431985048

sposób zachowywania się, który jest w stanie doprowadzić do przywrócenia równowagi i do usunięcia tendencji, która mu dała początek. Można więc wprost powiedzieć, że przystosowane zachowanie się to odruchowa czynność usuwania stanów niezrównoważenia i odpowiadających im tendencji przez reagowanie na bodźce zewnętrzne w sposób odpowiadający tendencji. Zasadniczo takie samo pojęcie przystosowania spotykamy w wielu pracach amerykańskich, tylko sformułowane w nieco innej terminologii: „tendencje” nazywają się tu „potrzebami” (need) lub „popędami” (drire), a końcowy stan zrównoważenia, powstający w rezultacie odpowiedniego reagowania na bodźce, nosi nazwę „redukcji” potrzeby lub „zaspokojenia” (satisfaction). Przy użyciu tych terminów można przystosowane zachowanie się określić jako akt zaspokajania potrzeby przez określony sposób reagowania na bodźce zewnętrzne (por. Hunt 1944 t. I., str. 71—2).

Takie pojęcie przystosowania, mimo że stworzone przez Pawłowa dla sprecyzowania biologicznego rozumienia tego terminu, ma jednak zakres szerszy od tamtego. Jeśli „przystosowanym do sytuacji” nazwiemy zachowanie się usuwające stan niezrównoważenia i wyrażającą go tendencję czy potrzebę, to trzeba zgodzić się, że nie wszystkie formy zachowania się przystosowane w tym znaczeniu będą również przystosowane w rozumieniu biologicznym, tzn. będą przyczyniać się do utrzymania życia i zdrowia osobnika. Istnieje wiele zachowań się zwierząt, które nie mają wyraźnego znaczenia ani dla życia, ani dla zdrowia samego osobnika, ale są wywoływane przez tendencje i stany niezrównoważenia, np. endokrynologicznego, tak samo jak zachowania się typowe dla przystosowania czysto biologicznego. Przykładowo można tu wymienić zachowania się płciow^rc oraz macierzyńskie, tzn. pospolite u wielu gatunków opiekowanie się potomstwem przez matkę w ciągu pewnego okresu czasu po urodzeniu czy wykluciu się młodych. Można powiedzieć, że przystosowanie w^r znaczeniu pawłow'0\vskim obejmuje biologiczne przystosowanie, ponieważ stanowi, tak jak i ono, mechanizm w służbie „instynktu samozachowawczego”, jest jednak czymś więcej, bo także mechanizmem służącym „instynktowi gatunkowemu”, wmontowanemu również