3574672296

50 3. Metodologia badań własnych

30735.—60765. roku życia i wystąpienie kryzysu generatywność — stagnacja⁴, a także, opierając się na koncepcji zadań rozwojowych R. Havig-hursta⁵ i obszarów rozwoju, według Barbary M. i Philllippa R. Newmanów⁰. Dodatkowo pragnę podkreślić, że tak rozległe granice wiekowe fazy, gdzie respondenci mogli różnić się wiekiem o 10—15, a nawet 20 lat, były przyczyną nie tylko zebrania bardzo różnorodnego materiału biograficznego, ale również zrodziły potrzebę uszczegółowienia przyjętej pe-riodyzacji. Stąd w ramach fazy stabilizacji wyróżniam: etap wchodzenia w fazę stabilizacji 35.—39. rok życia, etap pełni fazy stabilizacji 40—49 lat oraz etap kulminacji fazy stabilizacji 50—61 lat⁷.

3.2. Zastosowane metody zbierania i analizy danych

Wielokrotnie już podkreślałam, że współcześnie w epoce postmodernizmu człowiek, nauczyciel może być zagubiony, doświadczając ambi-walencji pomiędzy tym, co tradycyjne i tym, co (post)nowoczesne. Przyjmując takie stanowisko, trzeba postawić pytanie, czy wobec tego w czasach, w których nic nie jest pewne, uzasadnione jest prowadzenie badań naukowych w sferze nauk humanistycznych? Podobne pytanie stawia sobie Stanisław Palka: „Odrzucanie możliwości docierania do tego, co prawdziwe i obiektywne [...], odrzucanie założeń o rozwoju przyczynowo-skutkowym i historycznym, podawanie w wątpliwość istnienia wartości uniwersalnych, wokół których skupiają się idee nauk humanistycznych i społecznych, stwarza przesłanki do odrzucenia istnienia prawidłowości i odzwierciedlających je praw uniwersalnych [...]. Taka sytuacja może stwarzać u badaczy nawykłych do nowożytnego porządku poznawczego poczucie niepewności, dezorientacji, ambiwalencji, chwiejności”⁸. Mimo zasygnalizowanej tu sytuacji „niepewności” andragogika i pedagogika nie mogą rozwijać się bez poszukiwania odpowiedzi na pytania, które generuje współczesność. Paradoksalnie postmodernistyczna niepewność wzmacnia potrzebę poszukiwania takich aksjomatów wychowania i kształcenia, które będą lekiem na pedagogiczną ambiwalencję. Jednym

‘Tenże: Dzieciństwo i społeczeństwo. Przekł. P. He j m ej. Poznań 1997.

⁶ A. Brzezińska: Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa 2000, s. 227—228.

⁶    B.M., Ph.R. Newman: Deuełopment through łife. A psychosocial Apporach. Ho-mewood 1984, s. 46—47, za: A. Brzezi ń s k a: Społeczna psychołogia..., s. 237.

⁷    Najstarsza z respondentek biorących udział w badaniach, w czasie trwania badań miała 61 lat.

^v S. Palka: Pedagogika w stanie tworzenia. Kraków 1999, s. 24—25.