3574672291

46 _ _ 2. Nauczyciel w okresie ponowoczesnych przemian.

jest konstruowanie jednego modelu nauczyciela, czy raczej należy zaakceptować wiele różnorodnych interpretacji tej roli zawodowej, spójnych z przyjętymi paradygmatami edukacyjnymi? Uogólnienie rozważań nad nauczycielskimi kompetencjami, etosem i wartościami prowadzi do wniosku, że wielowymiarowość zawodu nauczyciela i pełnionych przez niego funkcji, różnorodność koncepcji nauczyciela i emancypacja człowieka współczesnego, która prowadzi do „moralności bez etyki”, uniemożliwia przyjęcie jednolitego zestawu kompetencji czy cech, jakimi powinien dysponować nauczyciel. Nietrudno zgodzić się ze stanowiskiem P. Gavora, który pisze: „życie nauczyciela jest pedagogicznym laboratorium. Są to bowiem poszukiwania, próby i doświadczenia, które trwają przez całe życie. Nauczyciel nie jest jedynie wytworem szkoły wyższej, nauczyciela--opiekuna, swego dyrektora, kolegów i tak dalej, ale w znacznej mierze jest kreatorem siebie samego”⁶⁸. Dlatego można tylko bardzo ogólnie nakreślić współczesną tendencję, polegającą na odejściu od technicyzmu dydaktycznego i rozwijaniu miękkich, osobowościowych kompetencji nauczyciela. Należy też rozważyć takie stanowiska, u podstaw których leży przekonanie, że przemiany we współczesnym świecie doprowadzą do tego, że „to nie kwalifikacje będą przesądzać o naszych możliwościach, lecz wprost przeciwnie — możliwości, ich twórczy rozwój i wykorzystywanie będą wyznaczać granice kwalifikacji człowieka”⁶⁹. Kierując zaś uwagę ku etycznemu wymiarowi pracy nauczyciela, nietrudno dostrzec rozdarcie nauczyciela pomiędzy uznawaniem postmodernistycznych wartości demokratyzmu i równości a pielęgnowaniem wartości konserwatywnych związanych z tradycyjną szkołą⁷⁰. Zmiana dotyczy także źródła etosu zawodowego nauczyciela. Wydaje się, że skoro nie istnieje jedna, wspólna filozofia szkoły czy edukacji, trudno mówić o wspólnym nauczycielom etosie. Reasumując, można postawić pytanie, czy obecnie nie mamy do czynienia ze „zindywidualizowanym” etosem konkretnej instytucji, a nawet pojedynczego nauczyciela? Opisane prawidłowości rozwoju zawodowego nauczyciela prowadzą do wniosku o konieczności zaangażowania nauczyciela w ten proces, a nierzadko motywowania i udzielania pomocy nauczycielowi przez inne osoby (na przykład innych nauczycieli, kadrę kierowniczą). Na każdym etapie rozwoju nauczyciel może przeżywać kryzysy zawodowe, których przezwyciężenie wiąże się ze zmianą dotychczasowej koncepcji własnej roli i pracy. Celem, ku któremu zmierza nauczycielski rozwój, jest (bez względu na przyjęty model teoretyczny) etap,

⁶⁸    P. Gavor za: J. Pr uch a: Pedeutologia. W: Pedagogika. Pedagogika..., s. 297.

⁶⁹    R. Łuka s z e w i c z: Alternatywy w kształceniu: szanse i ograniczenia. W: Wprowadzenie do pedagogiki. Wybór tekstów..., s. 182.

⁷⁰    J. Kargul: Nauczyciel w świecie ponowoczesnym..., s. 43—45.