2964938878

320 EMIGRACYA LUDU POLSKIEGO DO NIEMIEC.

wie, czy się z tego chełpić nie będą, że mówią wyłącznie językiem niemieckim, że zrównali się w tym względzie z swymi dozorcami i panami* Dziś już dzięki niemczącemu na zabój systemowi szkolnemu, listy pisane po polsku, ale zgłoskami gockiemi lub dziwną mieszaniną liter łacińskich i niemieckich, nie należą do rzadkości. Prawda, że pożal się Boże! jaka to polszczyzna; i uszy i serce boli, a nie tylko czytających, ale nieraz i samych piszących. Żalą się oni, jak w liście do „Wielkopolanina¹¹ żali się pewien młody Polak, który będąc w Niemczech w wojsku, po niemiecku się nie nauczył, a po polsku zapomniał¹:

„Jak ja² sei nei mam Markocic, ze tu ludze my muwjo: tosc ty nei jezdes Polakom, tylko Neimcym; po polsku nei umisz do-pze gadasc. O kochana redakcya, jaka to zalosc co ja mam ze Ojcec Dzadek i pra Dzadek nej umjeli po nejmecku a ja to po Polsku nei mogę^a.

Ten „Pul Poliak pul Neimjesc⁴¹, jak sam się podpisał, poznał swą biedę i zaradzić jej pragnie, czytając polskie gazetki i książki „co Dzein a jy choc Godzyne jak neima dłuży casu^w. To też list jego zrozumieć przynajmniej można; trudniej dopytać się sensu w listach paru innych Polaków, którzy sami podobno nie rozumieją i nie czują żałości, „że po polsku nie mogą¹¹, ale dlatego właśnie tern bardziej pożałowania są godni.

pisze jeden,

Dosch -yas wajtbsod posdravam yystich,

vesbat Bńada schostry Muter somsadov psocieli; dosch vam dojem do vodomości, isech sam stroyi jescz smakuje boch sam jest stroyschi jak iech vdoma pęt asam noyyko nima jeny ^systko stare³...

Takim, i gorszym, mniej zrozumiałym językiem napisanych listów, wiele możnaby przytoczyć; ale i tych parę przykładów wystarczy podobno, aby powtórzyć calem sercem z poczciwym Gór-noszlązakiem, pracującym w Westfalskich kopalniach⁴: „Kochani bracia i siostry, pielęgnujcie wy przynajmniej ten język ojczysty teraz w domu, żeby dzieci, gdy wyjdą ze szokły, aby tym językiem

Kury er Poznański z V) kwietnia 1889.

Litery drukowane kursywą, są w oryginale pisane literami niemieckiemi.

Katolik z 15 maja 1SSS.

Katolik z 21 sierpnia 1888.