3574672287

44_ _ 2. Nauczyciel w okresie ponowoczesnych przemian.

• Poziom 5 — Ekspert (rezygnacja z zasad, wytycznych, maksym, intuicyjne rozumienie sytuacji, posiadanie wizji tego, co możliwe)⁶².

Christhoper Day, doceniając wartość omówionego modelu, wynikającą z dowartościowania znaczenia nauczycielskiego doświadczenia, wskazuje jednocześnie na podstawową wadę tego modelu, wynikającą z ignorowania: złożoności i dynamiki życia w klasie, przerw w uczeniu się i wagi codziennej refleksji i doświadczenia dla udoskonalania roli nauczyciela⁶³. Jako uzupełnienie powyższego modelu warto więc zaprezentować jeszcze jedną koncepcję rozwoju profesjonalnego nauczycieli, które powstało dzięki badaniom M. Hubermana, P.J. Siksa i R. Fesslera oraz J. Chri-stensena wśród nauczycieli szwajcarskich, angielskich i amerykańskich. Na podstawie wyników badań opisano pięcioetapowy model rozwoju:

1.    Rozpoczęcie kariery: 1—3 rok pracy, wstępne zaangażowanie (łatwe lub bolesne początki).

2.    Stabilizacja: 4—6 rok pracy, odnajdowanie zaangażowania (konsolidacja, emancypacja, integracja z kolegami z pracy).

3.    Eksperymentowanie — ocena sytuacji: 7—18 rok pracy, nowe wyzwania, nowe troski (odpowiedzialność, konsternacja).

4.    Uspokojenie — konserwatyzm: 19—30 rok pracy, osiągniecie zastoju zawodowego (poczucie śmiertelności, zakończenie starań o awanse, zadowolenie lub stagnacja).

5.    Wyłączenie się z zawodu „spokojne” lub „gorzkie”: powyżej 31. roku pracy, faza końcowa (zwiększona troska o uczenie się dzieci i rosnące zainteresowanie sprawami pozazawodowymi, rozczarowanie, ograniczanie działalności zawodowej)⁶⁴.

Opisane modele wskazują na sytuacje, kiedy przy sprzyjających okolicznościach zewnętrznych i predyspozycjach wewnętrznych nauczyciel rozwija swoje umiejętności zawodowe, przez co może osiągać kolejne fazy rozwoju profesjonalnego. Rozwój zawodowy nauczyciela nie jest jednak wolny od momentów krytycznych, a nawet patologii, które mogą go utrudniać lub całkowicie zahamować. Do takich hamujących rozwój czynników można zaliczyć między innymi: kryzys adaptacji zawodowej, kryzys pracy rutynowej, kryzys schyłkowego okresu pracy zawodowej⁶⁶. Przezwyciężanie kryzysów zawodowych wiąże się ze zdolnością nauczyciela do przewartościowania dotychczasowej koncepcji pracy i odkrywaniem

⁶² H.L. Dreyfus za: Ch. Day: Rozwój zawodowy nauczyciela. Uczenie się przez całe życie. Przekł. J. Michalak, wstęp T. Lewowicki. Gdańsk 2004, s. 85. ^r,:{ Ch. Day: Rozwój zawodowy nauczyciela..., s. 86—87.

⁶⁴    Tamże, s. 98—99.

⁶⁵    W. Pr oko pi u k: O istocie kryzysów rozwoju zawodowego nauczycieli u progu XXI wieku. (Próba zarysowaniapola problemowego). W: Problemy pedeutologii..., s. 160— 166.