2910489591

161

Recenzje

Akademii Pedagogicznej. Prace Historycznoliterackie, którego dwanaście tomów ukazało się do 2001 roku.

Wspomniana konferencja odbyła się we wsi Maniowy, nieopodal Czorsztyna. Jej temat brzmiał: Proza polska końca XX wieku. Postmodernizm? Wzięli w' niej udział pracownicy naukowi, doktoranci oraz studenci krakowskiej AP. W ciągu trzech dni (20-21 kwietnia 2001 r.) w atmosferze niezwykle żywej dyskusji zaprezentowano i omówiono kilkanaście referatów- dotyczących literatury współczesnej. W An-nales... znalazło się I6 z nich (opatrzone zostały one streszczeniami w języku angielskim), a także fragmenty dyskusji. Wszystkie, choć ich szczegółowe tematy są rozmaite, łączy wspólny wątek — próba odniesienia się do zagadnienia postmodernizmu.

Niezaprzeczalną zaletą tomu jest jego „wielo-glosow'ość’\ Każdy z szesnastu autorów składających się nań tekstów, posiada indywidualny stył, korzysta z innych narzędzi w- dowodzeniu wyznaczonych przez siebie tez. Obok referatów' podejmujących próbę zdefiniowania zjawiska bądź pewnych jego aspektów', umieszczone są rozpraw-y ilustrujące teorie konkretnymi tekstami literackimi, dokonujące analizy poszczególnych dzieł lub dorobku polskich prozaików.

„Wielogłosowość” owa polega również na objęciu wspólnym tematem wielu aspektów' polskiej kultury. Annales... uwypuklają w-ieloaspektow-ość postmodernizmu, gdyż zajmują stanowisko nie tylko w kwestii literatury, lecz także szeroko rozumianej sztuki, socjologicznego kontekstu lego zjawiska, zawierają charakterystykę postmodernistycznych aktów- kultury z pogranicza literatury i sztuki teatralnej, literatury- i socjologii, a nawet marketingu.

Całość otw iera praca Bolesława Farona Polowanie na postmodernistów we wsi Maniowy. Jest ona przeglądem sądów- i teorii, powstałych zarówno na gruncie polskim (m in. Włodzimierza Boleckiego, Ryszarda Nycza, Kazimierza Bartoszyńskiego) jak i za granicą (np. Jean-Franęois Lyotard, Franklin R. Ankersmit, Brian McHale), dotyczących rozległego w- swym zasięgu i różnorodności form zjawiska zwanego postmodernizmem. Stanow-i ona cenne wprowadzenie do cyklu referatów- dotyczących zjawisk i utworów-, które składają się na panoramiczny obraz polskiej prozy w-spółczesnej. A ponieważ niektórzy spośród teoretyków i krytyków- literatury twierdzą, iż postmodernizm w- Polsce nie istnieje, cykl ten, zdaniem B. Farona, jest sw-ego rodzaju „polowaniem na polskich postmodernistów”. Polowanie... otwiera dyskusję nad współczesną literaturą powstałą na gruncie polskim. Pierwszym w- niej głosem jest praca dotycząca pozycji narratora w- polskiej prozie współczesnej.

Próbę określenia tejże pozycji podjął w- swej pracy pod tytułem O pewnym przypadku autobiografii w polskiej prozie po 1989 roku. Przymiarki do opisu Zbigniew- Bauer. Referat ten, oparty na niezwykle precyzyjnej konstrukcji myślowej, stanowi charakterystykę miejsca i znaczenia podmiotu wypowiedzi w- polskiej prozie współczesnej. Autor, stawia tezę, iż: „Mechanizmy oswajania świata, jego modele, reguły ustrukturowania, poddawania potwierdzaniu lub falsyfikacji są produktami języka. Rzeczywistość, z jaką mamy do czynienia, jest światem zmediatyzo-wanym, przefiltrow-anym przez język, a jeszcze lepiej — przez polifoniczną, w ielowarstwową sieć różnych języków, jakimi mówi do nas kultura” (s. 17).

I, paradoksalnie, wywodzi tę tezę z fragmentu przekazu pochodzącego z I wieku, zwanego „Namaszczeniem w Betanii”, zawartego w Ewangelii wg św. Mateusza. Bauer dowodzi, iż poprzez odejście od mimesis, przesunięcie punktu ważności z etyzacji wypowiedzi ku jej estetyzacji, dochodzi się do modelu charakterystycznego dla literatury po 1989 roku, która tworzy „autonomiczne światy, dla których należy teraz znaleźć odpowiedniki w- św-iecie”. Stąd już krok tylko do postawy zwanej estetyką „kampu”. Artykuł stanow-i szkic do badań nad istotą tekstów postmodernistycznych, próbę odpowiedzi na postawione w tekście pytanie „Jak opisać świat, w- który- został wpisany sam język opisu?” Wywód autora jest logiczny, pozbawiony zbędnych dygresji, charakteryzuje się precyzją sądów- i perfekcyjnie dopracowaną strukturą.

Kolejna praca Śmiech postmodernistów Bogusława Gryszkiewicza dotyczy zaś głównych elementów-łączących zdecy dowaną większość tekstów postmodernistycznych, mianowicie — parodii, pastiszu, ironii oraz różnych form komizmu. Autor wyraźnie sugeruje, że w wielu przypadkach dorobek polskich postmodernistów- pozostaje w- zależności od doświadczeń literatury obcej, zwłaszcza amerykańskiej. Swe tezy ilustruje przykładami zaczerpniętymi m.in. z twórczości Manuel i Gretkowskiej i Nataszy Goerke. Praca B. Gryszkiewicza stanowi doskonałe wprowadzenie do kolejnych referatów, omawiających konkretne dzieła lub dorobek poszczególnych autorów-.