4307685489

Zachowania etyczne przedsiębiorców w zarządzaniu polskimi przedsiębiorstwami 13

powstała już w starożytności, jako filozofia moralności i zarazem nauka o człowieku wywodząca się od Sokratesa, w przeciwieństwie do (zajmującej się badaniem natury) fizyki, której prekursorami byli jońscy filozofowie przyrody. Wszelki niewymuszony i przemyślany czyn zakłada refleksję oraz decyzję natury moralnej. Dlatego każdy człowiek, gdy tylko rozmyśla o swoim życiu i o znaczeniu, jakie pragnie mu nadać, zawsze staje przed problemem moralnym. Ów problem znalazł w historii myśli ludzkiej dwa rozwiązania. Według pierwszego najwyższym celem człowieka jest szczęście (dawny hedonizm i epikureizm oraz charakterystyczny dla dzisiejszej Europy Środkowo-Wschodniej utylitaryzm).Według drugiego najważniejszym celem działalności ludzkiej powinno być dążenie do cnoty, czyli działanie wolne, otwarte na uniwersalne, wartości etyczne (moralność dobra, obowiązku, uczuć, czynu, inspiracji itp.).

Etykę zazwyczaj rozpatruje się przyjmując za podstawę - albo wartości: bezwzględne, uniwersalne, aprioryczne, wrodzone, oczywiste i nie wymagające wyjaśnień, lub też instrumentalne, tj. aposterioryczne i nabyte, służące do zdobycia jakiegoś celu i wymagające uzasadnienia¹³. Popularny jest dziś pogląd, że moralność w znaczeniu szerszym jest nauką o dobru i zasadach ludzkiego postępowania, natomiast w węższym - oznacza stosowanie tych zasad w codziennym postępowaniu. Kryteria te stosują dziś autorzy wydawanych specjalistycznych publikacji filozoficznych, sprowadzając etykę, albo do teorii moralności tworzącej podstawowe poglądy i ustalającej ogólne ramy i zasady ludzkich działań (etykę utożsamia się wówczas z moralnością), lub też do określonego systemu etycznego, tworzonego przez teorie etyczne opierające się na pojęciu tego, co dobre oraz pojęciu cnoty, gdzie głównym celem jest propagowanie cnót i zależnych od nich działań¹⁴.

Dziś moralność jakiegoś czynu nie polega na zawartości jego treści, ale sposobie jego wykonania, dlatego można kogoś sponsorować interesownie w nadziei na jakiś rewanż, wzrost prestiżu, czy większe zasługi na tamtym świecie albo przez przypadkowe uczucie litości. W rzeczywistości człowiekiem moralnym jest nie ten, który pomaga interesownie, ale ten, kto to robi dla zasady. Współczesna moralność występuje dziś jako teoria stosunków z innymi ludźmi, jako filozofia komunikacji i dialogu¹⁵.

Moralność dąży głównie do wpisania się w ontologię, czyli w teorię rzeczywistości, etyka natomiast, jako interdyscyplinarna nauka o moralności, zajmuje się opisem, analizą i wyjaśnianiem rzeczywiście istniejącej moralności i ustalaniem

¹³    Patrz: A. Lewicka-Strzałecka, Podstawy praktyczne, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1993, s. 559 i a

¹⁴    Por. A. R. Lacey, Słownik filozoficzny, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1999, wyd. 2, s. 61-65; por. także J. Didier, Słownikfilozofii, Wyd. „Książnica”, Kraków 1993, s. 97.

¹⁵    Warto odnotować osiągnięcia w tej dziedzinie dokonane przez filozofa izraelskiego M.Bubera (1878-1956), którego filozofia społeczna oparta jest na kształtowaniu się związków interpersonalnych w społeczności, a także francuskiego filozofa i etyka E. Levinase'a (1906), przedstawiciela filozofii dialogu i twórcy diaetyki. (Patrz szerzej: J. Didier, Słownik filozofii, Wyd. „Książnica", Katowice 2000, s. 238-241.