5768085927

do całości treści środowiskowych występować winien zarówno dedukcyjny, indukcyjny, jak i redukcyjny kierunek rozumowania. W odniesieniu do przyrody wyjaśnianie trwa bez końca. Jedno wyjaśnienie pociąga za sobą kolejne. W rezultacie struktura eksplanacyjna nauk przyrodniczych jest wielopoziomowa. Każde nowe wyjaśnienie daje nową artykulację świata, nowe poglądy i przekonania³⁹.

Rozumowanie dedukcyjne polega na wyprowadzeniu z jednego lub więcej zdań (racji) ich następstwa, tj. takiego zdania lub zdań, które z tamtych wynikają logicznie, np. jeśli temperatura spadnie poniżej 0°C, to opad atmosferyczny będzie w postaci śniegu.

Redukcyjny sposób rozumowania to taki, w którym przesłanki przedstawiają skutek, a wniosek dotyczy przyczyn. Redukcja jest zatem odwrotnością dedukcji. Ten typ rozumowania występuje rzadziej na etapie edukacji wczesnoszkolnej dziecka.

Rozumowanie indukcyjne polega na wyprowadzeniu wniosków ogólnych z przesłanek będących ich poszczególnymi przypadkami, np. cechy charakterystyczne pogody w określonych porach roku wskazują na to, jakie są cechy klimatyczne obszaru leżącego w określonej strefie (szerokości) geograficznej.

Na poziomie klas początkowych pełne rozumienie przez dziecko poznawanej rzeczywistości określonej przez program oznacza umiejętność:

-    nazywania obiektów, zjawisk i procesów,

-    opisywania cech zewnętrznych, istotnych i charakterystycznych dla danego obiektu, zjawiska czy procesu,

-    identyfikacji poznawanych obiektów, zjawisk i procesów w ich naturalnym środowisku,

-wyjaśniania ich podstawowych, typowych i charakterystycznych funkcji,

-    wyjaśniania przyczyn (genezy) ich powstawania,

-    wyjaśniania skutków ich działania, mających swoje przejawy przyrodnicze i społeczne,

-    rozpoznawania cech i właściwości zewnętrznych poznawanych obiektów,

-    rozumienia wartości praktycznej poznawanych obiektów, zjawisk i procesów,

-właściwych postaw i zachowań względem członków grupy, w której dziecko uczestniczy oraz w normatywnych kontaktach społecznych z ludźmi i przedmiotami.

” M. Sawicki, Edukacja środowiskowa w klasach I-III..., s. 76.

84