5768085915

Swoistość metodologiczna poznawania środowiska na poziomie klas początkowych

Jak wskazano we wcześniejszym rozdziale, treści nauczania przedmiotu obejmują dwie sfery rzeczywistości - świat przyrody i świat życia społecznego. Choć zasadniczo te dwie sfery dookolnego świata życia ludzi różnią się od siebie, razem stanowią integralną całość składającą się na treść przedmiotu kształcenia środowiskowego. Ze względu na odmienność sposobów poznawania świata przyrody i świata społecznego, w niniejszym rozdziale wymogi metodologiczne procesu edukacyjnego treści przyrodniczych i treści społecznych będą rozpatrzone oddzielnie.

Zgodnie z metodologią nauk przyrodniczych¹⁷, standardowy schemat procesu poznania naukowego przyrody obejmuje następujące fazy - etapy¹⁸:

fakty empiryczne - model pojęciowy - prawa - teoria

1.    Baza danych empirycznych E - etap zbierania danych empirycznych. Podstawowymi czynnościami na tym etapie są spostrzeżenia, obserwacje i eksperymenty.

2.    Nazwy i ich znaczenia, pojęcia P - etap tworzenia nazw, terminów opisujących poznane fakty przyrodnicze. Jest to etap tworzenia sensu i znaczenia terminów, etap kształtowania się pojęć. Proces ten odbywa się przy stosowaniu przez uczącego się takich operacji logicznych, jak: porządkowanie danych, ich klasyfikowanie, wynikanie logiczne, tworzenie zależności logicznych z pojęciami odnoszącymi się do innych dziedzin rzeczywistości przyrodniczej. Tworzą się więc proste struktury pojęciowe opisujące i wyjaśniające nowo poznany w toku edukacji wycinek rzeczywistości.

3.    Zależności, prawa, model pojęciowy L - etap tworzenia modelu teoretycznego opisującego nie tylko nowy wycinek rzeczywistości, ale też ukazującego miejsce tego odcinka w dotychczasowym systemie wiedzy przyrodniczej. W tej fazie czynności umysłowe uczącego się sprowadzają się do oceny formalno-logicznej powstałej teorii. To etap, w którym następuje precyzowanie oraz symbolizacja języka, będąca dzisiaj jego matema-tyzacją. Powstały, symbolowy obraz świata połączony z przekonaniami i poglądami badaczy określonej dziedziny wiedzy i osób upowszechniających ten model teoretyczny staje się paradygmatem nauki.

¹⁷ M. Sawicki, Metodologiczne podstawy nauczania przyrodoznawstwa, Ossolineum, Wrocław 1989.

’* M. Sawicki, Edukacja środowiskowa w klasach I-III..., s. 29-30.

73