3574672269

32 _ _ 2. Nauczyciel w okresie ponowoczesnych przemian.

domionej⁹. Zarazem wielość paradygmatów pedagogicznych „stwarza lub stwarzać może poczucie niepewności, dramatu, rozchwiania, niepokoju, braku stabilności”¹⁰.1 chociaż niektórzy badacze podzielają opinię, że am-biwalencja może być wyrazem niezależności i indywidualności nauczyciela¹¹, to zarazem pozbawia ona nauczyciela „przywileju rozumienia”, czyli przekonania o tym, że nauczyciel to ten, który zawsze rozumie, a uczeń może rozumieć tylko dzięki nauczycielowi¹². Prowadzi to do paradoksu roli nauczyciela, od którego w czasach niepewności oczekuje się pewności. Istotnym czynnikiem kształtującym współczesnego nauczyciela jest także zmiana ładu społecznego. Dotychczasowy porządek hierarchiczny, w którym edukacja spełniała funkcję przystosowującą i utrzymującą istniejące struktury społeczne, wypiera nowy ład demokratyczny. W odniesieniu do zawodu nauczyciela, zmiana ładu z hierarchicznego ku demokratycznemu, którego celem jest wyzwalanie możliwości rozwojowych ludzi, wiąże się ze zmianą roli nauczyciela ku przewodnictwu, partnerstwu, doradztwu¹³.

Wzrost tempa rozwoju nauki, powstanie społeczeństw informacyjnych i globalizacja prowadzą do szybkiego przyrostu wiedzy, której nauczyciel nie może już w całości zasymilować. Model nauczyciela jako „banku informacji” odchodzi do lamusa, dlatego koniecznością staje się budowa nowego modelu. Tutaj mogą nastąpić istotne trudności, wynikające z rozbieżności teorii i praktyki. Podczas gdy na gruncie pedeutologii (i innych nauk) dyskutuje się nad kompetencjami i rolą nauczyciela, sam nauczyciel ma świadomość ograniczeń własnej siły sprawczej¹⁴. Problematycz-ność obrazu współczesnego nauczyciela wynika z wielu realizowanych ról życiowych, które mogą nieść ze sobą różne systemy wartości. W kontekście pracy pedagogicznej wielość systemów wartości jest istotnym czynnikiem powstania zintegrowanej lub rozproszonej osobowości zawodowej. Wielość czynników warunkujących rolę zawodową nauczyciela jest

' H. Kwiatkowska: Ontologia działania pedagogicznego inspiracją kształcenia nauczycieli. W: Problemy współczesnej pedeutologii. Teoria — praktyka — perspektywy. Red. D. Ekiert-Oldroyd. Katowice 2003, s. 83.

" R. Lukas zewie z: Alternatywy w kształceniu: szanse i ograniczenia. W: Wprowadzenie do pedagogiki. Wybór tekstów..., s. 168.

H. Kwiatkowska: Ontologia działania..., s. 86.

¹² T. Szkudlarek: Edukacja w wieloznaczności: perspektywa postmodernistyczna. W: Wprowadzenie do pedagogiki. Wybór tekstów..., s. 356.

¹⁵ T. Lewowicki: Nauczyciele i ich edukacja na przełomie XX i XXI wieku — ewolucja czy rewolucja? W: Problemy pedeutologii na przełomie XX i XXI wieku.. Red. Z. Jasiński, T. Lewowicki. Opole 2000, s. 14: Por. Ku pedagogii pogranicza. Red. Z. Kwieciński, L. Witkowski. Toruń 1990.

¹⁴ T. L e w o w i e k i: Problemy teorii i praktyki zawodu nauczycielskiego — pedeuto-logiczna„kwadratura koła”. W: Problemy współczesnej pedeutologii..., s. 62.