2999072214

cie gry z konwencją literacką. W poszerzającym się w ten sposób doświadczeniu lekturowym dziecka pojawia się coraz wyraźniejsza granica pomiędzy rzeczywistością a fikcją literacką, czyli tym, co dzieje się - w języku dziecka - „na niby”. Odtąd elementy prawdziwego krajobrazu wplecione do utworu, a także autentyzm faktów i nazwisk nie powinny naruszać w świadomości młodego czytelnika poczucia fikcyjności zdarzeń. Bo - jak wiadomo - każdy element utworu, nawet ten oparty na mimetycznych wzorach, podporządkowany jest inwencji twórczej pisarza, który na swój sposób dokonuje wyboru, konstruuje i używa języka. Ale droga ta, od odczucia do pełnego pojęcia fikcji, nie jest prosta dla młodego czytelnika, a niekiedy i dla dorosłego - najpierw wszystko nawet w baśni wydaje się prawdą, potem następuje podział na to, co autentyczne i zmyślone, wreszcie pojawia się dojrzałe poczucie fikcji literackiej jako całościowego modelu rzeczywistości.

W porządku tematycznym - w prezentowanym tu przeglądzie prozy dla młodszych i starszych dzieci - poszerzają się wątki wiążące się z typowymi bohaterami tej literatury: dziewczynki i chłopczyka, zwierzątek, zabawek, postaci fantastycznych, fantazmatycznych, a także metafizycznych i „historycznych”. Ten bogaty zbiór motywów, wątków i obrazów wsparty jest konstrukcją językową, a więc poprzez wartości rytmiczne, zróżnicowane formy wypowiedzi (opis, opowiadanie, dialog i monolog), stylizację na gwarę czy staropolszczyznę oraz zapis graficzny tekstu. Pojawiają się też rozmaite style językowe, sentymentalny u Makuszyńskiego, kpiąco-ironiczny u Kownackiej, archaiczny u Deotymy, ludyczny u Woroszylskiego.

Ten panoramiczny obraz prozy dla dzieci pozwala, zwłaszcza pośrednikom lektury, zorientować się w całości zagadnienia i na podstawie uporządkowanych tu modeli prozy: emocjonalnej, przygodowej, magicznej, przyrodoznawczej, obyczajowej, dydaktycznej, pamiętnikarskiej, fantastycznej, legendarnej, ludycznej, onirycznej, historycznej i autotematycznej - dokonywać właściwych z racji potrzeb rozwojowych dziecka wyborów i sposobów omówienia tych dzieł.

76