4442198914

bolami występuje już u szympansów (Ładygina-Kohts, Wolffe, por. Dembowski, 1946b, str. 169, 193), co wskazuje, że istnieje również przedslowny poziom poznawania pojęciowego, a można przypuszczać, że u pierwotnego człowieka ta forma poznawania była rozwinięta jeszcze wyżej niż u dzisiejszych małp i dzięki temu tylko mógł on dokonać wynalazku artykułowanej mow^y, na który nie stać naw^;et najlepiej rozwiniętego zwierzęcia. Niewątpliwie jednak mowie przypada bardzo ważna rola w dalszym rozwoju zdolności do abstrakcji i to zarówno dlatego, ponieważ ukształtowała ona ludzki mózg czyniąc go potencjalnie zdolnym do wysokich poziomów abstrakcji, jak też i z tego względu, że w indywidualnym, ontogenetycznym rozwoju umożliwia ona dopiero człowdekowd pełną aktualizację tych możliwości, które zostały mu dziedzicznie przekazane w^rraz z określoną strukturą mózgu. Dziecko zastaje już w swym otoczeniu komplet wyrazów, z których każdy ma w' danym języku swoje określone znaczenie. Językowe znaczenie słowa można porównać do pewnego rodzaju przepisu, ustalającego, do jakich przedmiotów czy zjawisk należy to słowno stosować. Przepisy te po wdększej części nie są sformułowanymi definicjami (z takimi styka się dziecko dopiero w nauce szkolnej przy opanowywaniu terminów naukowych), a tylko pewnymi zwyczajami, którymi kieruje się otoczenie dziecka przy używaniu wyrazów. Dziecko przyswaja sobie od dorosłych zarówno brzmienie, jak i znaczenie słów, najpraw dopodobniej w ten sposób, że odpowiednie kombinacje dźw'ięków^f (słow^ra słyszane) i podrażnień kinestetycznych (słowa mówione) kojarzy z takimi lub innymi przedmiotami. Tak powstaje w korze mózgowej struktura skojarzeniowa, która tworzy indywidualne znaczenie słowa jako pewnego rodzaju „odbicie” w^r mózgu jego znaczenia językowego. Ale językowe znaczenie słów ma zawsze charakter ogólny, ponieważ dyrektywy językowe nakazują stosować dany wyraz nie tylko do pewnego konkretnego, pojedynczego przedmiotu, ale do wszystkich przedmiotów', które posiadają cechy przewidziane w^r znaczeniu słowa. ,,Drzew^ro” — to każde drzewo, sosna i dąb, buk i brzoza, a „dziesięć” to każdy dziesięcioczłonowy zbiór jakichkolwiek przedmiotów. Dlatego też prawidłowo ukształtowane indywidualne

204