5033108977

4.2. Osobowość człowieka

4.2.1. Materiał nauczania

W XIX wieku, głównie za sprawą Z. Freuda udało się wyodrębnić i zdefiniować osobowość jako jedno z podstawowych pojęć psychologicznych i socjologicznych. Osobowość nie jest cechą gatunkową człowieka, lecz cechą indywidualną i kulturową, odnoszącą się do wzoru, do którego osiągnięcia zmierza proces wychowania i samowychowania. Osobowość człowieka kształtowana jest przez cechy biofizyczne jak też poprzez proces socjalizacji, która przystosowuje człowieka do życia w zbiorowości, umożliwia porozumiewanie się i inteligentne działanie w jej ramach, uczy jak się zachować, by osiągnąć cele życiowe. Socjalizacja jest to wchodzenie w kulturę, co rozumie się jako poznanie i przyjmowanie przez jednostkę tradycji i wzorów kulturowych wyznaczających sposób jej zachowania.

Etymologicznie słowo osobowość wywodzi się od słowa osoba, oznacza ono byt o rozumnej naturze, cechujący się odrębnością od innych bytów, posiadający świadomość własnego istnienia, wolę, własny charakter i system wartości.

Definicja osobowości dzieli się na trzy obszary wzajemnie powiązane, według których osobowość to:

1.    Zbiór względnie stałych, charakterystycznych dla danej jednostki cech i właściwości, które wyznaczają jej zachowania i pozwalają odróżnić ją od innych.

2.    Zespół warunków wewnętrznych wpływających na sposób, w jaki człowiek przystosowuje się do otoczenia

3.    Zespół psychologicznych mechanizmów np: tożsamość, mentalność, potrzeby, postawy, inteligencja, uznanie wartości, które powodują że człowiek jest zdolny do kierowania własnym życiem, a jego zachowania są zorganizowane i względnie stałe.

Najstarsza teoria osobowości, której twórcą jest Zygmunt Freud, teoria dynamiczna, mówi że osobowość jest organizacją sił dynamizujących zachowanie (dążenia, popędy, potrzeby społeczne). Popęd seksualny, tj. instynkt życia (libido) i popęd agresji, tj. instynkt śmierci (id) są w konflikcie z normami społecznymi, które prezentuje superego. Konflikt ten jest źródłem wszelkich zachowań, których ostateczny kształt nadaje racjonalne ego.

Libido, popęd seksualny (z łac. żądza) zachowanie mające na celu zaspokojenie potrzeby bliskości cielesnej, rozkoszy. Z. Freud rozumiał libido jako formę energii za pośrednictwem, której popędy życia spełniają swoje funkcje jako zaburzenia osobowości.

Id, zawiera w sobie dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne z popędami włącznie, działa na zasadzie impulsów i natychmiastowego zaspokojenia potrzeb. Pozostaje w ścisłym związku z procesami fizjologicznymi, z których czerpie energię. Reprezentuje wewnętrzny świat subiektywnych doznań i nie posiada żadnej wiedzy o obiektywnej rzeczywistości.

Ego jest podporządkowane zasadzie rzeczywistości, działa za pośrednictwem procesu wtórnego, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi.

Superego stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji.

Innym twórcą teorii osobowości był uczeń Freuda, Carl Gustaw Jung. Kładł on nacisk na wspólne dla całego rodzaju ludzkiego źródła osobowości (doświadczenie przodków-archaiczne, prymitywne, nieświadome, uniwersalne), które nazywał nieświadomością zbiorową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego"

12