5768085909

Możliwości poznawcze uczniów klas początkowych

Zgodnie ze współczesnymi konwencjami psychologii poznawczej, wiedzę o świecie i o samym sobie traktuje się jako składniki osobowości człowieka¹. Struktury poznawcze stanowią wewnętrzną strukturę umysłową jednostki, dzięki której zachodzi możliwość budowania percepcyjnej, pamięciowej i umysłowej reprezentacji wewnątrz klas przedmiotów, zdarzeń i strategii. Struktura poznawcza jest miejscem, gdzie lokuje się wiedza o świecie i o sobie samym oraz o możliwych przekształceniach istniejącej juz wiedzy. Proces poznawczy² jako działalność człowieka mająca na celu zdobycie wiedzy o otaczającej go rzeczywistości i o samym sobie stanowi akt poznawczy, który opiera się na wrażeniach, spostrzeżeniach i wyobrażeniach. Dzięki tym czynnikom człowiek zawdzięcza bezpośrednią więź z rzeczywistością oraz zdobywa umiejętność myślenia, polegającą na uogólnieniu danych o obiektach rzeczywistości i związkach między nimi oraz na sprawdzaniu i stosowaniu wyników myślenia w praktyce. Determinantą możliwości poznawczych jest wiek wchodzenia w kontakty edukacyjne. Dziecko w młodszym wieku szkolnym znajduje się w stadium operacji konkretnych, co znaczy, że nie radzi sobie jeszcze z wykonywaniem czynności myślowych w oderwaniu od konkretnego działania. Zdaniem L. Wołoszynowej dopiero wtedy, gdy „dzieci mają możliwość dokonywania czynności na realnych przedmiotach, są zdolne do przeprowadzenia wielu operacji myślowych: szeregowania, klasyfikacji, porównywania, abstrahowania, uogólniania, konkretyzacji, systematyzacji"³. Wrażenia, spostrzeżenia i wyobrażenia składają się na poznanie zmysłowe, zwane inaczej poznaniem konkretno-obrazowym. Myślenie abstrakcyjne jest podstawą poznania umysłowego - rozumowego, racjonalnego. Struktury te, jak przyjmuje J. Piaget⁴, podlegają procesowi asymilacji polegającemu na włączaniu nowych danych do istniejących struktur poznawczych i akomodacji polegającej na możliwości przekształcania istniejących struktur poznawczych pod wpływem nabytych informacji. Według J.S. Brunera⁵, tworzenie się

67

1

   Podstawy psychologii, red. W. Pilecka, C. Rudkowska, L. Wrona, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1998, s. 297-319.

2

   W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak", Warszawa 1996, s. 222.

3

   Zob. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, pod red. M. Żebrowskiej, PWN, Warszawa 1966, s. 363.

4

   ). Piaget, Równoważenie struktur poznawczych. Warszawa 1981.

5

   |.S. Bruner, Proces kształcenia, PWN, Warszawa 1964.