4442198801

rozpoczął swe badania nad wyższą czynnością nerwową na przełomie XIX i XX stulecia, tj. właśnie mniej więcej w tym okresie, w którym pojawiły się pierwsze prace Thomdike’a w Ameryce, a Freuda w Europie, i wyszedł od dokładnie takiego samego zagadnienia, czyli od problemu mechanizmu zachowania się, ale równocześnie stwierdził, że pojęcia psychologiczne nie nadają się do rozwiązywania tego problemu i wobec tego należy użyć innej terminologii. Pawłów jako fizjolog nie zastanawiał się nad możliwością skonstruowania nowych, lepszych pojęć psychologicznych, tylko odrzucił w ogóle wszelkie psychologiczne interpretacje zachowania się, a za jedynie naukowy uznał opis mechanizmu zachowania się w terminach fizjologicznych.

Jego wystąpienia przeciwko psychologicznemu tłumaczeniu zachowania się wywołały u psychologów dwoistą reakcję. Z jednej strony, behaviorysci — jak już była wzmianka — przejmując dosłownie antypsychologiczne wystąpienia Pawłowa potępili wszelkie próby badań nad psychologicznym mechanizmem zachowania się jako nienaukowe, a w pracach swych ograniczyli się do doświadczeń nad „reakcjami bezwarunkowymi” i „warunkowymi”, nie uznając zresztą też i pawłowowskiej teorii fizjologicznego mechanizmu odruchów warunkowych. Była to jakby pierwsza, bardzo fragmentaryczna próba „spaw'łowizow^rania” psychologii. Z drugiej strony, wielu psychologów obrażonych za krytykę ich nauki podjęło polemikę z Pawłowem i usiłowało wykazać niesłuszność jego, często uszczypliwych uwag skierowanych pod adresem psychologii i psychologów', podkreślając równocześnie w^r pewnego rodzaju odwecie niewystar-czalność i braki pawłowowskich fizjologicznych hipotez. Na tym stanowisku stanął Strauss w pracy Vom Sinn der Sinne (wyd. II, 1956), Ranschburg w obszernym artykule RefIexologie und Psychologie (1932) czy Humphrey (1933) w monografii o uczeniu się, poświęconej w znacznej części krytycznej analizie poglądów Pawłowa (por. szczególnie str. 180—247).

W ostatnich czasach byliśmy świadkami ponownego wdzierania się idei pawłowowskich do psychologii w postaci prądu tzw. „przebudowy psychologii w oparciu o naukę Pawłowa”. Hasło takie, wysu-