5192604615

Analityczna filozofia działania: problemy i stanowiska

Katarzyna Paprzycka

1. Wprowadzenie

Pojęcie działania stanowi swoisty pomost między sferą fizyczną a sferą racjonalną. Gdy Jan wychyla się, by nacisnąć przełącznik, w jego fizycznym ruchu ucieleśniona może być masa przemyśleń, rozważań, co do tego, co najlepiej zrobić, a od wyników tego ruchu mogą zależeć losy całej ludzkości. Pojęcie działania uwikłane jest w siatkę pojęciową teorii moralnych, psychologicznych, społecznych, biologicznych, fizycznych. Nie dziwi zatem rozpiętość poglądów na naturę działań. Według niektórych działania to ruchy ciała intencjonalne pod pewnym opisem (np. Davidson), według innych - to zdarzenia, których przyczyną jest sprawca (np. Chisholm), a według jeszcze innych - to zdarzenia, za które sprawca może być odpowiedzialny (np. Hart)^{1 2}.

Nie tylko jednak spory wokół intensji pojęcia działania charakteryzują dziedzinę współczesnej filozofii działania. Jest również wiele niejasności co do ekstensji pojęcia działania. Refleksja filozoficzna na temat działania wyrasta w pierwszym rzędzie z pojęcia działania, jakim operowały teorie etyczne, a w szczególności teorie rozumu praktycznego. Nie dziwi zatem, że paradygmatycznym przypadkiem działania są działania przemyślane (de/iberative actionś), a także działania intencjonalne. Jednak pojęcie działania zdaje się sięgać dalej i obejmować tak rozmaite formy działań, jak: zaniechania, działania nawykowe, manieryzmy, działania spontaniczne (podśpiewywanie pod prysznicem), działania aracjonalne (wykłucie oczu w zdjęciu znienawidzonej osoby

1

1

*Tekst ukaże się w tomie Przewodnik po filozofii umysłu, pod red. M. Milkowskiego i R. Poczobuta.

2

Nazwiska autorów wymienione w nawiasach odwołują do książek tych autorów, które wymienione są w

Przewodniku bibliograficznym.