5768085891

i społecznej, jak też problemów wysuwanych przez same dzieci. Wymienione grupy zagadnień stanowią spoiwo jednostek metodycznych różnej długości, do których mogą być włączone treści z różnych przedmiotów szkolnych oraz różnorodne działania dzieci, stosownie do zaplanowanej tematyki. Pogląd ten potwierdza także J. Kujawiński, podkreślając, iż „dla wszechstronnego i harmonijnego rozwijania osobowości dziecka znacznie większą wartość ma integralne nauczanie początkowe, pozwalające realizować zespolone cele dydaktyczne i wychowawcze, niż łączne nauczanie początków pozwalające realizować głównie dydaktyczne cele wieloprzed-miotowe"⁵⁴.

Już ten krótki przegląd współczesnych polskich propozycji pedagogicznych odnośnie do nauczania zintegrowanego na poziomie początkowym wskazuje na różny zakres i elementy mieszczące się w treści pojęcia „integracja". Traktowane jest ono zarówno jako element w całościowym systemie dydaktyczno-wychowawczym, jak i przede wszystkim jako integracja w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Integracja w systemie dydaktyczno-wychowawczym odnosi się do współdziałania między wszystkimi podstawowymi podmiotami działającymi w szkole, począwszy od dyrektora szkoły przez grono pedagogiczne aż do uczniów, a więc może mieć postać wertykalną (integracja pionowa), tj. hierarchiczną. Może też odnosić się do zgodnego współdziałania nauczycieli między sobą w szkole, uczniów między sobą w klasie i z różnych klas i szczebli edukacji oraz w podobnych relacjach rodziców i pozostałych osób ważnych dla edukacji (integracja pozioma). Integracja w procesie dydaktyczno-wychowawczym odnosi się do integracji w zakresie treści, celów, oddziaływań wychowawczych i organizacji procesu edukacyjnego, a więc całości czynności dydaktyczno-wychowawczych nauczyciela i uczniów w procesie kształcenia. W przypadku integracji treści może przyjąć postać integracji wewnątrzprzedmiotowej, wyrażającej się w scalaniu treści w obrębie tego samego przedmiotu nauczania lub integracji międzyprzed-miotowej zespalając treści różnych przedmiotów. Korelacyjne ujęcie treści różnych przedmiotów w procesie edukacyjnym stosowane jest w celu zrozumienia danego zjawiska w jego związkach przyczynowo-skutkowych⁵⁵.

⁵⁴ J. Kujawiński, Współczesne kierunki modernizacji..., s. 5.

^ss M. Cackowska, Nauczanie początkowe w polskim systemie szkolnym 1976-1990, Wyd. UMCS, Lublin 1991.

Autorka wyróżnia następujące formy korelacji przedmiotowej:

- korelację wewnątrzprzedmiotową polegającą na wiązaniu treści występujących w obrębie jednego przedmiotu,

46