4403041877

18

WIADOMOŚCI UNIWERSYTECKIE

Guslaw Hcrling-Grudziński, lala 70. Fol. Benedello Herling

w Rozgłośni Polskiej RWE. Prowadził tam dwie audycje: List do komunisty i przegląd nowości krajowych Kultura w niewoli, jednakże praca w redakcji była dlań uciążliwa. W listopadzie 1955 roku, wraz z drugą żoną Lidią i synkiem Benedetto, przeniósł się do Neapolu, gdzie mieszka do dziś. Tam przyszła na świat córka Marta. Mieszkając w Neapolu Herling do 1956 roku kontynuował współpracę z RWE.

Jeszcze podczas pobytu w Monachium pisarz zaczął drukować swoje teksty w prasie włoskiej, najpierw w tygodniku „II Mondo”, potem w innych

Z córką Marlą, Dragonea, lala 70.

1951-1952 została kilkakrotnie wydana w Londynie i w Nowym Jorku, a na podstawie angielskiego przekładu sporządzono później dalszych dziewięć tłumaczeń. Polska edycja książki ze względu na trudności wydawnicze dotarła do czytelnika dopiero w 1953 roku, a poprzedziła ją nagroda Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Londynie (1951).

W przedmowie Bertrand Russell pisał o wyjątkowości A World A part wśród relacji o łagrach w ZSRR, o sile prostego i żywego opisu i randze pisarskiej utworu.

Po napisaniu Innego Świata jego autor przez dwa lata, oprócz recenzji i szkiców, drukował regularnie w „Wiadomościach” przeglądy prasy. Na przemian ukazywały sią podpisywane kryptonimem Lector omówienia czasopim krajowych i obcych, głównie angielskich i amerykańskich, rzadziej włoskich oraz pism wydawanych przez emigrantów rosyjskich. W maju 1952 roku na zaproszenie dziennika „Bama Khit” i Kongresu Wolności Kultury w Paryżu, Herling wyjechał do Birmy z cyklem odczytów o komunizmie. Relacja z podróży w formie zapisów diariusza (13 V-8 VI 1952) ukazywała się w „Wiadomościach”.

NEAPOL

Po tragicznej śmierci żony (4 XI 1952) pisarz przeniósł się do Monachium, gdzie przez trzy lata pracował pismach. W latach 1956-1968 współpracował z miesięcznikiem „Tempo Presente” i na jego łamach zajmował się sprawami Europy Wschodniej. Miesięcznik redagowali Ignazio Silone i Ni-cola Chiaromonte, z którymi z biegiem lat łączyła go coraz silniejsza przyjaźń.

Po kilkuletniej przerwie eseje i opowiadania Herlinga znów pojawiły się w „Kulturze”. Tam w 1956 roku ukazał się między innymi Książę Niezłomny, opowiadanie, któremu Zygmunt Lichniak poświęcił krótki szkic polemiczny -pierwszy artykuł w kraju o Grudzińskim. Nowa sytuacja po Październiku 1956 r. pozwoliła na wydrukowanie w czasopismach krajowych kilku wypowiedzi i tłumaczeń autora Innego Świata, ale trwało to bardzo krótko. Słownik współczesnych pisarzy polskich (tzw. Nowy Korbut) z 1963 roku przynosił wprawdzie informacje o życiu i twórczości pisarza (nota hene nieścisłe), całość jednak była opatrzona komentarzem niewiele mającym wspólnego z naukowym pietyzmem: „Uczestniczy w akcjach propagandowych skierowanych przeciwko Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Później wszelkie wzmianki o Herlignu (z wyjątkiem „epitetów”) były najczęściej usuwane przez cenzurę.

W 1958 Grudziński otrzymał nagrodę literacką „Kultury” za opowiadanie Wieża, wydane później w tomie Skrzydła ołtarza, niewielkiej książeczce o samotności, cierpieniu i przemijaniu. W tym samym roku ukazał się po włosku zbiór szkiców o literaturze rosyjskiej i sowieckiej Da Gorki a Pasternak. Następne lata, obok publikacji w paryskim miesięczniku i (coraz rzadziej) w „Wiadomościach”, przynosiły książkowe wydania utworów Herlinga w Instytucie Literackim. Pod koniec roku 1963 ukazał się tom Drugie Przyjście oraz inne opowiadania i szkice. Jego różnorodność tematyczna i formalna (wspomnienia, eseje, opowiadania) wskazywała, jaka formuła wypowiedzi odpowiada autorowi najbardziej. W sposób naturalny znalazła później wyraz w kształcie Dziennika pisanego nocą (zwłaszcza od jego trzeciego tomu). W 1965 Instytut Literacki wydał ponownie zredagowany i z nową przedmową Inny Świat, kilkakrotnie później wznawiany.

Aktywność Grudzińskiego, podobnie jak w czasie redagowania „Orki na Ugorze” i „Orła Białego” była w tym czasie imponująca, zdumiewając sze-

Lubelscy literaturoznawcy o Gustawie Herlingu-Grudzińskim