5484453743

HIPOTEZA „SPIRALI MILCZENIA” 57

Każda władza opiera się na systemie nagród i kar. Jednostka, oprócz obserwowania swego najbliższego otoczenia, o czym pisze Noelle-Neumann, oberwuje także system wartości i stanowisko władzy. I z nim się również liczy, nie chcąc być izolowana od możliwości nagród z jej strony bądź karana, jeśli władza ma takie możliwości. Ocenia te szanse władzy zarówno na dzisiaj, jak i na jutro. I wiele z tego, co powiedziano o odnoszeniu się do wyciszania opinii przez otoczenie społeczne, można powtórzyć w odniesieniu do wyciszania opinii przez stanowisko władzy.

Powstają tutaj dwa problemy warte choćby tylko zasygnalizowania (staną się one przedmiotem późniejszej analizy autora). Po pierwsze, w jaki sposób jednostki poznają stanowisko władzy; po drugie, jakie są konsekwencje, gdy stanowisko władzy nie zbiega się z poglądami przeważającymi w otoczeniu danej jednostki.

Na ogól władza wprost ogłasza, jakie jest jej stanowisko wobec konkretnych i kontrowersyjnych spraw publicznych. Można też je wydedukować na podstawie wcześniejszych jej deklaracji. W przeciwieństwie bowiem do opinii jednostek, opinie władzy cechuje znacznie większy stopień koherencji .i stałości. We współczesnym święcie ważnym kanałem dla ujawniania swego stanowiska są środki komunikowania masowego. Tam, gdzie są we władaniu państwa, władza wprost ogłasza swe stanowisko, zaś tam, gdzie są we władaniu prywatnym — odwołuje się do różnych form nacisku, jak też organizuje konferencje prasowe, składa oświadczenia itp.

W tych krajach, gdzie telewizja jest państwowa, quasi-oficjalne-go charakteru nabiera ogół programów, \ więc zarówno poglądy komentatorów telewizyjnych, jak i układ wypowiedzi osób prywatnych, które pojawiają się na ekranie. Można w tym wypadku posłużyć się terminem G. Gerbnera ,,television answer”, czyli odpowiedzi telewizyjnej. Owa telewizyjna odpowiedź w dużym stopniu określa „klimat opinii”, tak w systemie telewizji państwowej jak i w prywatnej. A może nawet w większym stopniu w przypadku telewizji prywatnej — silniejsze jest wówczas złudzenie, że układ odpowiedzi odzwierciedla autentyczny rozkład opinii prywatnych, a więc w sumie opinię publiczną, a nie że jest wynikiem przemyślanej akcji propagandowej.

Pozostaje jednak problem, gdy stanowisko większości opinii prywatnych zdecydowanie odbiega od stanowiska władzy. Jak to wpływa na formowanie się opinii publicznej?

Oczywiście wszystko zależy od charakteru władzy, jeśli będzie ona posługiwała się terrorem w stosunku do wszelkich form sprzeciwu wobec jej decyzji, to oczywiście wówczas nie ma w ogóle mowy o formowaniu się opinii publicznej. Jeśli jednak — a to jest normalna praktyka — będzie tolerowała pewien stopień sprzeciwu, wówczas istotne jest nie tylko aktualne stanowisko władzy, lecz także ocena przez jednostki szans jego umocnienia lub osłabienia w przyszłości. Jeśli ocenia się te szanse jako duże, wówczas „spirala milczenia” może się łatwiej pojawić. Jeśli nie, opinie prywatne (i wypowiadane w małych grupach) będą bardziej zgodne z opiniami otoczenia społecznego, a nie władzy.