4962384134

162 A. Nikliborc

historii, geografii, słowem tych wszystkich dyscyplin, które zreformowana szkoła wprowadzała do swych programów. Podręcznik francuski zapanuje wszechwładnie w Korpusie Kadetów, którego komendant wyda dla swych pupilów pierwszy w Polsce podręcznik do nauki literatury, ułożony w języku francuskim, wzorowany ha Cours de Belles-Lettres ks. Batteux '.

Raporty szkół i wizytatorów K. E. N. ^{1 2 3} roją się od francuskiej bibliografii. Wizytatorzy zalecają francuskie podręczniki jako źródła dla nauczycieli, bieda w tym, że często nieznajomość języka nie pozwalała z tych

I    ^%

źródeł korzystać. Toteż wiele książek było tłumaczonych na język polski.

Tak więc książka francuska w Polsce XVIII w. jest nie tylko źródłem rozrywki i uciechy, ale przede wszystkim spełnia rolę przewodnika po kulturze francuskiej sumienniej i skuteczniej, niż to czynili awanturnicy--guwernerzy. Było tych guwernerów i odpowiedzialnych niemało — oni również korzystali z francuskich wydawnictw, aby wychowanków swych wprowadzać w świat postępu i wiedzy.

Zainteresowanie społeczeństwa polskiego francuską książką staje się impulsem dla księgarzy, którzy wyzyskują okazję; już za Sasów obserwujemy napływ importu francuskiego do księgarń warszawskich.

W starodrukach Biblioteki Narodowej w Warszawie przechował się katalog księgarski firmy Chr. G. Nicolai z Marywilu z r. 1754°, poświęcony samym tytułom francuskim. Niezależnie od tego warszawscy księgarze informowali publiczność o nadeszłych nowościach poprzez inseraty w gazetach i czasopismach. Pisali o tym Z. Staniszewski i J. Szczepaniec ^{4 5}. Według nich pierwsze takie ogłoszenie w Polsce ukazało się w ,,Kuryerze Polskim" z 6 września 1730 r. (nr 37). Brzmiało ono: „Jest tu, w Marie-wilu, sklep pewny sub nro XI otwarty, w którym różne księgi w łacińskim, francuskim, włoskim i niemieckim językach mają do przedania" ⁿ.

W tymże „Kuryerze Polskim" z r. 1755 jest ogłoszenie, które może świadczyć o stosunkach istniejących już wówczas między warszawskimi księgarzami a księgarstwem wrocławskim. Brzmi ono: „Wyszła tymi czasy z drukarni wrocławskiej księga pod tytułem: Historya skrócona Karola XII, króla szwedzkiego, która z francuskiego na oyczysty język jest przetłumaczona i nie tylko dla samey historyi, ale dla czystey i niemie-szaney polszczyzny godna czytania. Kto tedy tę ksiąszkę będzie chciał mieć, dostanie iey w Marywilu u p. Nicolai za dwa tynfy" ⁶.

1

Cours de Belles-Lettres distribue par Exercices, Estr. XIV, s. 432.

2

^B Raporty szkól 1775—90, wyd. T. Wierzbowski, s. 1001—1110.

3

^u Sygn. B.N. XVIII. I. 3853.

4

   Z. Staniszewski, J. Szczepaniec, Ogłoszenie prasowe jako źródło wiedzy o książce w Polsce XVIII wieku („Ze skarbca kultury", 1960).

5

   Ibid., s. 166.

6

   Biblioteka Ossolineum, Wrocław, „Kuryer Polski", sygn. Oss., Cz.-34-III.