5815002695

12 Wprowadzenie w problematykę przedstawienia

innowacji, ale także potrzebę - lub pozorną potrzebę - reklamowania każdej innowacji

jako czegoś wstrząsającego i spektakularnego¹.

Greenberg jest zarówno obrońcą, jak i krytykiem awangardy. Obrońcą przed samozwańczymi estetykami nastawionymi na poszukiwanie innowacji jako „czystego fenomenu piękna", „czystej formy", co więcej - na utożsamienie innowacji z pięknem samym w sobie (tak działa reżim estetyczny), i krytykiem nastawienia na sensacyjność innowacji, na próbę jej zrozumienia, odnoszenia jej do treści i włączenia do episteme na zasadzie „wiedzy o" (czysto egzem-plarycznego podejścia do sztuki).

Postrzeganie innowacji w sztuce jako strukturalnie zmieniającej nasze postrzeganie (całej) rzeczywistości, a nie marginalnej i szokującej, jest szczególnie bliskie Ranciere’owi. Niezredukowana do estetyki czy refleksji nad percepcją, filozofia przedstawienia jawi się jako myśl o pewnej szczególnej władzy umysłu, tak jak władze umysłu postrzegał Immanuel Kant. Ranciere jest uważany za jednego ze współczesnych postkantystów, który nie chce zrezygnować z całościowego ujęcia filozofii, nie rozdziela paradygmatycznie trzech jej najważniejszych gałęzi: etyki, estetyki i polityki ani nie zamienia ich w niezróżnicowaną epistemologię. Opisuje swój „zwrot estetyczny" w kategoriach Kanta. To, co „estetyczne", rozumie w sensie bliskim idei „apriorycznych form zmysłowości", czyli dotyczących szeroko pojętych kwestii czasu i przestrzeni.

Formy zmysłowości to coś, nad czym próbuje zapanować polityka za pośrednictwem swego głównego organu - policji. Organizacja form zmysłowości zapewnia władzę. Są to przede wszystkim formy konfiguracji naszego miejsca w społeczeństwie - matryca podziału na to, co wspólne i prywatne, oraz całej serii podziałów z tego wynikających, np. na pracę i odpoczynek. Ranciere uważa Kantowskie twierdzenie o specyficznym ośrodku zmysłowym - unieważniające hierarchię intelektu i zmysłowości - za prawdziwą myśl emancypacyjną, wciąż aktualną i bardziej doniosłą niż współczesna koncepcja Pierre'a Bourdieu, określająca to, co wspólne (społeczne), pojęciem habitusu determinującego nasze wybory.

Transcendentalna estetyka Kanta to wiedza o czystych przedstawieniach jako zasadach poznania zmysłowego. Przestrzeń i czas są tu warunkiem koniecznym wszelkiego doświadczenia, stanowią czysty ogląd. Dane zmysłowe stosują się do nich, a nie odwrotnie². Zbudowana na czystym oglądzie transcendentalna estetyka, jako rodzaj idealnego poznania, ustępuje w końcu przed wzniosłym i nieograniczonym. Dzieło sztuki należy do tego obszaru.

1

   C. Greenberg, Obrona modernizmu. Wybór esejów, tłum. G. Dziamski, M. Śpik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006, s. 26.

2

   Por. I. Kant, O formie i zasadach świata dostępnego zmysłom oraz świata inteligibilnego. O pierwszej podstawie różnicy kierunków w przestrzeni, tłum. A. Banaszkiewicz, Zielona Sowa, Kraków 2005, ss. 38-40.