5109636554

131

RELACJE MIĘDZYKULTUROWE

strzeń, a także bardziej szczegółowych - choć nie mniej ważnych - kategorii, jak jedzenie i własność. Amerykańska koncepcja „zwierząt, które można jeść” obejmuje gatunki uważane w niektórych społecznościach za święte (na przykład krowy w Indiach), jak również te, które w innych kulturach spostrzegane są jako nieczyste (na przykład owoce morza czy świnie w Izraelu). Amerykanie za to wykluczają z tej kategorii zwierzęta uważane w pewnych kulturach za przysmak (na przykład psy w Chinach, larwy owadów w niektórych regionach Afryki). Inny przykład: w Stanach Zjednoczonych ziemia stanowi własność, natomiast panna młoda - nie; tymczasem wśród ludu Abipon z Ameryki Południowej oraz wśród Arabów Rwała obowiązuje przeciwna zasada (Rudmin, 1994).

Tego typu rozbieżności są tematem niniejszego rozdziału, poświęconego relacjom międzykulturowym - interakcjom pomiędzy przedstawicielami różnych społeczeństw. Różnice kulturowe mogą doprowadzić do niemal całkowitego niezrozumienia myśli, systemu wartości, działań i intencji drugiej osoby; próba komunikacji międzykulturowej kończy się wówczas całkowitym fiaskiem.

Relacje między kulturami zaczynają odgrywać coraz większą rolę w dziedzinie stosunków międzygrupowych. Z końcem XX wieku przemiany społeczne, polityczne, ekonomiczne i osiągnięcia techniczne sprawiły, że bezpośrednie kontakty międzykulturowe stały się codziennością. Współzależność wszystkich ludzi na świecie przydaje tym kontaktom jeszcze większego znaczenia (Brislin, 1981; Landis i Brislin, 1983). W dobie rozwoju sieci komunikacyjnych, podróży na coraz większą skalę oraz wzrostu międzynarodowej migracji, wyszło na jaw, jak mało wiemy o kulturze i normach społecznych innych krajów. Brak informacji często prowadzi do nieporozumień, a te z kolei powodują niepewność, niejasność, trudności i niepowodzenia w komunikacji międzykulturowej.

Wiele problemów utrudniających interakcje międzykulturowe jest identycznych z tymi, które przeszkadzają w interakcjach międzygrupowych w obrębie tej samej kultury. I w jednym, i w drugim wypadku trudności komunikacyjne często wywoływane są przez takie same mechanizmy i pociągają za sobą te same konsekwencje. Biali Amerykanie w interakcji z Hindusami doświadczają podobnych kłopotów i poczucia zagubienia, co w kontakcie z Indianami z Ameryki Północnej. Niniejszy rozdział stanowi próbę opisania analogii pomiędzy problemami w relacjach międzykulturowych i wewnątrzkulturowych.

Najpierw postaramy się zdefiniować pojęcie kultury i zastanowić się nad licznymi różnicami kulturowymi, które często powodują kłopoty podczas kontaktu. Następnie przyjrzymy się poznawczym i emocjonalnym czynnikom, które wpływają na spostrzeganie i interpretację i mogą