Treść
Artykuły
Tablica ADR 1
Benzen 15
Międzynarodowa Agencja Badania Raka 20
Chloropochodne bifenylu 21
Konwencja londyńska (1972) 21
Przypisy
y
ródła i autorzy artykułu 23
y
ródła, licencje i autorzy grafik 24
Licencje artykułu
Licencja 25
Tablica ADR
1
Tablica ADR
Tablica ADR (pomarańczowa odblaskowa tablica informacyjna
umieszczona na pojazdach przewożących substancje
niebezpieczne) zawiera dwa numery rozpoznawcze przewożonej
substancji tj.:
" numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa - dwie lub trzy cyfry
(w liczniku),
" numer rozpoznawczy materiału - cztery cyfry (w mianowniku).
Tablica z umieszczonymi na niej numerami rozpoznawczymi
stosowana jest przy przewozach materiałów niebezpiecznych w
Przykładowa tablica ADR do oznaczenia transportu
cysternach lub luzem. Przy przewozach w tzw. sztukach przesyłki
benzyny
stosowane są tablice pomarańczowe bez numerów
rozpoznawczych.
Wymiar standardowy tablicy to 40x30 cm.
Obowiązuje w międzynarodowym transporcie drogowym na podstawie umowy ADR.
Numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa
" Znaczenie cyfr w numerze rozpoznawczym niebezpieczeństwa (licznik)
Cyfra Znaczenie
2 emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną
3 zapalność cieczy (par) i gazów
4 zapalność materiałów stałych
5 działanie utleniające (podtrzymujące palenie)
6 działanie trujące
7 działanie promieniotwórcze
8 działanie żrące
9 zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją
0 brak dodatkowego zagrożenia
Cyfra podwójna - wskazuje na nasilenie opisanego przez nią zagrożenia. Jeżeli zagrożenie właściwe dla danego
materiału może być wystarczająco określone jedna cyfrą, to po takiej cyfrze podaje się zero.
Znak X przed numerem niebezpieczeństwa wskazuje na całkowity zakaz kontaktu danego materiału z wodą - ze
względu na silne reakcje danego materiału z wodą (sód, potas).
" Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeństwa
Tablica ADR
2
Numer Znaczenie
20 gaz obojętny
22 gaz schłodzony
223 gaz schłodzony palny
225 gaz schłodzony utleniający (podtrzymujący palenie)
23 gaz palny
239 gaz palny mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
25 gaz utleniajÄ…cy (podtrzymujÄ…cy palenie)
26 gaz trujÄ…cy
263 gaz trujÄ…cy, palny
265 gaz trujÄ…cy i utleniajÄ…cy (podtrzymujÄ…cy palenie)
266 gaz silnie trujÄ…cy
268 gaz trujący i żrący
286 gaz żrący i trujący
30 ciecz zapalna (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 100ºC)
33 ciecz Å‚atwo zapalna (temp. zapÅ‚onu niższa od 21ºC)
X333 ciecz samozapalna reagujÄ…ca niebezpiecznie z wodÄ…
336 ciecz Å‚atwo zapalna i trujÄ…ca
338 ciecz łatwo zapalna i żrąca
X338 ciecz łatwo zapalna i żrąca reagująca niebezpiecznie z wodą
339 ciecz łatwo zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
39 ciecz zapalna mogąca powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
40 materiał stały zapalny
X423 materiał stały zapalny reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gaz zapalny
44 materiał stały zapalny, w podwyższonej temp., znajdujący się w stanie stopionym
446 materiał stały zapalny i trujący, w podwyższonej temp., znajdujący się w stanie stopionym
46 materiał stały zapalny i trujący
50 materiał utleniający (podtrzymujący palenie)
539 nadtlenek organiczny zapalny
558 materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący
559 materiał silnie utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
589 materiał utleniający (podtrzymujący palenie) i żrący mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
60 materiał trujący lub szkodliwy
606 materiał zakaz
ny
63 materiaÅ‚ trujÄ…cy lub szkodliwy i zapalny (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 55ºC)
638 materiaÅ‚ trujÄ…cy lub szkodliwy oraz zapalny (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 55ºC) i żrÄ…cy
66 materiał silnie trujący
663 materiaÅ‚ silnie trujÄ…cy i zapalny (temp. zapÅ‚onu nie wyższa niż 55ºC)
68 materiał trujący lub szkodliwy i żrący
Tablica ADR
3
69 materiał trujący lub szkodliwy mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
76 materiał radioaktywny i trujący lub szkodliwy
78 materiał radioaktywny i żrący
80 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego
X80 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, reagujący niebezpiecznie z wodą
83 materiaÅ‚ żrÄ…cy lub wykazujÄ…cy mniejszy stopieÅ„ dziaÅ‚ania żrÄ…cego oraz zapalny (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 55ºC)
839 materiaÅ‚ żrÄ…cy lub wykazujÄ…cy mniejszy stopieÅ„ dziaÅ‚ania żrÄ…cego oraz zapalny (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 55ºC), mogÄ…cy powodować
samorzutną i gwałtowną reakcję
85 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie)
856 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz utleniający (podtrzymujący palenie) i trujący
86 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego oraz trujący
88 materiał silnie żrący
X88 materiał silnie żrący, reagujący niebezpiecznie z woda
883 materiaÅ‚ silnie żrÄ…cy i zapalny (temp. zapÅ‚onu od 21ºC do 55ºC)
885 materiał silnie żrący i utleniający (podtrzymujący palenie)
886 materiał silnie żrący i trujący
X886 materiał silnie żrący i trujący, reagujący niebezpiecznie z wodą
89 materiał żrący lub wykazujący mniejszy stopień działania żrącego, mogący powodować samorzutną i gwałtowną reakcję
Na górę strony
Numer rozpoznawczy materiału
" Znaczenie liczb w numerze rozpoznawczym materiału (mianownik)
Numer Znaczenie
1001 Acetylen rozpuszczalny
1002 Powietrze sprężone
1003 Powietrze ciekłe schłodzone
1005 Amoniak
1006 Sprężony argon
1008 Trójfluorek boru
1009 Bromotrójfiuorometan (R-13B1)
1010 Butadien-1,3
1011 Butan
1012 Butylen-1
1013 Dwutlenek węgla
1016 Tlenek węgla
1017 Chlor
1018 Chlorodwufluorometan (R-22)
1020 Chloropięciofluoroetan (R-115)
1022 Chlorotrójfluorometan (R-13) (trójfiuorochlorometan)
1023 Gaz węglowy, sprężony
Tablica ADR
4
1026 Cyjan
1027 Cyklopropan
1028 Dwuchlorodwufluorometan (R-12)
1029 Dwuchlorofluorometan (R-21)
1032 Dwuroetyloamina bezwodna
1033 Eter dwumetylowy (tlenek metylu)
1035 Etan
1036 Etyloamina bezwodna (monoetyloamina)
1037 Chlorek etylu (chloroetan)
1038 Etylen (schłodzony)
1039 Eter metylowo - etylowy
1040 Tlenek etylenu z azotem
1041 Tlenek etylenu
1045 Fluor, sprężony
1046 Hel, sprężony
1048 Bromowodór
1049 Wodór, sprężony
1050 Chlorowodór
1051 Cyjanowodór
1052 Kwas fluorowodorowy bezwodny (fluorowodór)
1053 Siarkowodór skroplony
1055 Izobutylen (izobuten)
1056 Krypton, sprężony
1057 Zapalniczki
1060 Mieszanina metyloacetylenu/propadienu z węglowodorami (mieszaniny Pl i P2)
1061 Metyloamina bezwodna
1062 Bromek metylu (bromometan, monobromometan)
1063 Chlorek metylu (chlorometan)
1064 Merkaptan metylowy (metanotiol)
1065 Neon, sprężony
1066 Azot, sprężony
1067 Dwutlenek azotu NO2 (czterotlenek azotu N2O4)
1069 Chlorek nitrozylu (NOCl)
1070 Podtlenek azotu N2O (gaz rozweselajÄ…cy)
1071 Gaz olejowy, sprężony
1072 Tlen, sprężony
1073 Tlen (schłodzony)
1075 Gaz ziemny, skroplony
1076 Tlenochlorek węgla (fosgen)
Tablica ADR
5
1077 Propylen
1078 Mieszaniny F l, F2 i F3
1079 Dwutlenek siarki
1080 Sześciofluorek siarki
1083 Trójmetyloamina
1085 Bromek winylu
1086 Chlorek winylu
1087 Eter metylowinylowy (tlenek metylowinylowy)
1088 Acetal (acetal dwuetylowy, dwuetoksy-l,1-etan)
1089 Aldehyd octowy (acetaldehyd)
1090 Aceton (dwumetyloketon)
1092 Akroleina (aldehyd akrylowy, aldehyd allilowy)
1093 Akrylonitryl
1095 Alkohol skażony (denaturat)
1098 Alkohol allilowy
1099 Bromek allilu (bromopropylen)
1100 Chlorek allilu (chloropropylen)
1104 Octan amylu (ester amylowy kwasu octowego)
1105 Pentanole I,II,i III-rz.
1106 Alkohol amylowy III-rz. i inne alkohole amylowe niż III rz.
1109 Mrówczan amylu
1112 i Azotan amylu
1113
1114 Benzen
1120 Alkohol n-butylowy (n-butanol)
1121 Alkohol butylowy II-rz. (butanol II-rz.)
1122 Alkohol butylowy III-rz. (butanol III-rz., 2-metylo--2-hydroksypropan, 2-metylopropanol-2)
1123 Octan n-butylu (ester butylowy kwasu octowego)
1124 Octan II-rz. butylu (ester butylowy II-rz. kwasu octowego)
1125 Butyloamina
1126 m-Bromobutany (bromek butylu, bromobutany)
1127 Chlorek n-butylu
1128 Mrówczan n-butylu
1129 Aldehyd masłowy (butanal-1)
1131 Dwusiarczek węgla
1133 Kleje
1134 Chlorobenzen (monochlorobenzen)
1135 Etylenochlorohydryna (chlorohydryna etylenowa)
1136 Destylaty smoły
1139 Farby ochronne
Tablica ADR
6
1143 Aldehyd krotonowy (krotonaldehyd, metyloakroleina)
1145 Cykloheksan
1146 Cyklopentan
1147 Dekahydronaftaleny (dekaliny)
1148 Dwuacetonoalkohol (alkohol dwuacetonowy)
1149 Eter dwubutylowy (eter n-butylowy)
1150 1,2-Dwuchloroetylen (dwuchlorek acetylenu)
1152 Dwuchloropentan
1153 Eter dietylowy
1154 Dwuetyloamina
1155 Eter etylowy (eter dwuetylowy, eter siarkowy)
1156 Keton dietylowy
1157 Keton dwuizobutylowy
1158 Dwuizopropyloamina
1159 Eter dwuizopropylowy
1160 Dwumetyloamina w roztworze wodnym o temperatuŹrze zapÅ‚onu niższej niż 21 °C
1161 Węglan dwumetylu
1163 1,1-Dwumetylohydrazyna (dimetylohydrazyna niesymetryczna, UDMH])
1165 Dioksan (eter dwuetylenowy)
1167 Eter dwuwinylowy
1169 Ekstrakty i aromaty
1170 Alkohol etylowy (etanol)
1172 Octan etoksyetylowy
1173 Octan etylu (ester etylowy kwasu octowego)
1175 Etylobenzen
1176 Trietylek boru
1180 Maślan n-etylu
1181 Chlorooctan etylu
1182 Chloromrówczan etylu
1184 1,2-Dwuchloroetan
1185 Etylenoimina
1190 Mrówczan etylu
1193 Metyloetyloketon (keton etylometylowy)
1195 Propionian etylu
1198 Formaldehyd
1199 Furfurol (furfural, aldehyd furfurylowy)
1202 Olej napÄ™dowy do silników Diesla (wÄ™glowodory ciekÅ‚e o temperaturze zapÅ‚onu ponad 55 do 100°C)
1203 Benzyna (wÄ™glowodory ciekÅ‚e o temperaturze zapÅ‚onu niższej niż 21 °C)
1210 Farby drukarskie o temperaturze zapÅ‚onu niższej niż 21°C oraz o temperaturze zapÅ‚onu co najmniej 21'C zawierajÄ…ce do 30% ciaÅ‚
stałych
Tablica ADR
7
1212 Alkohol izobutylowy (izobutanol)
1213 Octan izobutylu
1218 Izopren
1219 Alkohol izopropylowy (izopropanol)
1220 Octan izopropylu
1221 Izopropyloamina
1222 Azotan izopropylu
1223 Benzyna ciężka, nafta (wÄ™glowodory ciekÅ‚e o temperaturze zapÅ‚onu od 21 do 55°C)
1229 Tlenek mezytylu
1230 Alkohol metylowy (karbinol, metanol, spirytus drzewny)
1231 Octan metylu
1234 Metylal (dwumetoksymetan)
1235 Metyloamina w roztworze (monometyloamina w roztworze)
1238 Chloromrówczan metylu
1239 Chlorodwumetyloeter (eter metylochlorometylowy)
1242 Dwuchlorosilan metylu
1243 Mrówczan metylu (ester metylowy kwasu mrówkowego)
1245 Metyloizobutyloketon
1247 Metakrylan metylu
1248 Propionian metylu
1250 Trójchlorosilan metylu (trójchlorometylosilan)
1251 Metylowinyloketon
1264 Paraldehyd
1265 Izopentan (pentan)
1274 Alkohol propylowy (propanol)
1275 Aldehyd propionowy (propanal)
1276 Octan propylu
1279 Dwuchlorek propylenu (1,2-dwuchloropropan)
1280 Tlenek propylenu
1282 Pirydyna
1292 Krzemian etylu
1294 Toluen (metylobenzen)
1295 Krzemochloroform (trójchlorosilan)
1296 Trójetyloamina
1297 Trójmetyloamina w roztworze
1298 Trójmetylochlorosilan
1299 Terpentyna (benzyna lakowa)
1301 Octan winylu
1303 1,1-Dwuchloroetylen (chlorek winylidenu)
Tablica ADR
8
1307 Ksyleny (dwumetylobenzen)
1334 Naftalen  stały
1328 Urotropina
1344 Kwas pikrynowy
1428 Sód
1495 Chloran sodu stały
1541 Acetonocyjanohydryna (cyjanohydryna acetonu)
1547 Anilina
1553 Kwas arsenowy w roztworze wodnym
1578 Chloronitrobenzeny
1580 Chloropikryna
1591 o-Dwuchlorobenzen
1593 Chlorek metylenu (dwuchlorometan)
1594 Siarczan dwuetylu (siarczan etylu)
1595 Siarczan dwumetylu (siarczan metylu)
1600 Dwunitrotolueny
1603 Bromooctan etylu
1604 Etylenodwuamina
1605 Dwubromoetan (dwubromek etylenu, bromek etylenu)
1613 Cyjanowodór w roztworze wodnym (kwas cyjanowodorowy w roztworze wodnym zawierającym do 20% czystego kwasu)
1648 Acetonitryl (cyjanek metylu)
1649 Alkilaty ołowiu i ich mieszaniny z organicznymi związkami chlorowców (ciecz etylowa, czteroetylek ołowiu, czterometylek ołowiu)
1662 Nitrobenzen
1664 m-Nitrotolueny
1665 Nitroksyleny
1670 Nadchlorometylomerkaptan
1673 Fenylenodwuaminy
1695 Chloroaceton
1702 1,1,2,2-Czterochloroetan
1708 Toluidyny
1709 2,4-Toluenodwuamina (2,4-dwuaminotoluen)
1715 Bezwodnik kwasu octowego
1717 Chlorek acetylu
1727 Dwufluorek amonu w roztworze (fluorek amonowy kwaśny w roztworze)
1730 Pięciochlorek antymonu
1736 Chlorek benzoilu
1738 Chlorek benzylu
1742 Fluorek boru i kwas octowy, zespolone
1744 Brom
Tablica ADR
9
1750 Kwasy chlorooctowe ciekłe (kwas dwuchlorooctowy, kwas jednochlorooctowy)
1752 Chlorek chloroacetylu
1754 Kwas chlorosulfonowy
1765 Chlorek dwuchloroacetylu
1775 Kwas fluoroborowy w roztworze wodnym zawierajÄ…cym do 78% czystego kwasu
1778 Kwas krzemofluorowodorowy
1779 Kwas mrówkowy zawierający co najmniej 70% czystego kwasu
1783 SześciometylenOdwuamina
1788 Bromowodór w roztworze (kwas bromowodorowy w roztworze)
1789 Kwas solny w roztworze (chlorowodór w roztworze)
1790 Kwas fluorowodorowy w roztworze wodnym zawierającym ponad 60%, ale nie więcej niż 85% kwasu fluorowodorowego
bezwodnego
1791 Podchlorynu roztwór zawierający ponad 50 g aktywŹnego chloru na litr lub do 50 g aktywnego chloru na litr
1706 Mieszaniny nitrozowe kwasu siarkowego zawierajÄ…ce do 30 lub ponad 30% czystego kwasu azotowego
1802 Kwas nadchlorowy w roztworze wodnym zawierajÄ…cym do 50% czystego kwasu
1808 Trójbromek fosforu
1809 Trójchlorek fosforu
1810 Tlenochlorek fosforu
1814 A
ug potasowy (wodorotlenek potasu)
1815 Chlorek propionylu
1818 Czterochlorek krzemu
1819 Glinian sodu w roztworze
1824 A
ug sodowy (wodorotlenek sodu w roztworze)
1828 Dwuchlorek dwusiarki i dwuchlorek dwusiarki stabilizowany
1829 Bezwodnik kwasu siarkowego (trójtlenek siarki)
1830 Kwas siarkowy zawierajÄ…cy do 85% czystego kwasu
1831 Oleum (kwas siarkowy dymiÄ…cy)
1832 Kwas siarkowy odpadkowy, całkowicie zdenitrowany
1834 Chlorek sulfurylu
1836 Chlorek tionylu
1838 Czterochlorek tytanu
1842 Kwas octowy lodowaty i jego roztwory zawierajÄ…ce ponad 80% czystego kwasu
1846 Czterochlorek węgla (czterochlorometan)
1848 Kwas propionowy
1849 Siarczek sodu w roztworze
1866 Å»ywice w roztworze, w cieczach zapalnych o temperaturze zapÅ‚onu niższej niż 21°C lub o temperaturze zapÅ‚onu od 21 do- 100°C z
zawartością do 30%) żywicy
1873 Kwas nadchlorowy w roztworze wodnym zawierającym ponad 50%, ale nie więcej niż 72,5% czystego kwasu
1886 Chlorek benzylidenu
1888 Chloroform (trójchlorometan)
Tablica ADR
10
1891 Bromek etylu (bromoetan)
1908 Chloryn sodu w roztworze
1915 Cykloheksanon
1916 2,2-Dwuchloroetyloeter (eter dwuchloroetylowy)
1917 Akrylan etylu
1918 Kumen (izopropylobenzen)
1919 Akrylan metylu
1921 Propylenoimina
1935 Cyjanki nieorganiczne w roztworach
1940 Kwas tioglikolowy
1951 Argon (schłodzony)
1958 Dwuchloroczterofluoroetan (R 114)
1959 1,1-Dwufluoroetylen (R 1132a)
1962 Etylen
1963 Hel ciekły (schłodzony)
1965 Mieszaniny węglowodorów (gazy skroplone), mieszaŹniny A, AO, Al, B i C
1969 Izobutan
1972 Gaz ziemny (metan) schłodzony
1973 Mieszanina gazów R 502
1974 Bromochlorodwufluorometan (chlorodwufluorobromometan) (R 12 B1)
1977 Azot (schłodzony)
1978 Propan
1984 Trójfiuorometan (R 23) (fluoroform)
1987 Alkohole ciekłe nie trujące, czyste lub w mieszaninach (alkohol 2-etylobutylowy, alkohol 2-etyloheksylowy, heptanole, heksanole,
oktanole)
1989 Aldehyd heptylowy (heptanal)
1990 Benzaldehyd (aldehyd benzoesowy)
1991 Chloropren (chlorobutadien)
2014 Nadtlenek wodoru w roztworze wodnym zawierającym ponad 6%, ale nie więcej niż 60% nadtlenku wodoru (roztwór nadtlenku
wodoru)
2015 Nadtlenek wodoru stabilizowany i w roztworze wodnym zawierajÄ…cym ponad 60% nadtlenku wodoru stabilizowanego
2019 Chloroaniliny ciekłe
2021 Dwuchlorofenole (o-chlorofenol)
2022 Kwas krezolowy
2023 Epichlorohydryna
2029 Hydrazyna w roztworach wodnych zawierających ponad 64% ale nie więcej niż 72% hydrazyny
2030 Hydrazyna w roztworze wodnym zawierającym nie więcej niż 64% hydrazyny
2031 Kwas azotowy zawierający ponad 55%, ale nie więcej niż 70% czystego kwasu
2032 Kwas azotowy zawierajÄ…cy ponad 70% czystego kwasu
2045 Aldehyd izomasłowy
Tablica ADR
11
2047 Dwuchloropropen
2048 Dwucyklopentadien techniczny
2849 Dwuetylobenzen
2050 Dwuizobutyleny
2053 Metyloizobutylokarbinol (alkohol metyloamylowy)
2055 Styren (winylobenzen)
2056 Czterowodorofuran (tetrahydrofuran)
2057 Propylenu trimer (trój propylen)
2073 Amoniak rozpuszczony w wodzie z zawartością ponad 35%, ale nie większą niż 50% amoniaku
2074 Akryloamid w roztworze
2075 Aldehyd trójchlorooctowy (chloral bezwodny)
2076 Krezole (metylofenole)
2078 2,4-Toluenodwuizocyjanian (2-4-dwuizocyjanianotoluen)
2116 Wodoronadtlenek kumenu zawierajÄ…cy do 95% nadtlenku
2125 Wodoronadtlenek p-mentanu zawierajÄ…cy do 95% nadtlenku
2162 Wodoronadtlenek pinanu zawierajÄ…cy do 95% nadtlenku
2171 Wodoronadtlenek dwuizopropylobenzenu
2187 Dwutlenek węgla ciekły (schłodzony)
2205 Adyponitryl (nitryl kwasu adypinówego)
2219 Eter alliloglicydowy
2222 Anizol (metoksybenzen)
2226 Chlorek benzylidynu (fenylochloroform)
2227 Metakrylan butylu
2233 p-Chloro-o-anizydyna
2238 Chlorotolueny (o-, m-, p-)
2243 Octan cykloheksylu
2245 Cyklopentanon
2248 Dwu (n-butylo) amina
2251 Dwucykloheptadien
2253 N.N-Dwumetyloanilina
2256 Cykloheksen
2257 Potas
2258 Propylenodwuamina (1,2-dwuaminopropan)
2259 Trójetylenoczteroamina
2260 Trójpropyloamina
2261 Ksylenole (dwumetylófenole)
2264 N.N-Dwumetylocykloheksyloamina
2269 Dwupropylenotrójamina
2270 Etyloamina w roztworze 50 do 70%
Tablica ADR
12
2271 Etyloamyloketon
2272 N-Etyloanilina
2276 2-Etyloheksyloamina
2277 Metakrylan etylu
2279 Sześciochlorobutadien
2283 Metakrylan izobutylu
2284 Nitryl kwasu izomasłowego
2295 Chlorooctan metylu
2296 Metylocykloheksan
2297 Metylocykloheksanon
2298 Metylocyklopentan
2299 Dwuchlorooctan metylu
2300 2-Metylo-5-etylopirydyna
2301 2-Metylofuran
2303 a-Metylostyren (2-fenylopropen)
2304 Naftalen w stanie stopionym
2308 Kwas nitrozylosiarkowy w roztworze siarkowym
2311 Fenetydyny (etoksyaniliny)
2312 Fenol stopiony
2319 Olejek terpentynowy (terpentyna oczyszczona)
2321 Trójchlorobenzeny ciekłe
2324 Trójizobutylen
2325 1,3,5-Trójmetylobenzen (mezytylen)
2334 Alliloamina
2348 Akrylan n-butylu
2353 Chlorek kwasu masłowego (chlorek butyrylu)
2356 Chlorek izopropylu (2-chloropropan)
2357 Cykloheksyloamina
2361 Dwuizobutyloamina
2363 Merkaptan etylowy
2364 n-Propylobenzen
2366 Węglan dwuetylu
2367 Aldehyd ot-metylowalerianówy
2381 Dwusiarczek dwumetylu
2386 1-Etylopiperydyna
2387 Fluorobenzen
2388 Fluorotolueny
2412 Czterowodorotiofen (tetrahydrotipfen)
2416 Boran trójmetylu
Tablica ADR
13
2426 Azotan amonu, gorący stężony roztwór wodny
2427 Chloran potasu w roztworze
2428 Chloran sodu w roztworze
2429 Chloran wapnia w roztworze
2430 Alkilofenole
2431 o-Anizydyna (o-metoksyanilina)
2432 N,N-Dwuetyloanilina (N,N-dwuetylofenyloamina)
2433 Chloronitrotolueny
2438 Chlorek piwaloilu (chlorek kwasu trójmetylooctowego)
2442 Chlorek trójchloroacetylu
2443 Tlenotrójchlorek wanadu w roztworze
2446 m-Nitrokrezole
2447 Fosfor biały stopiony
2448 Siarka w stanie stopionym
2483 Izocyjanian izopropylu
2484 Izocyjanian III-rz. butylu
2485 Izocyjanian n-butylu
2486 Izocyjanian izobutylu
2512 Aminofenole
2513 Bromek bromoacetylu
2514 Bromobenzen (bromek fenylu)
2515 Bromoform
2516 Czterobromek węgla
2517 1,1,1-Chlorodwufluoroetan (R 142b)
2520 Cyklooktadien
2521 Dwuketen
2522 Metakrylan dwumetyloaminoetylu
2524 orto-Mrówczan. etylu
2525 Szczawian etylu
2527 Akrylan izobutylu
2528 Izomaślan izobutylu
2530 Bezwodnik kwasu izomasłowego
2533 Trójchlorooctan metylu
2535 Metylomorfolina
2536 Metyloczterowodorofuran
2539 Aldehyd oktylowy (oktanal)
2542 Trójbutyloamina
2584 Kwasy alkilosultonowe lub arylosultonowe zawierajÄ…ce ponad 3% wolnego kwasu siarkowego
2608 Nitropropany (mononitropropany)
Tablica ADR
14
2643 Bromooctan metylu
2661 Sześciochloroaceton
2664 Bromek metylenu (dwubromometan)
2669 Chlorokrezole
2688 l-Chloro-3-bromopropan
2730 Nitroanizole
2739 Bezwodnik kwasu masłowego
2747 Chloromrówczan III-rz. butylocykloheksylu
2748 Chloromrówczan 2-heksyloetylu
2758 Pestycydy na bazie karbaminianu (związki i preparaty) trujące o temperaturze zapłonu niższej niż 32oC
2762 Pestycydy organiczne zawierajÄ…ce chlor (zwiÄ…zki i preparaty) trujÄ…ce o temperaturze zapÅ‚onu niższej niż 32°C
Na górę strony
Benzen
15
Benzen
Benzen
Ogólne informacje
[1]
Inne nazwy
cykloheksa-1,3,5-trien , benzol
Wzór sumaryczny C6H6
SMILES c1ccccc1
C1=CC=CC=C1
Masa molowa 78,11 g/mol
Wygląd bezbarwna ciecz o intensywnym słodkawym zapachu
Identyfikacja
Numer CAS 71-43-2
[2]
PubChem
241
Niebezpieczeństwa
[3]
MSDS
Zewnętrzne dane MSDS
[4]
Zagrożenia wg Dyrektywy 67/548/EWG, zał. I
A
atwopalny Toksyczny
(F) (T)
Zwroty ryzyka R45, R46, R11, R36/38, R48/23/24/25, R65
Zwroty bezpieczeństwa S53, S45
NFPA 704
Temperatura zapÅ‚onu -11 °C
Temperatura samozapÅ‚onu 561 °C
Numer RTECS CY1400000
Podobne zwiÄ…zki
Pochodne aromatyczne toluen, ksylen, fenol
Podobne zwiÄ…zki naftalen, antracen, naftacen, pentacen, pirydyna, borazyna
Benzen
16
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
Benzen (C6H6) to organiczny zwiÄ…zek chemiczny z
grupy arenów. Jest to najprostszy karbocykliczny,
obojętny węglowodór aromatyczny.
Właściwości
W temperaturze pokojowej benzen jest bezbarwnÄ…
cieczÄ… o charakterystycznym, ostrym zapachu. Bardzo
słabo rozpuszcza się w wodzie, natomiast lepiej w
rozpuszczalnikach organicznych. Sam jest dobrym
Znaczek pocztowy wydany w 150 rocznicÄ™ urodzin Friedricha
rozpuszczalnikiem dla wosków, tłuszczów, naftalenu i
Augusta Kekulégo, który zaproponowaÅ‚ model struktury benzenu
innych niepolarnych związków chemicznych. Pali się
kopcącym płomieniem, a jego ciepło spalania wynosi
9470 kcal/kg.
Benzen jest związkiem trwałym chemicznie, w przeciwieństwie do alkenów nie ulega łatwo reakcji addycji.
Stosunkowo łatwo natomiast zachodzi substytucja elektrofilowa do pierścienia aromatycznego. Przykładem może
być reakcja alkilowania i acylowania, katalizowana kwasami Lewisa, nazywana reakcją Friedla-Craftsa.
W większych ilościach benzen jest toksyczny. LD50 (szczur, doustnie) wynosi 930 mg/kg, LC50 (szczur, inhalacja)
 10 000 ppm przez 7 h. Ma silne właściwości rakotwórcze. Po spożyciu powoduje podrażnienie śluzówki żołądka,
mdłości i wymioty. Przy pochłonięciu większych ilości powoduje bóle głowy, drgawki i zgon.
Nieorganicznym analogiem benzenu jest borazyna.
Historia
Benzen został po raz pierwszy wyodrębniony przez Michaela Faradaya w 1825 r. ze sprężonego gazu świetlnego
będącego oleistą pozostałością zbierającej się na dnie londyńskich gazowych lamp ulicznych. W 1845 inny angielski
chemik, Charles Mansfield, pracując pod kierunkiem Augusta Wilhelma von Hofmanna, wyodrębnił go ze smoły
węglowej. Cztery lata póz
niej Mansfield rozpoczął produkcję benzenu na skalę przemysłową bazując na tej
metodzie.
Struktura
Struktura Kekulégo
Problem budowy benzenu interesował chemików już od chwili wyodrębnienia tego związku.
W 1865 r. niemiecki chemik Friedrich August Kekulé wysunÄ…Å‚ hipotezÄ™, że benzen jest cykloheksatrienem o
sześcioczłonowym pierścieniu, w którym pomiędzy atomami węgla na przemian występują wiązania pojedyncze i
podwójne[5] :
Benzen
17
.
Teoria rezonansu chemicznego
Struktura Kekulégo nie tÅ‚umaczyÅ‚a jednak dlaczego benzen i inne zwiÄ…zki aromatyczne nie posiadajÄ… wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci
charakterystycznych dla węglowodoru nienasyconego. Ponadto w miarę gromadzenia się materiału
eksperymentalnego okazywało się, że wszystkie wiązania C-C w pierścieniu benzenowym są równocenne. Na
podstawie badań spektroskopowych ustalono, że cząsteczka benzenu w istocie stanowi pierścień złożony z sześciu
atomów węgla połączonych równocennymi wiązaniami o długości pośredniej pomiędzy długością wiązania
pojedynczego (1,54 Å) i podwójnego (1,34 Å)  1,39 Å. Stan ten można przedstawić z pomocÄ… struktury
rezonansowej:
Mechanika kwantowa
Zagadnienie budowy pierścienia benzenowego dobrze tłumaczy kwantowomechaniczna metoda orbitali
molekularnych. Przyjmuje siÄ™ hybrydyzacjÄ™ sp² dla atomów wÄ™gla. Zhybrydyzowane orbitale tworzÄ… wiÄ…zania à C-C
i C-H. Pozostałe orbitale p atomów węgla (o osiach prostopadłych do płaszczyzny cząsteczki) tworzą
zdelokalizowane wiÄ…zanie Ä„:
Benzen
18
Otrzymywanie
Do czasów II wojny światowej główną metodą otrzymywania benzenu była ekstrakcja ze smoły pogazowej (produkt
uboczny w przemyśle koksowniczym i gazowniczym). W latach 50. XX wieku wzrosło zapotrzebowanie na benzen,
głównie ze strony przemysłu tworzyw sztucznych i konieczna stała się jego produkcja na wielką skalę z ropy
naftowej.
Obecnie, oprócz ekstrakcji ze smoły pogazowej, stosuje się następujące metody otrzymywania benzenu:
" piroliza lekkich frakcji ropy naftowej z parÄ… wodnÄ… (kraking parowy)
" reforming lekkich frakcji ropy naftowej
" dealkilacja toluenu, polegajÄ…ca na przepuszczaniu mieszaniny toluenu i wodoru nad katalizatorem (chrom,
molibden lub tlenek platyny) w temperaturze 500-600 °C pod ciÅ›nieniem 40-60 atm (czasem zamiast katalizatora
używa się wyższych temperatur):
C6H5CH3 + H2 C6H6 + CH4
Inne, nie stosowane na skalę przemysłową metody pozyskiwania tego związku to m.in.:
" odwodornianie cykloheksanu w temp. 300 °C na katalizatorze (najczęściej platyna osadzona na tlenku glinu)
" trimeryzacja acetylenu poprzez ogrzewanie go w obecności węgla aktywnego:
3C2H2 C6H6
Zastosowanie
Benzen jest jednym z najważniejszych surowców w syntezie organicznej, służy m.in. do produkcji tworzyw
sztucznych, włókien syntetycznych, barwników, leków, detergentów, pestycydów, a także do otrzymywania aniliny,
fenolu i acetonu (metoda kumenowa) oraz bezwodnika maleinowego.
Sam benzen jest ze względu na swoje właściwości toksyczne i rakotwórcze rzadko używany. Był niegdyś masowo
stosowany jako rozpuszczalnik dla wielu reakcji prowadzonych w skali przemysłowej  obecnie jednak zastępuje się
go innymi rozpuszczalnikami, o ile tylko istnieje taka możliwość.
Toksyczność i metabolizm
Benzen podejrzewany o toksyczność był już w roku 1900. Powoduje on zarówno ostre jak i przewlekłe zatrucia.
Zazwyczaj do zatrucia dochodzi poprzez wdychanie par przez układ oddechowy, jednak możliwa jest również
absorpcja przez skórę i wchłanianie wraz z pokarmem. Około 6,4 g/mł powoduje ostre zatrucie w ciągu godziny
inhalacji, zaś dawka 10 krotnie większa powoduje natychmiastowy zgon.
Ostre zatrucie benzenem charakteryzuje się podrażnieniem skóry, rumieniem, odczuciem palenia, powstawaniem
pryszczy. Benzen oddziałuje na centralny układ nerwowy powodując pobudzenie lub depresje, niewydolność układu
oddechowego, a w rezultacie zgon. Charakterystycznymi objawami sa też: krwawienia z błon śluzowych, szybki i
płytki oddech, drżenie kończyn, zaburzenia rytmu serca.
Dużo częstsze są zatrucia przewlekłe. Pierwsze objawy są niespecyficzne, są to zmęczenie, ból głowy, utrata apetytu.
Dokładniejsze badania wykazują nieprawidłowości w składzie biochemicznym krwi. Najczęściej dochodzi do
obniżenia liczby białych ciałek krwi co powoduje spadek odporności i płytek krwi. Benzen również działa niszcząco
na szpik kostny i może powodować białaczkę lub raka. Pary benzenu po dostaniu się do płuc absorbowane są przez
krew, z której w dużym stopniu wchłaniane są przez tkanki tłuszczowe.
Benzen
19
Niemetabolizowany benzen wydalany
jest przez płuca. Metabolizm benzenu
zachodzi przede wszystkim w
wÄ…trobie. Najpierw benzen ulega
utlenieniu w wyniku działania
enzymów cytochromu P-450 do
oksepinobenzenu który jest
utrzymywany w stanie równowagi
dynamicznej z epoksybenzenem.
Epoksybenzen może ulec uwodnieniu
w wyniku działania enzymu hydrolazy
epoksydowej dajÄ…c
benzeno-trans-dihydro-1,2-diol, następnie związek ten pod wpływem enzymu dehydrogenazy dihydrodiolowej
przekształcany jest w katechol. Oksepinobenzen może również reagować poprzez otwarcie pierścienia, dając jako
produkt mukonoaldehyd i kwas trans-mukonowy
Niektóre metabolity są odpowiedzialne za działanie toksyczne benzenu. Na przykład główne działanie kancerogenne
wykazujÄ… kwasy mukonowe powstajÄ…ce jako metabolity.
Bibliografia
1. S.E.Manahan "Toksykologia środowiska aspekty chemiczne i biologiczne", PWN, Warszawa, 2006, ISBN
83-01-14841-1
Przypisy
[1] Nazwa nie odzwierciedla rzeczywistego układu wiązań w cząsteczce. Patrz sekcja Struktura
[2] Benzen  podsumowanie (http:/ / pubchem. ncbi. nlm. nih. gov/ summary/ summary. cgi?cid=241) (ang.). PubChem Public Chemical
Database.
[3] http:/ / www. sigmaaldrich. com/ catalog/ ProductDetail. do?lang=pl& N4=270709& #124;SIAL& N5=SEARCH_CONCAT_PNO&
#124;BRAND_KEY& F=SPEC
[4] Benzen (http:/ / ecb. jrc. ec. europa. eu/ esis/ index. php?LANG=pl& GENRE=CASNO& ENTREE=71-43-2) (pol.) European chemical
Substances Information System. IHCP. [dostęp 2010-09-19].
[5] August Kekulé. Untersuchungen über aromatische Verbindungen Ueber die Constitution der aromatischen Verbindungen. I. Ueber die
Constitution der aromatischen Verbindungen..  Justus Liebigs Annalen der Chemie . 137 (2), ss. 129-196, 1865.
doi:10.1002/jlac.18661370202 (http:/ / dx. doi. org/ 10. 1002/ jlac. 18661370202).
Międzynarodowa Agencja Badania Raka
20
Międzynarodowa Agencja Badania Raka
Międzynarodowa Agencja Badania Raka lub Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem lub
Międzynarodowa Agencja Badań nad Nowotworami (IARC z ang. International Agency for Research on
Cancer) - agenda WHO mieszcząca się w Lyonie we Francji i zajmująca się klasyfikacją czynników i substancji
rakotwórczych.
Klasyfikacja zaproponowana przez IARC obejmuje 4 klasy podzielone na 5 kategorii.
" Grupa 1 substancje rakotwórcze dla człowieka
" Grupa 2A substancje prawdopodobnie rakotwórcze dla człowieka
" Grupa 2B substancje możliwie rakotwórcze dla człowieka
" Grupa 3 substancje niemożliwe do zaklasyfikowania, jako rakotwórcze dla człowieka
" Grupa 4 substancje prawdopodobnie nierakotwórcze dla człowieka
Niektóre substancje zaliczane do grupy 1. Są to niebezpieczne substancje kancerogenne: benzydyna, chlorek winylu,
zwiÄ…zki niklu, 2-naftyloamina, gaz musztardowy, polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (PCDD).
Do grupy 2A zaliczono np.: formaldehyd
" Lista związków z podaniem numeru CAS opublikowana przez IARC (pdf) [1]
Zobacz też: rak (choroba)
Link zewnętrzny:
" oficjalna strona IARC [2].
Przypisy
[1] http:/ / monographs. iarc. fr/ ENG/ Classification/ ListagentsCASnos. pdf
[2] http:/ / www. iarc. fr
Chloropochodne bifenylu
21
Chloropochodne bifenylu
Chloropochodne bifenylu  grupa związków organicznych będących pochodnymi bifenylu  (C6H5)2,
zawierającymi podstawienia atomów chloru. Są to niebezpieczne substancje, cenione jednak ze względu na
własności ognioodporne. Ze względu na trujące właściwości stanowią długotrwałe zagrożenie dla środowiska. Od
1973 roku ich stosowanie jest ograniczane umowami międzynarodowymi.
Zobacz też
" Bifenyl
" Chlor
" Stilben
" Chlor#ZwiÄ…zki
Bibliografia
" W. Gałasiński  "Chemia medyczna" ISBN 83-200-3017-X
" Wyd. Olejsiuk  "Popularna encyklopedia Collins" ISBN 978-83-7588-298-8
Konwencja londyńska (1972)
Konwencja Londyńska (właśc. Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i
innych substancji, także: LC 1972 od London Convention z ang. konwencja londyńska)  międzynarodowa umowa
sporzÄ…dzona w Londynie, Meksyku, Moskwie i Waszyngtonie 29 grudnia 1972 roku, a ratyfikowany przez PolskÄ™
29 lutego 1978 roku.
Konwencja zobowiązująca strony do podejmowania działań mających na celu zwalczanie i zapobieganie
zanieczyszczeniu morskiego, które mogłoby "wyrządzić szkodę zasobom żywym, florze i faunie morskiej, pogarszać
warunki rekreacyjne lub też utrudniać wszystkie inne prawnie dopuszczalne sposoby użytkowania morza".
Sygnatariusze zobowiÄ…zali siÄ™ do uzgadniania swojej polityki w tej dziedzinie.
W myśl konwencji termin "zatapianie odpadów" obejmuje rozmyślne usuwanie do morza odpadów lub innych
substancji ze statków, samolotów, platform, jak i innych urządzeń umieszczonych na morzu, a także zatapianie
samych ww. urządzeń czy pojazdów. Termin ten nie dotyczy substancji wydobywających się na skutek normalnej
eksploatacji wspomnianych obiektów. Konwencja nie obejmuje też wód wewnętrzych państw, jednakże strony
zobowiązały się do podjęcia kroków mających na celu wyegzekwowanie postanowień LC 1972 od statków i
samolotów zarejestrowanych na swoich terytoriach lub noszących swoją banderę, przebywających na swoich
terytoriach oraz podlegajÄ…cych ich jurysdykcji.
Konwencja Londyńska wymienia następujące zanieczyszczenia będące przedmiotem zainteresowania jej
sygnatariuszy:
" węglowodory (w tym produkty naftowe i ich pochodne)
" szkodliwe lub niebezpieczne substancje przewożone przez statki
" odpady powstające w trakcie eksploatacji statków, samolotów czy innych obiektów operujących w rejonie morza
" zanieczyszczenia radioaktywne
" składniki broni biologicznej i chemicznej
" odpady będące pochodnymi prac związanych z eksploatacją dna morskiego
Sygnatariuszami Konwencji Londyńskiej są: Afganistan, Antigua i Barbuda, Argentyna, Australia, Azerbejdżan,
Barbados, Belgia, Białoruś, Brazylia, Chile, Chiny, Chorwacja, Cypr, Dania, Demokratyczna Republika Konga,
Konwencja londyńska (1972)
22
Dominikana, Egipt, Filipiny, Finlandia, Francja, Gabon, Gwatemala, Haiti, Hiszpania, Holandia, Honduras,
Hongkong, Iran, Irlandia, Islandia, Jamajka, Japonia, Jordania, Kanada, Kenia, Kiribati, Korea Południowa,
Kostaryka, Kuba, Libia, Luksemburg, Malta, Maroko, Meksyk, Monako, Nauru, Niemcy, Nigeria, Norwegia, Nowa
Zelandia, Oman, Pakistan, Panama, Papua-Nowa Gwinea, Polska, Portugalia, Republika Południowej Afryki,
Republika Zielonego Przylądka, Rosja, Saint Lucia, Serbia i Czarnogóra, Seszele, Słowenia, Stany Zjednoczone,
Surinam, Szwajcaria, Szwecja, Tonga, Tunezja, Ukraina, Vanuatu, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, Wybrzeże
Kości Słoniowej, Wyspy Salomona, Zjednoczone Emiraty Arabskie.
y
ródła i autorzy artykułu
23
y
ródła i autorzy artykułu
Tablica ADR y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22284813 Autorzy: *KroQ*, A-nobel-S, Amok4u, Artarro, Cardel, Gtworek, Margoz, Masur, Mpfiz, Olekstar, Polimerek,
RafałRawicki, Stepa, Stv, Yarl, 
geniusz 
derko, A
eba, 14 anonimowych edycji
Benzen y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=24054701 Autorzy: A-nobel-S, Aajanek, Alikasundara, Allgau, Arrowsmaster, Avathar, Chrumps, Doxepine, Hashar, Herr Kriss,
Hjasud, Ignasiak, Jakas1, Jersz, Julo, Kamil Filip Ulryk, Karol007, Klejas, Kobrabones, Kocio, Koń, Kpjas, MOstrows, MTM, Maria Nowak, Michall, Michał Sobkowski, Milen, Mkrom,
Monopol, Mpfiz, NEUROtiker, Ohtnim, Oxcore, P0lis, Paweł ze Szczecina, Pimke, Polimerek, Pradio, Sergiej87, Simek, Staszek99, Stepa, Superborsuk, Szwedzki, Tomasz Dolinowski, Trang
Oul, Werter, Zero, 34 anonimowych edycji
Międzynarodowa Agencja Badania Raka y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=19174068 Autorzy: Le5zek, Micga, Mroman, Mrug, Polimerek, Remedios44, Stepa, WRIM, 1
anonimowych edycji
Chloropochodne bifenylu y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22736680 Autorzy: Chrumps, Morcius
Konwencja londyńska (1972) y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=19074139 Autorzy: Brosen, Buldożer, TR, Vearthy, Zero
y
ródła, licencje i autorzy grafik
24
y
ródła, licencje i autorzy grafik
Image:Tablica ADR.svg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Tablica_ADR.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:Masur
Plik:Benzene structure.png y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Benzene_structure.png Licencja: nieznany Autorzy: Conscious, Edgar181, Jesse Viviano, Nilfanion,
Rhadamante, Shizhao
Plik:Benz3.svg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Benz3.svg Licencja: Public Domain Autorzy: Aushulz, NEUROtiker, Slashme, 1 anonimowych edycji
Plik:Hazard F.svg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Hazard_F.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:Phrood
Plik:Hazard T.svg y
ródÅ‚o: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Hazard_T.svg Licencja: Public Domain Autorzy: BLueFiSH.as, Cäsium137, Ies, KES47, MarianSigler, Matthias M.,
Phrood, W!B:, 3 anonimowych edycji
Plik:Kekuleelek.jpg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kekuleelek.jpg Licencja: nieznany Autorzy: unknown. Original uploader was ABlockedUser at en.wikipedia
Plik:Benzene_Structural_diagram.svg y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Benzene_Structural_diagram.svg Licencja: Public Domain Autorzy: User:Vladsinger
Plik:Benzene-orbitals3.png y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Benzene-orbitals3.png Licencja: nieznany Autorzy: Benjah-bmm27, BorisTM, Joonasl, Matthias M., Shizhao
Plik:Benzen metabolizm.gif y
ródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Benzen_metabolizm.gif Licencja: Public Domain Autorzy: User:DarthLarwa
Licencja
25
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/