5169916131

Książka naukowa w księgarniach polskich... 45

gamiach Samuela Merzbacha, J. Zawadzkiego, Ojców Pijarów, braci Orgelbrandów

oraz H. Kallenbacha i H. Natansona. Najwybitniejszym polskim dziełem z biologii -

w owym czasie - była Teorya jestestw organicznych Jędrzeja Śniadeckiego. W części

pierwszej autor przedstawił krótki rys biologii ogólnej, drugą, bardziej obszerną

poświęcił fizjologii. Książka ta jest raczej traktatem filozoficznym niż przyrodniczym,

zasługuje na uwagę jako pierwsza polska praca tak szeroko obejmująca zagadnienia

*

przyrodoznawstwa . Rozprawę J. Śniadeckiego oferowały swoim klientom niemalże wszystkie księgarnie. Wspomniani wyżej uczeni badali florę i faunę Litwy i Wołynia. Natomiast ośrodek naukowy, krakowski, szczycił się pracami Ignacego Rafała Czerwi akowskiego, którego dzieła rozpowszechniały księgarnie Krakowa, Warszawy i Lwowa. Najbardziej znane utwory tegoż autora to, Botanika ogólna roślin jawno-płciowych, Botanika szczególna roślin jednolistnych oraz Botanika szczególna. Opisanie roślin skryto-płciowych. Księgarnie proponowały także, wydany jeszcze w XVIII w. Dykcyonarz roślinny księdza Krzysztofa Kluka, miający charakter słownikowy. Na Dykcyonarzu wzorował się Aleksander Pławski pisząc swój Słownik wyrazów botanicznych (Wilno 1830), w którym zawarł w skróconej formie całość wiedzy botanicznej.

Podobnie jak w botanice, tak i w zoologii pierwsza połowa XIX w. to okres intensywnych przemian. Na tym polu, w nauce zarówno światowej, jak i polskiej, autorytetem był Georges Cuvier, autor pracy Historya nauk przyrodniczych znajdującej się w zasobach księgarń H. Natansona, J. Czecha, H. Kallenbacha. Największy wpływ na wzrost znaczenia polskiej zoologii miał ośrodek naukowy wileński. W Wilnie została wydana w formie podręcznika pierwsza polska praca zoologiczna Józefa Jundziłła Zoologia krótko zebrana. Cieszyła się ona dużą poczytnością a świadczą

0    tym kilkakrotne wznowienia, sprzedawano ją w księgarniach wileńskich J. Zawadzkiego, M. Orgelbranda i innych na terenie całego kraju. Również w Wilnie pracował Konstanty Tyzenhaus, autor szeregu rozpraw poświęconych ornitologii, takich jak Zasady ornitologii i Ornitologia powszechna. Katalogi odnotowują także dzieło Norberta Kumelskiego i Stanisława Górskiego Zoologia albo historya naturalna zwierząt. Informowano o publikacji Geogesa L. Buffona -Epoki natury w tłumaczeniu Stanisława Staszica oraz o dwutomowym dziele Juliusza Virey - Historya obyczajów

1    instynktu zwierząt.

Twórcy podręczników dla młodzieży szkół średnich byli często znakomitymi uczonymi, toteż publikacje ich autorstwa stały na bardzo wysokim poziomie. W katalogach księgarń D.E. Friedleina, J. Lissnera, J. Zawadzkiego, S. Merzbacha i innych, znajdujemy informację o kolejnych wydaniach podręcznika Feliksa P. Jarockiego Treść zoologii dla użytku młodzieży. Tamże można było nabyć Zoologię krótko zebraną Szymona Pisulewskiego i Historię naturalną Pawła E. Leśniewskiego. Książki przyrodnicze, to przede wszystkim prace współczesne, chociaż odnotowano także kilka wydań dzieła Pliniusza Starszego - Historia naturalna i Zielnika Szymona Sereniusza.

Do czasu powołania w połowie XVIII w. pierwszych uniwersyteckich katedr geografii, całą problematyką geograficzną zajmowali się humaniści, fizycy i astronomowie. Dlatego też, pierwsze prace geograficzne stały na pograniczu nauk humanistycz-

¹² W. Paszewski, Stan biologu w Polsce. W: Historia nauki polskiej_t t. 3, Wrocław 1977, s. 488.