2999072219

utworach bohaterowie biegają „od jednego do drugiego”, aby tylko osiągnąć cel - jak na przykład w tej bajce kabylskiej:

Bre-rosz, pastuch, pasł owce swego pana. Pewnego dnia przyszedł szakal, schwycił jedną owieczkę ze stada Bre-rosza i zawlókł ją na pustynię.

Kiedy Bre-rosz to zauważył, zląkł się i powiedział:

-    Dzisiaj wieczorem, kiedy przygnam stado do domu, mój pan zauważy, że zgubiłem jedną owcę i będzie mnie bił.

Bre-rosz wrócił do chaty pełen lęku.

Matka postawiła przed nim faskę zupy, lecz Bre-rosz ze strachu nie mógł jej tknąć.

Wtedy matka rzekła do kija:

-    Uderz Bre-rosza, kiedy nie chce jeść zupy.

Ale kij nie chciał uderzyć Bre-rosza.

Wtedy matka rzekła do ognia:

-    Spal tę laskę, gdyż nie chce uderzyć Bre-rosza.

Ale ogień nie chciał spalić laski.

Wtedy matka rzekła do wody:

-    Zgaś ogień, gdyż nie chce spalić kija.

Ale woda nie chciała ugasić ognia.

Wtedy matka... [itd.j

Dla odbiorcy-dziecka bajki ludowe wnoszą swoisty humor świata na opak, a dzięki ciągłemu powtarzaniu ćwiczą pamięć, spostrzegawczość, umiejętność wiązania ogniw oraz zdolność poszukiwania przyczyn. Zakodowane w bajkach ludowych struktury ruchowe, najczęściej o charakterze ludycznym, apelują do dziecięcej, mo-torycznej percepcji świata. O tym, że taki typ percepcji istnieje, najdobitniej świadczą tak zwane „ekikiki” - pierwsze wiersze układane przez dzieci, podczas hopsania i skakania¹.

Z wątków „kołowych" i „łańcuszkowych” korzystają również baśnie magiczne, utwory sięgające mroków podświadomości. W baśni Złota gęś ze zbioru Grimmów na plan pierwszy wysuwa się przezabawny „ogon” utworzony z ludzi uczepionych złotych piór gęsi, którą trzymał pod pachą Głuptasek. Parada ta rozśmieszyła pogrążoną w nieustannym smutku królewnę, a wtedy ojciec król oddał ją Głuptaskowi za żonę wraz z połową królestwa. Dla głębszego wyjaśnienia tych zdarzeń trzeba jeszcze dodać, że w Bettelheimow-

81

1

O „ekikikach" jako gatunku wierszy układanych przez najmłodszych pisze K. Czukowski. Od dwóch do pięciu, op. cit.