3574672297

3.2. Zastosowane metody.. _5 I

ze sposobów odkrywania prawdy indywidualnej o człowieku, alternatywnym wobec rozpowszechnionych w pedagogice badań ilościowych, jest metodologia jakościowa.

Poznanie jakościowe nie daje podstaw do tworzenia uogólnień, nie prowadzi do weryfikacji hipotez, nie uprawnia do tworzenia teorii pedagogicznych. W zamian za to wynik badania jakościowego prowadzi do „poznania rozumiejącego”, ukazuje wewnętrzny kontekst badanego problemu, umożliwia dogłębną interpretację. Heinz-Herman Kruger i Nicole Pfaff za charakterystyczne cechy badań jakościowych uznali: ich skoncentrowanie na kompleksowych właściwościach pól społecznych, dokonywanie opisów, rekonstrukcji i uogólnień bez uprzedzeń, bezpośredni kontakt z danym polem społecznym oraz generowanie abstrakcji wynikających z praktyki i ciągłe odnoszenie się do tej praktyki⁹.

Wielu badaczy optuje obecnie za równouprawnieniem obydwu podejść badawczych, a w uzasadnionych przypadkach nawet za łączeniem w procesie badawczym metod jakościowych z metodami ilościowymi, co umożliwia tworzenie obiektywnej, pogłębionej wiedzy (K. Rubacha 2003, K. Konarzewski 2000; S. Palka 1999; M.B. Miles, A.M. Huberman 2003; E. Babbie 2004, i inni). Jednocześnie pojawiają się głosy o wykluczeniu komplementarności obydwóch metod poznania, u podstaw których leżą przecież różne ontologicznie wizje świata¹⁰.

Podstawową wątpliwością, jaką wysuwa się wobec podejścia jakościowego, jest brak możliwości pełnego, rzetelnego, całkowitego i obiektywnego poznania drugiego człowieka. W tych badaniach jakościowych, które bazują na kontakcie osobistym z drugim człowiekiem, badacz opiera się często na tym, co Edmund Husserl nazywa „wczuciem się” w drugiego człowieka¹¹. Badacz nie tyle zyskuje „czystą” wiedzę na temat drugiego człowieka, ile na bazie własnych doświadczeń, przeżytych sytuacji i znaczenia, jakie nadał własnym przeżyciom, buduje przekonanie o odczuciach innego. Taki mechanizm wiąże się z subiektywizmem, jakiego nie zawsze (o ile w ogóle) badacz jest w stanie uniknąć. Problem subiektywizmu rodzi się również z charakteru relacji badacza i respondenta, która balansuje pomiędzy profesjonalizmem a intymnością. Nawiązanie bliskiego (opartego na zaufaniu i szczerości) kontaktu nierzadko jest podstawowym warunkiem do uzyskania informacji o badanym, ale tym samym obiektywizm badania może być zaburzony.

H.H. Kruger, N. Pfaff: Metody badan pedagogicznych. W: Pedagogika. Pedagogika wobec edukacji, polityki oświatowej i badan naukowych. Red. B. SI i wers ki. T. 2. Gdańsk 2006, s. 16.

" M. Malewski: Metody ilościowe i jakościowe w badan iach nad edukacją. W: Spór o metodologiczną komplementarnośc. „Kultura i Edukacja" 1997, nr 1—2.

A. Węgrzecki:0poznawaniu drugiego człowieka. Kraków 1992. s. 21.