3702671634

Z RUCHU BIBLIOTEKARSKIEGO    '    155

✓

Uczy na nich również i Halina Urbańska przygotowując w ten sposób szeregi przyszłych urzędników i nauczycieli polskich. W czasie dnia pracuje w magistracie, znosząc cierpliwie złośliwe szykany szefa Niemca, który co chwilę denuncjuje ją za jej polskość. Przyczepił się między innymi do jej imienia. Halina brzmi zbyt po polsku i razi jego ucho. Niebawem nastąpiło zwolnienie jej z posady w zarządzie miejskim. Wolna od zajęć zawodowych poświęciła cały swój czas pracy społecznej. Głód książki polskiej w mieście wywołał inicjatywę wyszukania resztek rozproszonych książek Czytelni Ludowej i Czytelni Kobiet i otwarcie pierwszej polskiej wypożyczalni książek. W gmacłnr dzisiejszej Książnicy Miejskiej odbywały się już od r. 1917 konspiracyjne zebrania po nocy, aż do chwili gdy — ciekawym zbiegiem okoliczności — w dniu, gcly do Torunia dotarła wiadomość o przyznaniu Pomorza Polsce — nastąpiło uroczyste otwarcie Zjednoczonych Czytelni Ludowych w Toruniu. Na czele tej biblioteki stanęła Halina Urbańska, która jest tym samym' pierwszą polską bibliotekarką w Toruniu. — Prowadziła pierwsza, w Toruniu bibliotekę wtedy — gdy potrzeba książki polskiej była największą, gdy być kierowniczką polskiej biblioteki nie było bezpiecznie.

Nadszedł listopad 1918 r. Po rewolucji w Niemczech nastąpiło pewne zelżenie ucisku germańskiego. Utworzyła się Komisja Szkolna, organizują się jawne już kursy nauczania, na których frekwencja była tak liczna, że zabrakło lokali i nauczających. Niestety brakło i podręczników, bez których nie ma mowy o nauczaniu. Pomorze jest w tej chwili zupełnie odcięte od możliwości sprowadzenia potrzebnych książek czy z Wielkopolski czy z Kongresówki. Wtedy Halina Urbańska organizuje regularny przemyt książek polskich mimo toczącej się walki. Dzięki jej i jej odważnym Współpracowniczkom jak np. p. Taflowej. która na własnych plecach przenosiła książki przez kordon wojskowy, nie tylko kursy otrzymały potrzebne podręczniki — ale przy Komisji Szkolnej utworzono już wtedy Centralną Bibliotekę Pedagogiczną.

Po objęciu Pomorza przez władze polskie przeszła śp. Halina Urbańska do Biblioteki Tow. Wiedzy Wojskowej i D. O. K. VIII. Bibliotekę tą, której skromne początki mieściły się przy ul. Żeglarskiej w gmachu późniejszego Kasyna, a która znalazła potem odpowiednie pomieszczenie w Domu Społecznym, zorganizowała i doprowadziła do rozkwitu. Korzystał z niej cały Toruń — inteligencja cywilna — młodzież szkolna — nauczycielstwo. Biblioteka T. W. W. i D. O. K. VIII pełniła w całym tego słowa znaczeniu rolę kulturalną, oświatową i społeczną. Nauczycielstwo znajdowało tam potrzebne fachowo-naukowe książki z niemal wszystkich dziedzin naukowych czy historii, czy chemii, czy matematyki i to zupełnie bezpłatnie. Młodzież podręczniki i lekturę szkolną oraz książki rozrywkowe — inteligencja książki fa-