3574672284

42_ _ 2. Nauczyciel w okresie ponowoczesnych przemian.

bycie nauczycielem oznacza nabycie umiejętności potrzebnych w zawodzie. Można ten etap określić jako konwencjonalna faza rozwoju według koncepcji Kwaśnicy. Zarówno ten, jak i poprzedni etap należą do „wspólnego” obszaru nauczania, ponieważ nauczyciel czerpie wiedzę ze źródeł zewnętrznych. Kolejny etap — transformacja, ma miejsce wówczas, gdy nauczanie staje się profesjonalizmem. Nauczyciel przechodzi w przestrzeń indywidualną, ponieważ zaczyna kształtować własny punkt widzenia, własne poglądy i metody pracy. Do głosu zaczyna dochodzić nie tylko ocena innych nauczycieli, ale również własny autorytet. Etap ostatni, czyli uzewnętrznianie — to okres, gdy nauczyciel przechodzi w sferę pu-bliczno-indywidualną, ponieważ manifestuje siebie w działaniu. W swojej pracy liczy się przede wszystkim ze sobą i własną oceną, czyniąc z nauczania sztukę⁶⁷. Dwa ostatnie etapy można porównać z fazą post-konwencjonalnej działalności w ujęciu Kwaśnicy.

Obydwa modele rozwoju nauczyciela, tj. koncepcja R. Kwaśnicy i R. Har-rego ukazują rozwój zawodowy nauczyciela z perspektywy indywidualnej nauczyciela, który świadomie rozwija siebie aż do osiągnięcia mistrzostwa. Niemniej, analizując biografie nauczycieli, trafiamy niejednokrotnie na takie drogi zawodowe, gdzie motorem rozwoju zawodowego nie był sam nauczyciel, lecz czynniki zewnętrzne, np.: reforma oświaty, zmiany prawa oświatowego, wizja szkoły czy dyrektora, nacisk grona nauczycielskiego lub rodziców. Ilustracją takiego stanowiska teoretycznego, w którym rozwój zawodowy w dużej mierze zależy od czynników społecznych, jest dość popularna koncepcja SMART⁵⁸. Model SMART podkreśla znaczenie wsparcia społecznego w podtrzymywaniu rozwoju nauczycieli i uwzględnia zaangażowanie instytucji w rozwój profesjonalny nauczyciela. Skrót SMART odpowiada pięciu fazom rozwoju: Stimolous (faza stymulacji), Modification (faza modyfikacji), Amplification (faza ampli-fikacji), Reconstruction (faza rekonstrukcji) i Transformation (faza transformacji)⁵⁹.

Proces rozwoju zawodowego, według modelu SMART, przebiega w następujący sposób: pierwsza faza: stymulacja — zmiana może być zainicjowana przez zewnętrznych specjalistów, ale potrzeba zmian powinna być efektem refleksji samych nauczycieli, dużą pomoc na tym etapie stanowi wsparcie instytucjonalne, a także wybór nieformalnych liderów grup. Druga faza: modyfikacja — pojawia się, kiedy w odpowiedzi na bodziec zaczyna dochodzić do zmian w praktyce i w refleksji nauczycielskiej. Nauczyciel na tym etapie zaczyna poszukiwać nowych rozwiązań, bada, we-

⁶⁷    Z.B. Gaś: Doskonalący się..., s. 41.

⁶⁸    Tamże, s. 50—55.

⁶⁹    Tamże.