2906543116

26 — Rozmowy „Konspektu” Konspekt 1/2014 (50)

do mieszkania... Teraz ludzie są syci, nie wyobrażają sobie głodu.

W jaki sposób ocalono Panią i Pani rodzinę od śmierci w Leningradzie?

Ewakuowano nas latem 1942 r. barkami przez jezioro Ladoga tzw. Drogą Życia. Kiedy płynęliśmy, przed nami i za nami pociski zatapiały barki. Nasza dotarła do brzegu. Dziwię się, że przeżyłam. Byłam słabym dzieckiem. A mój o wiele silniejszy brat zmarł. To jakaś przypadkowość losu... Wyjechaliśmy do Baszkirii. Mój starszy brat i siostra chorowali na dystrofię, byli opuchnięci i osłabieni, ale - co ciekawe - zabrali ze sobą patefon, płyty i jakąś francuską lalkę. To byli młodzi ludzie, którzy nie wyobrażali sobie życia bez kultury.

Na Uralu funkcjonowała fabryka, gdzie wydobywano rudę. Kiedy coś wybuchało, rzucałam się pod łóżko, krzycząc, że bomby lecą. Dla dzieci ta wojna była czymś abstrakcyjnym. Nikt nie walczył, a ludzie ginęli. Na początku dzieci pytały, co się dzieje. Później już nie.

Czy mama rozmawiała z Panią o tym, co się działo?

Nie, nigdy.

A gdy Pani ją pytała?

Odpowiadała: „Nie chcę o tym mówić” albo milczała. Mój starszy brat napisał później: „Wątpię, czy pamiętasz ten czas, czas, którego przeżycia nie życzyłbym nawet wrogowi”.

W 1945 r. wróciliśmy do Leningradu. Czasem śni mi się to miasto, widziane już po powrocie. Widzę w snach granatowe ruiny. Pamiętam, jak w 1945 r. mama wiozła mnie na saneczkach wzdłuż Newskiego Prospektu. Domy nie miały okien albo były zabite deskami. To właśnie widzę w snach. Umarłe miasto. Wtedy budzę się i płaczę.

Tyle mogę z trudem odtworzyć z mojej pamięci. Pełniejszy obraz tego, co przeżyli mieszkańcy oblężonego Leningradu, a zwłaszcza dzieci, można znaleźć w książce Księga blokady autorstwa Daniła Granina - pisarza, żołnierza i świadka tamtych czasów - oraz Alesia Adamowicza. Proszę pozwolić, że na zakon czenie rozmowy przywołam dwa cytaty z tej książki:

Wojna była pasmem nieszczęść, które spadły na wszystkich, najboleśniej jednak na dzieci. Dzieci zaznały podczas wojny takiej niedoli, że każdy z mimowolnym poczuciem winy usiłował im pomóc, bodaj trochę im ulżyć, wziąć na siebie choć część ich brzemienia. (...)

Głód i dzieci, blokada i dzieci - to największa zbrodnia faszystów wobec Leningradu i jego mieszkańców. Dręcząc głodem, zabijając dzieci, faszyści zadawali leninigradczykom najsroższe tortury, licząc na to, że obrońcy miasta wyginą, albo się poddadzą [...].

Dzięki^ę za rozmowę.

Rozmawiał Marcin Kania

rajimia AiuipecBiia Lpuuimia npo>KHBana b JleHnnrpaAe no yji. >Kenfl6oBOH 5 kb. 4. B Gjiokuaiiom Jlcmnii panc npowuBajm c ccmbcu c moim 1941 r. no aBrycra 1942 r.