3574672213

Zakończenie _ _ 165

odrębne historie, drogi życia nauczycieli. Relacje na temat indywidualnego rozwoju nauczycieli od ich lat szkolnych po ohecny okres życia stały się podstawą do rekonstrukcji indywidualnych modeli biografii. Modele te opisałam, między innymi opierając się na analizie wzorów aktywności respondentów w rodzinie i środowisku rówieśniczym, opisie ich zainteresowań, hobby, sytuacji kryzysowych, zdarzeń i osób znaczących dla rozwoju. Rekonstrukcja przeszłości wsparta na wybranych, istotnych wydarzeniach biograficznych w trakcie narracji łączyła się w spójną opowieść, którą Gisele Rosenthal nazywa „wzorem czasowo i tematycznie spójnym”⁵. Analiza indywidualnych modeli biografii ukazała, jak podobne, istotne wątki biograficzne były przeżywane, interpretowane i ocenianie przez różnych respondentów.

Te części narracji, które dotyczyły sfery zawodowej, pozwoliły opisać różnorodne motywy podjęcia pracy nauczyciela, a także zróżnicowane definicje i sposoby wypełniania roli zawodowej. Chociaż nie zawsze wybór zawodu wynikał z rzeczywistych zainteresowań respondentów pracą nauczycielską, lecz z wyborów „przypadkowych", to późniejsze sukcesy, innowacje i mistrzostwo zawodowe niektórych nauczycieli potwierdziły, że nauczyciel „staje się w rozwoju”, tak jak każdy człowiek dorasta i dojrzewa w ciągu życia. Wielu nauczycieli określało własny rozwój zawodowy jako proces holistyczny, któremu sens nadają zarówno sukcesy, jak i porażki zawodowe, zintegrowane w trakcie ich drogi rozwojowej.

Ostateczne wyniki moich poszukiwań badawczych zaprezentowałam w ostatnim rozdziale pracy, gdzie sklasyfikowałam pięć wzorów relacji między uwarunkowaniami biograficznymi a drogą zawodową nauczyciela. Zebrany materiał badawczy ukazał powtarzające się w nauczycielskich biografiach regularności, które opisałam jako wzory relacji odnoszące się do ukierunkowania rozwoju nauczycieli oraz do sfery ich rozwoju. W sumie wyróżniłam i opisałam pięć wzorów relacji pomiędzy indywidualną biografią nauczyciela a jego rozwojem zawodowym: doskonalenie własnego rozwoju indywidualnego i zawodowego, odroczenie — jako przerwa w aktywności rozwojowej, wycofanie z aktywnego kreowania własnego rozwoju, harmonizowanie sfer aktywności oraz specjalizacja w wybranej sferze aktywności. Dalej podkreśliłam, że wzory relacji wyróżnione ze względu na kierunek rozwoju mogą być interpretowane jako różne etapy rozwoju zawodowego i osobistego, zaś wzory relacji, których kryterium jest zakres rozwoju, współwystępują z określonymi uwarunkowaniami życia osobistego i zawodowego, takimi jak: posiadanie lub

G. Rosenthal: Rekonstrukcja historii życia. Wybrane zasady generowania opowieści w wywiadach biograficzno-narracyjnych. W: Metoda biograficzna w socjologii. Red. J. W ł o d a r e k, M. Ziółkowska. Warszawa 1990, s. 98.