Rozdział 6
Finansowanie handlu
zagranicznego
6.1 Kredyty eksportowe
6.2 Faktoring i forfaiting  jako instrumenty finansowania handlu zagranicznego
6.2.1 Faktoring
6.2.2 Forfaiting
6.3 Nowe usługi z zakresu finansowania handlu zagranicznego
6.4 Rola państwa w finansowaniu handlu zagranicznego
6.1 Kredyty eksportowe
Bardzo często w kontraktach eksportowych zdarza się, że dostawa towarów lub
świadczenie usług dokonywane jest w zamian za płatność dokonywaną w terminie
póz
niejszym. Mamy wówczas do czynienia z operacjami kredytowymi. Z jednej strony,
w przypadku takim, eksporter finansuje odbiorcę udzielając mu kredytu (kupieckiego), z
drugiej strony często sam musi refinansować transakcję eksportową poprzez sprzedaż
należności z tytułu tego kontraktu lub biorąc kredyt bankowy. Finansowanie transakcji
eksportowej ma charakter etapowy. W pierwszym etapie jest to finansowanie  cyklu
produkcyjnego , czyli dostarczenie środków obrotowych na sfinansowanie produkcji
dóbr przeznaczonych na eksport (pre-shipment financing). W drugim etapie finansuje się
 cykl rozliczeniowy , to jest okres od dostarczenia dokumentów importerowi lub jego
bankowi czy towaru do otrzymania efektywnej zapłaty za towar (post-shipment
328
financing) . W zależności od tego, co jest przedmiotem kredytu rozróżnić można
kredyty:
towarowe  udzielane w towarze,
329
finansowe .
Z punktu widzenia z
ródeł pochodzenia środków możemy rozróżnić następujące grupy
kredytów wykorzystywanych do finansowania handlu zagranicznego:
kupieckie,
bankowe,
państwowe (w tym wiązane),
państwowo-prywatne,
330
organizacji międzynarodowych .
Kredyt kupiecki związany jest z rynkiem pieniężnym (gdzie jest finansowany). Jest on
możliwy dzięki występowaniu w systemie finansowym, w krótkim okresie, nadwyżek
wolnych środków pieniężnych. Wielkość tych środków określa łatwość w pozyskaniu
finansowania i określana jest mianem płynności rynku. Płynność rynku nie pozostaje
również bez wpływu na koszt takiego kredytu. Koszt kredytu krótkoterminowego jest
zależny od wysokości stopy dyskontowej banku centralnego oraz od:
terminu zaciągniętego kredytu (im krótszy termin tym kredyt jest tańszy),
ryzyka indywidualnego kontrahenta.
Najbardziej rozpowszechnioną formą kredytu kupieckiego jest kredyt wekslowy (w
dyskoncie weksli własnych lub trat). Eksporter, udzielając takiego kredytu dołącza do
dokumentów tratę terminową ciągniętą na importera i przesyła te dokumenty do banku
importera z instrukcją wydania dokumentów po akcepcie traty. Zaakceptowana trata
wraca do eksportera i może służyć jako zabezpieczenie udzielonego kredytu bądz
jako
instrument refinansowania eksportera (wtedy ten oddaje ją w swoim banku do dyskonta).
Dyskonto jest w gruncie rzeczy kredytem udzielonym przez bank eksporterowi. Dla
ograniczenia wynikającego z nich ryzyka kredytowego banki często ustalają limity
wartości przyjmowanych do dyskonta weksli. Płynność rynku wierzytelności
wekslowych zwiększana jest przez istnienie banków wyspecjalizowanych w obrocie tym
instrumentem zwanych bankami kupieckimi (merchant banks) lub domami
dyskontowymi. Zarabiają one nawet na niewielkich różnicach w oferowanych stopach
dyskontowych (sposób obliczania stopy dyskontowej - zobacz podrozdział Weksel).
331
Kredyt w dyskoncie weksli zazwyczaj udzielany jest na okres od 30 do 180 dni .
Inną formą kredytu udzielanego przez eksportera importerowi jest kredyt w rachunku
332
otwartym . Polega on na tym, że eksporter wysyła importerowi fakturę wraz z
dokumentami towarowymi i obciąża, prowadzony przez siebie, jego rachunek. Zapłaty
dokonuje importer w określonych w umowie terminach, a koszt kredytu zazwyczaj jest
wliczony do faktury (wówczas rachunek nie jest oprocentowany). Jest to forma
stosowana raczej rzadko, gdyż udzielany przez eksportera kredyt w rachunku otwartym
jest niezabezpieczony.
W przypadku eksportu dóbr inwestycyjnych możliwe jest występowanie kredytów
kupieckich średnio- i długoterminowych. Najczęściej importer dokonuje wówczas
przedpłaty i przedkłada eksporterowi dodatkowe zabezpieczenie w postaci np. gwarancji
bankowej, bądz
awalu na wekslach oraz dodatkowo ubezpieczenia takiego kredytu.
Bardzo często, w przypadku dużych korporacji tego typu kredytów udzielają
wyspecjalizowane działy finansowe. Kredyty tego typu spłacane są w ratach kwartalnych
i półrocznych.
Bardzo często w finansowanie działań eksportowych włączają się banki proponując całą
gamę kredytów o różnych terminach wymagalności. Należą do nich:
w rachunku bieżącym,
w rachunku kredytowym,
dyskontowe,
lombardowe,
333
techniczne (udzielane bankom korespondentom) .
Analizując kredyty bankowe nie należy rzecz jasna zapominać o najprostszym z nich,
czyli przekroczeniu stanu konta (overdraft). Z kolei kredyt dyskontowy polega na
zbyciu bankowi weksli własnych importera lub ciągnionych przez eksportera na
importera, ale także inne należności zagraniczne (np. należności kredytów tytułu
334
otwartych akredytyw) . Tego typu kredyt może mieć charakter doraz
ny, ale możliwe jest
także przyznanie przez bank klientowi linii dyskontowej. Wśród innych kredytów
krótkoterminowych warto wymienić kredyt w rachunku bieżącym i kredyt
akceptacyjno-rembursowy. W przypadku kredytu w rachunku bieżącym bank określa
limit, kwotę, do jakiej kredytobiorca może się zadłużyć. Najczęściej w obrocie
międzynarodowym jest to kredyt udzielany bankowi korespondentowi (bankowi 
335
obsługującemu importera . W ramach tej umowy określa się:
wysokość linii kredytowej,
okres wykorzystania,
 przeznaczenie,
sposób wykorzystania,
termin spłaty,
336
sposób zabezpieczenia kwot kredytowych .
Kredyt w rachunku bieżącym, podobnie, jak kredyt dyskontowy może mieć charakter
doraz
ny. Jest też możliwe automatyczne odnawianie po każdej terminowej spłacie
wysokości udzielonego limitu kredytowego. Kredyt taki nazywany jest odnawialnym lub
rewolwingowym.
337
Odmianą kredytu w rachunku bieżącym jest tzw. kredyt standby . Jest to zobowiązanie
banku lub grupy banków (konsorcjum) do postawienia do dyspozycji kredytobiorcy
338
określonych z góry środków do wykorzystania (ciągnięcia) w określonym czasie .
Podstawą kredytu akceptacyjno-rembursowego jest zabezpieczony wekslami obrót
339
towarowy . Kredytu udziela bank eksportera, a całość kosztów ponosi bank importera
i w konsekwencji sam importer. W ramach tej umowy bank eksportera zobowiązuje się
do zaakceptowania i póz
niejszego wykupienia weksla ciągniętego przez eksportera na
jego bank. Możliwe jest też jego dyskonto w tym banku. Dokonuje go eksporter lub
podmiot, któremu eksporter ten weksel zbył. Weksel ten podlega wykupowi w terminie
póz
niejszym. Środki na wykup w ramach rembursu dostarcza bank importera (rys. 27).
Kredyt akceptacyjno- rembursowy ma najczęściej charakter rewolwingowy 
odnawialnej linii kredytowej. Ze względu na regres do innego banku kredyt ten z punktu
widzenia banku eksportera jest stosunkowo bezpieczny. Uruchamiany jest on umową,
w której określa się m.in.:
kwotę, do jakiej bank eksportera zobowiązuje się akceptować traty,
okres kredytowania (najczęściej od 60 do 270 dni),
warunki ważności umowy,
340
koszty bankowe pobierane przy realizacji kredytu .
W chwili obecnej wykorzystywane są również mutacje tej formy finansowania. Dla
przykładu banki eksportera i importera mogą porozumieć się, że pomimo, iż akredytywa
wymaga postawienia do dyspozycji banku potwierdzającego środków z góry, bank ten
341
nie będzie obciążał rachunku banku importera do momentu realizacji akredytywy .
Rysunek 27. Schemat płatności w kredycie akceptacyjno-rembursowym
1,2 - Zlecenie otwarcia akredytywy z odroczonym terminem płatności
3 - Informacja o otwarciu akredytywy
4 - Dokumenty handlowe i trata
5 - Dokumenty handlowe
6 - Zaakceptowana trata
7 - Dyskonto traty
8 - Środki z dyskonta
9 - Remburs o pokrycie wydatków na wykup traty
10 - Środki w ramach rembursu
11 - Regres o zwrot środków
12 - Pokrycie regresu
y
ródło: opracowanie autora
Znaczenie kredytu w handlu zagranicznym jest nie do przecenienia. Należy zwrócić
uwagę na jego wpływ na:
ożywienie popytu,
podnoszenie konkurencyjności eksportu,
bycie z
ródłem zasileń kapitałowych eksporterów,
skracanie cyklu rozliczeniowego, przez co przyczynianie się do obniżki kosztów
działalności eksportowej.
342
Kredyty eksportowe są ważnym narzędziem polityki gospodarczej rządu .
6.2 Faktoring i forfaiting  jako instrumenty finansowania handlu
zagranicznego
Dynamiczny wzrost międzynarodowego obrotu gospodarczego w ostatnich latach na
świecie spowodował, że obok tradycyjnych sposobów jego finansowania, takich jak
akredytywy czy gwarancje bankowe, coraz większe znaczenie nabierają inne formy,
skonstruowane w oparciu o wierzytelności handlowe, powstałe bezpośrednio w wyniku
realizacji transakcji handlowej. Najszerzej stosowane obecnie instrumenty to factoring
oraz forfaiting.
343
6.2.1 Faktoring
Geneza faktoringu
Początków faktoringu można dopatrywać się już w okresie Cesarstwa Rzymskiego.
Właściciele ziemscy powierzali sprzedaż różnych towarów pracującym dla nich agentom,
których już wtedy nazywano faktorami. Agenci ci, mieli obowiązek dostarczyć
powierzony im towar umówionym wcześniej kupcom i bardzo często wypłacali oni
swoim dostawcom część pieniędzy w postaci zaliczki, mając pewność, że odzyskają je od
odbiorców towarów. W zamian za wykonywaną pracę faktorzy otrzymywali zapłatę
w postaci prowizji.
W okresie Średniowiecza faktor pełnił funkcję agenta komisowego, działając
w rozwiniętych handlowo regionach Europy Zachodniej i Południowej.
W XVII i XVIII wieku Anglicy rozwinęli ten typ działalności w handlu z koloniami.
W tym okresie faktor spełniał najczęściej funkcje pośrednika w sprzedaży cudzych
towarów. Była to działalność bardzo zbliżona do komisu. W miarę rozwoju stosunków
handlowych, faktorzy zaczęli również finansować dostawców lub sprzedawców towarów.
Faktoring w obecnej postaci rozwinął się na przełomie XIX i XX wieku w USA, a zaczął
być szeroko stosowany w krajach Europy Zachodniej po II wojnie światowej,
a szczególnie upowszechnił się w latach 50-tych i 60-tych. Pomimo tak długiej historii
rozwoju tej usługi nie jest ona prawnie regulowana w większości krajów. Jedyny ogólny
akt, kodyfikujący faktoring oraz ogólne zasady jego funkcjonowania jest konwencja
podpisana w Ottawie w 1988 roku.
Definicja faktoringu
Zgodnie z Art. l. Konwencji Ottawskiej, faktoring można zdefiniować w następujący
sposób:  Umowa faktoringu jest to umowa zawarta mię-dzy jedną stroną (dostawca)
i drugą stroną (faktor), zgodnie, z którą:
1) dostawca może przenieść lub przenosi własność wierzytelności, wynikających z umowy
sprzeda-ży dóbr przez dostawcę klientom (dłużnikom), za wyjątkiem dóbr zakupionych
przez dłużnika, przeznaczonych do użytku osobistego, rodzinne-go czy gospodarstwa
domowego,
2) faktor wykonuje co najmniej dwie z poniższych usług:
(a) finansowanie dostawcy między innymi w for-mie pożyczek i zaliczek,
(b) prowadzenie rozliczeń związanych z wierzytel-nościami,
(c) inkaso wierzytelności,
344
(d) przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika .
Stąd właściwe jest stwierdzenie, że faktoring składa się z kilku powiązanych usług:
zarządzania wierzytelnościami handlowymi,
finansowania,
dochodzenia i inkasowania wierzytelności
możliwość przejęcia ryzyka braku zapłaty od dłużnika.
Warto bliżej przyjrzeć się charakterystyce tych usług.
Zarządzanie wierzytelnościami polega na prowadzeniu przez faktora wszystkich
czynności, związanych z rozliczeniami pomiędzy dostawcą (klientem) i jego dłużnikami
(odbiorcami). Obejmuje ono dokonywanie rozliczeń spłat wierzytelności, spo-rządzanie
stosownej dokumentacji i raportów bę-dących podstawą dokonywania zapisów
księgo-wych oraz analiz handlowych klienta.
Dochodzenie i inkasowanie wierzytelności polega na realizowaniu przez faktora
wszystkich czynności, prowadzących do uzyskania zapłaty od dłużnika. Obejmuje
ponaglanie dłużnika, dochodzenie spłaty na drodze sądowej, windykacje z majątku
dłużnika.
Z kolei finansowanie udzielane dostawcy przez faktora ma charakter obrotowy.
Wypłacane jest w ramach limitu, który jest przyznawany przez faktora i określa
maksymalny pułap, do którego może on dostawcę sfinansować. Limit dostawcy jest
przyznawany w takiej wysokości, aby zapewniał finansowanie adekwatne do potrzeb
bieżących dostawcy i zasilał w środki jego jeden cykl sprzedaży, określany jako czas od
momentu sprzedaży do chwili uzyskania zapłaty za dostarczone towary lub usługi.
System informatyczny faktora pilnuje, aby udzielone dostawcy finansowania nie
przekraczało wyznaczonego limitu, który odnawia się w miarę spłacania wierzytelności
przez dłużników. Faktorzy, w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem, wypłacają
swojemu klientowi tylko część kwoty, wynikającej z wierzytelności, czyli najczęściej jest
to 80% nabytych przez nich wierzytelności. Kolejnym elementem bezpieczeństwa faktora
są limity finansowania poszczególnych odbiorców, nadawane przez faktora w taki
sposób, by udział każdego odbiorcy w obrocie klienta, finansowanym przez faktora, nie
przekraczał 15  20%. Finansowanie wypłacane jest na podstawie dyspozycji klienta,
przy czym nie jest on zobowiązany korzystać z finansowania w maksymalnej wysokości.
W miarę napływania spłat od dłużników, limit klienta odnawia się i jeżeli klient
przedstawi kolejne wierzytelności, które faktor zaakceptuje, to może on skorzystać
z odnowionego limitu.
Natomiast przejęcie ryzyka polega na zobowiązaniu do ostatecznego nabycia
wierzytelności i zapłaty ceny za wierzytelność bez możliwości zwrócenia się do
dostawcy o zwrot udzielonego mu finansowania w przypadku niespełnienia świadczenia
przez dłużnika.
Rysunek 28. Schemat rozliczeń w ramach faktoringu
1. Dostawca wybiera odbiorców do faktoringu.
2. Sprzedaż odbywa się na dotychczasowych zasadach.
3. Kopia faktur jest przekazywana do Faktora.
4. Faktor udziela finansowania ( najczęściej 80%) wartości faktur brutto.
5. W dniu wymagalności odbiorcy płacą za faktury do Faktora.
6. Faktor prowadzi konta rozliczeniowe odbiorców, monituje opóz
niających się z płatnościami.
y
ródło: opracowanie autora
Podstawy prawne faktoringu
Faktoring w Polsce nie jest uregulowany w Kodeksie Cywilnym ani żadnym innym
akcie prawnym. Umowa faktoringu należy do umów nie nazwanych, pomimo iż zawiera
elementy charakterystyczne dla uregulowanych w kodeksie cywilnym umów przelewu
wierzytelności i sprzedaży. Nie budzi jednak wątpliwości dopuszczalność zawierania
w Polsce umów faktoringowych, wynikająca z ogólnej zasady swobody umów art.353
1
k.c.
Podstawowym elementem treci umowy faktoringowej stanowi zawsze przeniesienie
wierzytelnoci z majtku przedsibiorstwa - zbywcy do majtku faktora, oraz uzyskanie przez
faktora prawa do cigania wierzytelnoci z majtku dunika. Poza tym faktor zazwyczaj
zobowizuje si do spenienia na rzecz swojego klienta dodatkowych usug  czyli
zarzdzania wierzytelnociami lub przejcie ryzyka niewypacalnoci dunika, jak równie moe
wiadczy szerok gam usug o charakterze konsultingowym w zakresie ekonomiczno -
345
finansowym, marketingowym, podatkowym itp.
Ponieważ w istocie faktoring opiera się na cesji wierzytelności, przy konstrukcji umowy
i ocenie jej skutków prawnych zastosowanie mają również przepisy o przelewie
346
wierzytelności, tj. art. 509 - 516 k.c.
Funkcje faktoringu
Z mikroekonomicznego punktu widzenia faktoringu spełnia trzy funkcje:
1) kredytową
Faktoring jest szczególna formą finansowania działalności przedsiębiorstw, polegającą na
finansowaniu przez faktora cyklu rozliczeniowego transakcji poprzez przeniesienie
należności  a więc częściowym upłynnieniu elementów majątku firmy, której efektem jest
dostarczenie firmie płynnych środków. Faktorzy pełnią funkcje kredytowe w wyniku
niezwłocznego dostarczania przedsiębiorcom środków pieniężnych za dostarczony
dłużnikowi towar z tytułu umowy sprzedaży,
2) del credere (tzw. gwarancyjną)
Sprzedaż należności nie tylko umożliwia wcześniejsze dysponowanie płynnymi środkami,
ale jednocześnie przenosi ryzyko ich nieuzyskania na faktora. Przedsiębiorstwo
zabezpiecza się więc w ten sposób przed stratami majątkowymi i zyskuje pewniejszą bazę
dla zarządzania swoimi finansami i płynnością (występuje tylko przy faktoringu bez
regresu)
3) usługową
Polega ona na tym, że obok podstawowej czynności nabycia wierzytelności przedmiotem
faktoringu mogą być dodatkowe czynności o charakterze usługowym obejmujące np.:
(a) przedsądowe i sądowe dochodzenie należności objętych umową faktoringu;
(b) kierowanie upomnie do duników;
(c) okresowe sprawdzanie stanu wypacalnoci duników;
(d) prowadzenie ksiąg handlowych i finansowych (rachunkowych) przedsiębiorcy
;gromadzenie danych statystycznych niezbędnych dla prawidłowej działalności
przedsiębiorstw;
(e) zbieranie informacji oraz danych mających znaczenie gospodarcze dla przedsiębiorcy;
(f) rozwijanie działalności reklamowej na rzecz przedsiębiorcy;
(g) składowanie towarów przedsiębiorcy i dokonywanie ich segregacji;
(h) ubezpieczenie towarów należących do przedsiębiorcy;
(i) oclenie towarów eksportowych lub sprowadzanych przez przedsiębiorcę zza granicy.
(j) świadczenie usług składających się na nowoczesny marketing;
(k) organizowanie agencji (krajowych i zagranicznych) przedsiębiorstwa swego partnera;
(l) opracowywanie projektów rozwoju przedsiębiorstwa oraz zdobywanie nowych rynków,
jeśli chodzi o zakupy surowców i sprzedaż wyrobów gotowych;
(m) udzielanie przedsiębiorcy zaliczek i kredytów na zaspokojenie roszczeń
przedsiębiorców wynikających z umów dostawy, sprzedaży i umów o usługi, jakie
zawierają oni ze swymi klientami.
Przedmiot faktoringu
Przedmiotem faktoringu są krótkoterminowe wierzytelności handlowe. Wierzytelność jest
uprawnieniem wierzyciela, wynikającym z danego zobowiązania. W brzmieniu art. 353 ż
1 Kodeksu Cywilnego, zobowiązanie polega na tym, że  wierzyciel może żądać od dłużnika
świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić .
Można stwierdzić, że największą rolę w obrocie gospodarczym mają wierzytelności,
powstałe z tytułu sprzedaży towarów i usług. W Polsce sprzedaż jest regulowana
w Kodeksie Cywilnym (w art. 535), według którego sprzedawca zobowiązuje się
przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się
rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Można zatem powiedzieć, iż wierzytelność,
powstała z tytułu sprzedaży towarów i usług jest wierzytelnością pieniężną.
Faktorzy nabywają z reguły wierzytelności krótkoterminowe - o terminach płatności
najczęściej od 14 do 210 dni. Faktorzy nie są zainteresowani jednorazową transakcją,
a raczej powtarzalnością nabywania wierzytelności i dlatego też wierzytelności, które mogą
być przedmiotem faktoringu muszą spełniać określone kryteria:
1) muszą być niewymagalne, czyli takie, których termin zapłaty nie zapadł,
2) nie podlegać kompensatom,
3) muszą być wolne od zastawu na rzecz osób trzecich bądz
być przedmiotem postępowania
egzekucyjnego.
Umowy faktoringowe zawierane są zazwyczaj na okres 1 roku, z możliwością ich
347
przedłużenia.
Podmioty faktoringu
W umowie faktoringowej bezpośrednio występują dwa podmioty  dostawca i faktor,
lecz transakcja faktoringowa swoim działaniem pośrednio obejmuje trzeci podmiot,
a raczej grupę podmiotów  odbiorców dostawcy. Poniżej przedstawiona jest krótka
charakterystyka tych podmiotów.
1) Przedsiębiorca (dostawca)
Umowa faktoringu dochodzi do skutku pomiędzy określonym podmiotem, któremu
przysługuje pewna wierzytelność w stosunku do jego dłużnika, a instytucją (jednostką)
prowadzącą działalność faktoringową. Ogólnie, podmiotem dokonującym przelewu
swych wierzytelności na faktora może być osoba fizyczna lub prawna względnie podmiot
nie będący osobą prawną, ale mający zdolność prawną i zdolność do czynności
prawnych.
2) Faktor
Instytucja, zobowiązana na mocy umowy faktoringowej do nabywania wierzytelności
handlowych dostawcy oraz do wykonywania dwóch z wyżej wymienionych funkcji.
Podmiotami zajmującymi się faktoringiem są:
(a) wyspecjalizowane spółki faktoringowe,
(b) instytucje bankowe,
(c) inne podmioty, rozwijające odpowiednią działalność na tej płaszczyz
nie życia
gospodarczego.
3) Dłużnik (faktoringowy)
Podmiot zobowiązany do spełnienia świadczenia w ramach stosunku obligacyjnego, jaki
łączy go na początku z wierzycielem (z przedsiębiorcą), a po zawarciu umowy faktoringu
 z faktorem. Zgodnie z ogólną nauką o zobowiązaniach podmiot ten nazywany jest po
prostu dłużnikiem. W sferze obrotu gospodarczego dłużnikiem jest podmiot występujący
względem przedsiębiorcy w charakterze odbiorcy towarów, kupującego lub usługobiorcy.
348
Ogólnie chodzi tu także o przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe lub usługowe.
Rodzaje faktoringu
W literaturze przedmiotu można spotkać się z wieloma kryteriami podziału faktoringu.
1) Najistotniejszy z nich to umiejscowienie ryzyka niewypłacalności dłużnika, czyli
odpowiedz
na pytanie, kto ponosi konsekwencje finansowe, jeśli dłużnik nie zapłaci.
Stosując to kryterium, możemy podzielić faktoring na:
(a) faktoring z regresem (niewłaściwy, niepełny)  w tym przypadku klient przenosi na
faktora wierzytelność, ale ryzyko niewypłacalności odbiorcy (dłużnika) ponosi
w dalszym ciągu klient. Oznacza to tyle, że jeżeli dłużnik nie zapłaci, to faktor na
prawo regresu do klienta, który będzie musiał zwrócić faktorowi udzielone mu
finansowanie. Mogą się tu rodzić obawy wśród przedsiębiorstw, korzystających
z faktoringu, że jeżeli dłużnik nie zapłaci, to oni będą zmuszeni do zwrotu pieniędzy.
Nie musi tak być  w zależności od procedur przyjętych w firmach faktoringowych i od
konstrukcji oferowanej przez faktorów usługi  faktor przeprowadza całe postępowanie
ponaglające dłużnika do zapłaty, i tylko w ostateczności korzysta z swojego prawa
regresu do klienta. Regres zresztą też nie musi oznaczać fizycznego przelewu środków
z konta klienta na konto faktora  faktor może skompensować sobie niespłaconą
należność inną wierzytelnością swojego klienta.
(b) faktoring bez regresu (właściwy, pełny)  polegający na ostatecznym przeniesieniu
przez Klienta na Faktora wierzytelności. Ryzyko niewypłacalności w tym przypadku
w całości przechodzi na faktora (funkcja del credere) i nie przysługuje mu regres
w stosunku do klienta. Ten rodzaj faktoringu jest preferowany przez przedsiębiorstwa,
ponieważ mają oni pewność, że w przypadku braku spłaty od odbiorcy (dłużnika), nie
będą oni zmuszeni do zwrotu finansowania. W tym jednak przypadku, za przejęcie
ryzyka, faktorzy pobierają dodatkowe opłaty.
(c) faktoring mieszany  faktor przejmuje ryzyko tylko do określonego poziomu
finansowania. Powyżej tego poziomu, przysługuje mu regres do klienta w przypadku
niezapłacenia przez dłużnika.
2) Kolejne kryterium podziału stanowi moment otrzymania środków za sprzedaną faktorowi
wierzytelność. Może to być w chwili wykupienia przez faktora przedstawionych
wierzytelności, bądz
w momencie póz
niejszym (wchwili spłaty przez dłużnika, czy
w terminie wymagalności).
3) Według kryterium zasad informowania dłużnika o przeniesieniu wierzytelności, dzielimy
faktoring na:
(a) faktoring jawny  bezpośrednio po podpisaniu umowy między faktorem i klientem,
odbiorca, zostaje o tym fakcie powiadomiony.
(b) faktoring cichy (tajny)  odbiorca nie zostaje zawiadomiony o przejęciu wierzytelności
przez faktora. Stosowany bywa w przypadku obaw, że ujawnienie faktu korzystania
z faktoringu może wpłynąć negatywnie na stosunki handlowe pomiędzy firmą i jej
odbiorcami. Ta forma faktoringu jest rzadko stosowana, gdyż obarczona jest bardzo
wysokim ryzykiem.
4) Według kryterium miejsca działalności podmiotów uczestniczących w transakcji,
rozróżniamy:
(a) faktoring krajowy
349
(b) faktoring międzynarodowy .
Faktoring międzynarodowy
Forma ta rozwinęła się wraz z dynamicznym wzrostem międzynarodowego obrotu
towarowego po drugiej wojnie światowej. Przedsiębiorcy, eksportujący towary za granicę
z jednej strony potrzebowali bieżącego finansowania, aby sfinansować długie kredyty
kupieckie (wydłużone terminy płatności), które byli zmuszeni stosować na
konkurencyjnych rynkach zewnętrznych, z drugiej strony potrzebowali zabezpieczenia
przed ryzykiem eksportowym  w szczególności przed ryzykiem braku zapłaty od
zagranicznego odbiorcy. Jednym narzędziem było ubezpieczenie eksportu, co jednak
rozwiązywało tylko problem zabezpieczenia. Inne tradycyjne formy jak akredytywa,
inkaso czy gwarancja bankowa są stosunkowo drogie, a ich ustanowienie jest stosunkowo
długim, sformalizowanym procesem, przypominającym udzielenie kredytu. Dlatego też
dobrym rozwiązaniem jest faktoring zagraniczny, który zaspokaja obie potrzeby
eksporterów  zapewnia bieżące finansowanie oraz zabezpiecza przed ryzykiem,
jednocześnie będąc instrumentem bardziej dostępnym.
Przy faktoringu zagranicznym można wyróżnić:
 faktoring eksportowy bezpośredni (wy-kup wierzytelności od krajowe-go eksportera
wobec podmiotu zagranicznego),
 faktoring im-portowy bezpośredni (wykup wierzytelności od podmiotu za-granicznego
wobec krajowego importera), oraz,
 system dwóch faktorów, w którym eksporter sprzedaje wierzytelność faktorowi mającemu
siedzibę w kraju eksportera (faktorowi eksportowemu), ten zaś zbywają faktoro-wi z kraju
importera (faktorowi importowemu).
System dwóch faktorów jest obecnie najczęściej stosowaną formą przeprowadzania
operacje faktoringowych w międzynarodowym obrocie gospodarczym. System dwóch
faktorów funkcjonuje w sposób, jak poniżej.
Zakładając, że eksporterem jest firma działająca na terenie Polski:
 Współpraca eksportera z importerem, odbywa się za pośrednictwem dwóch firm
faktoringowych - jednej z kraju eksportera (zwaną dalej faktorem eksportowym) a drugiej
z kraju importera (zwaną dalej partnerem faktora).
 Eksporter wybiera odbiorców zagranicznych, których chce objąć umową faktoringową
i przedstawia ich swojemu faktorowi (faktorowi eksportera).
 Sytuacja finansowa odbiorców i ich zdolność kredytowa jest weryfikowana i oceniana przez
partnera faktora w kraju tych odbiorców. Od tej oceny zależy wysokość limitu do jakiego faktor
eksportowy gotów jest finansować eksportera.
 Następnym krokiem jest potwierdzenie przez partnera faktora przejęcia ryzyka
niewypłacalności importera. W przypadku przejęcia, partner faktora wyznacza limit do
wysokości, jakiego jest gotów to uczynić. Ryzyko niewypłacalności importera ponad
ustalony limit ponosi eksporter. Partner faktora może odmówić przejęcia ryzyka
niewypłacalności eksportera i zobowiązać się jedynie do prowadzenia działań
upominawczych i ponaglających, ewentualnie prowadzenie dochodzenie niespłaconych
wierzytelności na drodze sądowej.
 Eksporter dokonuje transakcji sprzedaży według ogólnie przyjętych zasad, chyba, że
umowa dostawy stanowi inaczej, a wystawiane faktury muszą zawierać informacje
o zawartej umowie faktoringu i obowiązku regulowania należności na konto partnera
faktora.
 Przedstawione przez eksportera wierzytelności podlegają formalnej weryfikacji i zostają
zaakceptowane do finansowania przez faktora eksportera, który udziela finansowania
standardowo w wysokości 80% kwoty zaakceptowanych faktur.
 Gdy partner faktora nie przejął ryzyka niewypłacalności importera, faktor eksportera
zachowuje prawo regresu do eksportera  w tym przypadku funkcja zabezpieczenia przed
ryzykiem jest ograniczona.
 W określonym dniu po terminie wymagalności zapłaty (najczęściej 90  120 dni) partner
faktora za pośrednictwem faktora eksportera  w granicach określonego limitu importera -
wypłaca eksporterowi 100% wartości faktury.
Faktorzy na świecie zrzeszeni są w dwie międzynarodowe organizacja faktoringowe 
FCI (Factors Chain International) oraz IFG (International Factors Group) i świadczą
usługi faktoringu międzynarodowego w ramach stosunków partnerskich z zrzeszonymi
podmiotami. Istnieją również duże firmy faktoringowe, które mają swoje spółki zależne
w wielu krajach na całym świecie i oferują swoim klientom rozliczenia międzynartodowe
w ramach swoich sieci. Do największych należą Heller, Eurofactor i inne.
Korzyści z faktoringu
Faktoring, jako alternatywna do kredytu forma finansowania bieżącej działalności
przedsiębiorstw, ma wiele zalet:
(a) znacznie poprawia płynność przedsiębiorstw w wyniku przedterminowego wpływu
należności z tytułu dokonanej sprzedaży,
(b) jest dostępny również dla firm, które nie kwalifikują się do kredytu bankowego,
(c) nie wpływa on ujemnie na wiarygodność kredytową firmy, poprawia niektóre istotne
wskaz
niki finansowe powodując, że firma może korzystać również z kredytu bankowego
jako z
ródła finansowania,
(d) faktoring umożliwia wydłużenie terminów płatności dla odbiorców. Lepsze warunki
finansowe dla odbiorców (wydłużone terminy płatności) dają istotną przewagę
konkurencyjną na rynku,
(e) pozwala na zmniejszenie kosztów administracyjnych i księgowych, gdyż ciężar
350
dokładnego monitorowania i administrowania należnościami spada na faktora.
6.2.2 Forafiting
Forfaiting to kolejny instrument finansowania handlu zagranicznego. Jego konstrukcja
jest zbliżona do konstrukcji faktoringu i tak samo, jak przy faktoringu przedmiotem
transakcji są wierzytelności handlowe eksportera.
Definicja forfaitingu
Forfaiting polega na wykupie przez instytucja forfaitingową wierzytelności przed
terminem ich płatności przez dłużnika, i wypłaceniu eksporterowi należnych środków po
potrąceniu odsetek dyskontowych naliczonych od dnia zrealizowania skupu do dnia
przewidywanego wpływu płatności od dłużnika. Instytucja forfaitingowa, przejmuje
całkowicie ryzyko braku zapłaty od dłużnika, skupując wierzytelność bez regresu do
eksportera.
Podstawy prawne forfaitingu s takie same jak przy faktorignu  jest to umowa
nienazwana, dlatego tu równie maj zastosowanie podstawowe zasady dotyczce swobody umów
oraz cesji wierzytelnoci.
Przedmiot umowy forfaitingu
Przedmiotem umów forfaitingowych są wierzytelności handlowe średnioterminowe,
351
o terminie wymagalności od 180 dni do kilku (nawet 7) lat . Wierzytelności te występują
najczęściej w postaci weksli własnych lub trasowanych odbiorcy, poręczonych przez
bank. Ze względu wysokie ryzyko transakcji, obok weksla wymagane są dodatkowe
zabezpieczenia, takie jak:
(a) akredytywa bankowa z odroczonym terminem płatności, często potwierdzona przez bank
dokonujący transakcji forfaitingowej,
(b) gwarancja bankowa wystawiona przez bank, którego ryzyko jest określone i akceptowalne
przez instytucję forfaitingową.
Funkcje forfaitingu
Forfaiting spełnia w swojej modelowej dwie podstawowe funkcje:
(a) kredytową  ponieważ finansuje eksportera, dostarczając płynne środki przed terminem
wymagalności wierzytelności handlowych,
(b) gwarancyjną (del credere)  ponieważ instytucja faktoringowa przyjmuje na siebie ryzyko
braku zapłaty od odbiorcy, zabezpieczając w ten sposób dostawcę przed potencjalną stratą.
Można stwierdzić, iż w tym przypadku instytucja forfaitingowa zastępuje ubezpieczyciela.
Podmioty oraz schemat transakcji forfaitingowej
W transakcji forfaitingowej występują cztery podmioty:
1) Eksporter, czyli dostawca dóbr (towarów, usług, technologii i know-how), który przenosi
swoje wierzytelności handlowe na instytucję forfaitingową.
2) Instytucja forfaitingowa, która nabywa wierzytelności od eksportera i go finansuje.
3) Importer, czyli podmiot zobowiązany do zapłaty (do wykupu weksla).
4) Bank importera  poręczający weksle importera (otwierający akredytywę).
Nalenoci forfaitngowe stanowi przedmiot obrotu na rynku wtórnym. Mog by
odsprzedawane wielokrotnie, a sprzedawca zarabia na rónicach midzy cen nabycia a cen
sprzeday (wynikajc ze zwikszenia mary na pienidzu) oraz na odsetkach, zalenych od
352
okresu, przez jaki naleno pozostawaa w ksigach instytucji forfaitingowej
Rysunek 29. Schemat transakcji forfaitigowej.
* instytucja forfaitingowa może pochodzić z kraju trzeciego
1. Bank importera poręcza weksel importera.
2. Importer płaci poręczonym wekslem eksporterowi.
3a. Eksporter sprzedaje weksel instytucji forfaitingowej.
3b. Eksporter otrzymuje zapłatę za weksel.
4a. Instytucja forfaitingowa przedstawia bankowi importera weksel do wykupu.
4b. Zapłata za weksel.
5. Uregulowanie zobowiązań wobec swojego banku przez importera.
y
ródło: Opracowanie autora na podstawie Krzyżkiewicz Z., 1993, op cit, s. 162
Rodzaje forfaitingu
1) Tak jak przy faktoringu, również przy forfaitingu pierwszym podstawowym
kryterium podziału jest umiejscowienie ryzyka braku spłaty od dłużnika. Rozróżnić
można:
(a) forfaiting bez regresu (prawidowy), gdzie ryzyko braku spaty od dunika ponosi
instytucja forfaitingowa
(b) forfaiting z regresem (nieprawidłowy), gdy ryzyko braku zapłaty od odbiorcy
spoczywa w dalszym ciągu na dostawcy, a instytucja forfaitingowa może wystąpić do
353
niego o zwrot udzielonego finansowania .
2) Kolejne kryterium podziału to zakres infomowania dłużnika:
(a) forfaiting otwarty (jawny)  gdy odbiorca jest poinformowany o fakcie nabycia
wierzytelności przez instytucję forfaitingową,
(b) forfaiting ukryty (tajny)  gdy odbiorca nie wie o zmianie wierzyciela (w praktyce
bardzo rzadko wystpujca forma, ze wzgldu na bardzo wysokie ryzyko transakcji
354
tajnej) .
3) Ze względu na liczbę podmiotów uczestniczących w transakcji można podzielić forfaiting
na:
(a) bezpośredni  w tym przypadku w transakcji nie uczestniczy inna instytucja finansowa,
a cała transakcja jest realizowana tylko poprzez jedną instytucję forfaitingową,
(b) pośredni  gdy instytucja forfaitingowa do rozliczeń z odbiorcą posługuje się inną
instytucją forfaitingową.
Koszty transakcji forfaitngowej
Jedną z podstawowych zalet forfaitingu jest możliwość określenia jego kosztów z góry,
przed zawarciem transakcji eksportowej, co umożliwi eksporterowi przerzucić całość lub
część kosztów transakcji na importera, doliczając je do wartości kontraktu. Do obliczeń
używa się następującego wzoru:
KWK = KE / 1- [KF x (LD:360)], gdzie
KWK  końcowa wartość kontraktu (powiększona o koszty forfiatingu),
KE  kwota dla eksportera (jaką eksporter chce uzyskać przed terminem płatności od
instytucji forfaitingowej),
KF  koszt finansowania,
355
LD  liczba dni do terminu zapaty (termin patnoci) .
Korzyści dla podmiotów, korzystających z forfaitingu
Podobnie jak faktoring, podstawową korzyścią dla korzystającego z tej usługi podmiotu
jest znaczna poprawa jego bieżącej płynności. Forfaiting bowiem:
1) umożliwia poprawę płynności Eksportera dzięki wcześniejszemu otrzymaniu należności za
dostarczony towar lub wykonaną usługę,
2) eliminuje ryzyko handlowe np. ryzyko niewypłacalności importera,
3) daje możliwość eksporterowi wydłużenie terminów płatności, uzyskując w ten sposób
przewagę konkurencyjną,
4) znacznie ogranicza ryzyko kursu walutowego  występuje ono tylko w okresie od dnia
zawarcia kontraktu handlowego do daty dyskontowania.
Tabela 7. Podstawowe różnice pomiędzy faktoringiem a forfaitingiem.
FAKTORING FORFAITING
Ryzyko Faktor może ponosić ryzyko wypłacalności Nierozerwalnym
wypłacalności dłużnika. Ce-cha ta nie jest jednak elementem forfaitingu jest
dłużnika nierozerwalna z umową. Strony, bez zmiany to, że zbywca
kwalifikacji umowy, mogą zawierać tzw. wierzytelności nie ponosi
faktoring niepełny, na podstawie którego ryzyka braku spłaty od
przelew wierzytelności jest dokonywany, pod dłużnika Sprzedaż
warunkiem że dłużnik spełni w ter-minie wierzytelności jest
świadczenie. W razie bezskutecznego upływu ostateczna - bez- regresu
termi-nu zapłaty wierzytelność  wraca do lej
zbywcy.
Przedmiot ż.1 Wierzytelności pieniężne o krótko-i ż1. Wierzytelności
umowy średnioterminowej zapłacie, z reguły średnio idługoterminowe;
wynoszącej od 14 dni do 180 dni. odroczony termin
płatności należności
wynosi średnio od 210 do
ż2. Podstawą faktoringu jest stosunek ciągły, pię-ciu lat
łączący strony umowy na określony czas, w ż2. Jedna istniejąca
którym dostawca zobowiązuje się przelewać wierzytelność (lub pakiet
na faktora również wierzytelności przyszłe, wierzytelności)
powstające sukcesywnie wobec dane-go indywidualnie
dłużnika w czasie oznaczonym przez strony. ozna-czona.
Nie jest wykluczone finansowanie jedne bądz

kilka wierzytelności lecz nie jest to klasyczny
faktoring
ż3. Wierzytelność wynikające przede
wszystkim z umów dostawy, sprzedaży oraz o ż3. Podstawowym
świadczenie usług, powtarzalne, o stosunkowo przedmiotem umowy są
niewielkiej wartości jednostkowej wierzytelno-ści wekslowe,
mogą wynikać z eksportu
inwestycyjnego o
znacznej wartości
Zabezpieczenie Nie jest wymagane zabezpieczenie Regułą są wierzytelności
wierzytelności wierzytelności w ramach stosunku prawnego, z zabezpieczone,
którego ona powstała.
Klienci Faktoring jest adresowany do tzw. małego Ukierunkowany na
biznesu, powiązanego powtarzalnymi klientów zgrupy średnich i
zobowiązaniami, których wartość nie jest dużych przedsiębiorstw
znaczna.
Usługi Poza zbywaniem wierzytelności faktor Z reguły nie występują w
dodatkowe świadczy na rzecz dostawcy usługi dodatkowe, klasycznej umowie
jak np. prowadzenie ksiąg handlowych i forfai-tingu.
finansowych, windykację i monitoring
należności
y
ródło: Opracowanie autora na podstawie: Ignaczewski J., 2002, Gazeta Prawna, nr 17/2002
6.3 Nowe usługi z zakresu finansowania handlu zagranicznego
Ostatnie lata przyniosły całą gamę nowych instrumentów służących do finansowania
handlu zagranicznego. Należą do nich:
pre-finansowanie eksportu,
ciche potwierdzenie,
finansowanie zakupów importowych.
356
Na nowe formy finansowania handlu zagranicznego wskazał w M. Kurzac . Jedna z nich
jest pre-finansowanie eksportu. Usługa ta polega na sfinansowaniu kredytem kontraktu
podpisanego przez uznanego (sprawdzonego przez bank) odbiorcy zagranicznego. Bank
finansuje od 80 do 90% wartości takiego kontraktu przekazując środki na określone cele
np. na zakup surowców, materiałów itd. Zabezpieczeniem jest cesja należności z tak
finansowanego kontraktu, ale w specyficznych przypadkach (problemy finansowe
podmiotu realizującego kontrakt) bank finansujący może zażądać dodatkowych
zabezpieczeń. Spłata kredytu następuje z wpływów z tytułu kontraktu, które trafiają na
specjalnie wydzielony rachunek rozliczeniowy klienta.
Kolejne dwie formy wspomagania przez banki handlu zagranicznego dotyczą importu.
357
Ciche potwierdzenie (silent confirmation ), to nowy produkt bankowy, stosowany
zazwyczaj w przypadku należności krótkoterminowych. Jest to specyficzna forma
gwarancji. Praktyka jej dotycząca wywodzi się z ISP 98, Reguła 2.04.(a). Zawiera ona
zapis, że w tekście standby istnieje osoba wyznaczona do dodania do niej potwierdzenia.
Stąd, skoro osoby, takiej nie wskazano, inny podmiot nie może być tzw. wyznaczonym
potwierdzającym zgodnie z regułami ISP 98. Tą właśnie praktykę określa się mianem
 cichego potwierdzenia . W ramach tej usługi banki podejmują się zakupu dokumentów
wytworzonych zgodnie z akredytywą bez lub z ograniczeniami, nawet wtedy, gdy nie są
wyznaczone do potwierdzenia. Ta sytuacja zazwyczaj powstaje, gdy emitent standby nie
jest przygotowany do zaciągania dodatkowych zobowiązań wobec potwierdzającego
z przyczyn ekonomicznych lub politycznych. Z tych samych powodów, beneficjent
358
standby pragnie dodać zobowiązanie podjęte przez bank lokalny .
Polega ono na tym, że bank, nie będący ani bankiem eksportera, ani bankiem importera,
dodaje swoje potwierdzenie do zobowiązania odbiorcy lub jego banku. O zobowiązaniu
takim nie muszą być powiadomieni zarówno bank eksportera, jak i on sam. Dzięki temu
bank otwierający akredytywę uzyskuje dodatkowe zabezpieczenie. Może ono
w przypadku renomowanych kontrahentów przyjmować postać przejęcia ryzyka
płatności w ramach wystawionej faktury, przy czym wymagane wówczas jest
dochowanie pisemnej formy potwierdzenia ilościowego i jakościowego odbioru towaru.
Najczęściej jest wykorzystywane, gdy zabezpieczeniem transakcji jest niepotwierdzona
akredytywa dokumentowa, weksel bez awalu bądz
zobowiązanie do terminowej zapłaty
359
odbiorcy zagranicznego .
Kolejnym nowym produktem importowych tego zakresu jest finansowanie zakupów
importowych. Jest to usługa przeznaczona dla małych i średnich firm (szczególnie
atrakcyjna dla firm zajmujących się handlem), które mają problem z zabezpieczeniem
kredytu, bowiem oprócz należności nie posiadają innych składników majątkowych, bądz

posiadają je w wielkości niewystarczającej do zabezpieczenia udzielanego kredytu.
Wówczas, podobnie do pre-finansowania eksportu, bank udziela firmie importującej
kredytu w wysokości 80-90% wartości kontraktu, np. towarów do dalszej odsprzedaży.
Zabezpieczeniem jest cesja istniejących lub przyszłych należności z kontraktów od
uznanych przez bank kontrahentów. Środki ze sprzedaży, podobnie jak we
wzmiankowanej wcześniej formie, wpływają na specjalny rachunek rozliczeniowy
360
importera, skąd należne raty i odsetki potrącane są przez finansujący bank .
6.4 Rola państwa w finansowaniu handlu zagranicznego
Państwo jest jednym z tych podmiotów obrotu gospodarczego, które w szczególny
sposób jest zainteresowane wzrostem wartości eksportu. Stąd polityka promocji eksportu
jest jednym z najważniejszych elementów polityki gospodarczej. W jej ramach państwo
bezpośrednio czy też pośrednio stara się ułatwić eksporterom pozyskiwanie możliwie
najtańszych środków na sfinansowanie działalności eksportowej. Mogą to być kredyty
eksportowe lub ubezpieczenie udzielonych przez banki kredytów eksportowych. Bardzo
często w tym celu rządy powołują specjalne instytucje (agencje), które wykonują tą
funkcję. Mogą tez zlecać te zadania bankom komercyjnym czy też komercyjnym
instytucjom ubezpieczeniowym.
Należy zwrócić uwagę, że dzięki tego typu działaniom mogą dojść do skutku
przedsięwzięcia, które w innych warunkach ni miałyby szansy powodzenia np. ze
względu na bardzo trudna sytuację finansową podmiotu eksportującego i w wyniku tego
o słabej wiarygodności kredytowej. W przypadku działań agencji rządowych czy innych
instytucji promujących w ten sposób eksport można spotkać dwa podmioty objęte ich
361
wsparciem: eksportera i bank finansujący eksportera .
Jednym z przykładów jest średnio- lub długoterminowy kredyt udzielany eksporterowi
362
(supplier s credit) . Jest to kredyt, na podstawie, którego dostawca (eksporter) może
udzielić odroczonej płatności importerowi. Wykorzystanie kredytu następuje po wysyłce
towarów, zazwyczaj w drodze dyskonta weksli zagranicznych (rys. 30).
Drugą spotykaną formą są ubezpieczenia kredytów udzielanych nabywcy (importerowi).
Kredyty udzielane nabywcy one bardzo często stosowane w ramach importu
inwestycyjnego czy wykonywania projektu inwestycyjnego (np. budowy elektrowni)
zagranicą. W jego ramach finansowane są nie tylko elementy ściśle związane
z eksportem (np. wyposażenia elektrowni), ale również prace wykonywane w kraju
importera (np. montaż).
Rysunek 30. Schemat finansowania kredytem dostawcy.
1. Eksporter przekazuje importerowi towar z odroczoną płatnością w postaci weksla awalizowanego
1a. Przekazanie weksla do awalu i awal
2. Przekazanie awalizowanego weksla
3. Przedłożenie weksla do dyskonta
4. Ubezpieczenie należności
5. Dyskonto weksla
6. Żądanie zapłaty
7. Zapłata
8. W razie braku zapłaty żądanie pokrycia strat
9. Pokrycie strat
y
ródło: Opracowanie autora na podstawie: Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty
i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 44
Beneficjentami tej usługi mogą być zagraniczne instytucje publiczne, a także prywatne,
363
jednak pod warunkiem posiadania gwarancji rządowych . Schemat rozliczeń w ramach
tej formy finansowania przedstawia rysunek 31.
W praktyce handlu zagranicznego coraz ważniejszą rolę odgrywają kredyty udzielane
z połączenia środków publicznych i prywatnych (tzw. mixed credits). Są one udzielane
krajom najsłabiej rozwiniętym i mają formę kredytów wiązanych tzn. na zakup towarów
oraz usług w kraju kredytodawcy.
Rysunek 31. Schemat finansowania kredytem nabywcy.
1. Umowa kredytu dla banku importera
2. Umowa kredytu dla importera
2a. Jeśli umowa jest podpisana z bankiem eksportera prośba o gwarancję lub awal
2b. Udzielenie gwarancji lub awalu
3. Ubezpieczenie kredytu
4. Przesłanie dokumentów z żądaniem zapłaty
5. Zapłata
6a. Żądanie spłaty kredytu
6. Spłata kredytu
7. W razie odmowy spłaty kredytu żądanie pokrycia strat
8. Pokrycie strat
y
ródło: Opracowanie autora na podstawie: Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty
i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 45
Stanowią one element tzw. oficjalnej pomocy rozwojowej państw uprzemysłowionych
364
(OECD) dla tych właśnie państw . Może mieć ona charakter pomocy bilateralnej
i multilateralnej np. we współpracy z agendami Banku Światowego, ONZ czy OECD.
Przykładowe pytania sprawdzające
1. Jakie są formy finansowania kredytowego handlu zagranicznego?
2. Na czym polega kredyt w rachunku otwartym?
3. Na czym polega kredyt akceptacyjno-rembursowy?
4. Przedstaw i omów podstawowe elementy usługi faktoringu.
5. Jakie są podstawowe funkcje faktoringu?
6. Przedstaw, jakie wierzytelności mogą być przedmiotem transakcji faktoringowej.
7. Przedstaw podmioty uczestniczące w transakcji faktoringowej oraz zakres ich funkcji.
8. Podział usług faktoringu  przestaw kryteria podziału i rodzaje faktoringu.
9. Faktoring zagraniczny  przedstaw podstawowe założenia i zasady funkcjonowania.
10. Przedstaw, jakie są podstawowe korzyści dla eksportera z transakcji forfai-tingowej.
11. Przestaw i omów podstawowe różnice pomiędzy faktoringiem a forfaitingiem.
12. Jakie są nowe formy finansowania handlu zagranicznego?
13. Na czym polega ciche potwierdzenie?
14. Jaka jest rola państwa w finansowaniu handlu zagranicznego?
Rozdział 7
Cło, Prawa celne
i procedury celne
7.1. Co to jest cło?
7.2. Rodzaje ceł
7.3. Prawo celne
7.3.1. Podstawowe pojęcia
7.3.2. Przeznaczenie celne i procedury celne
7.3.3. Rodzaje odpraw celnych
7.3.4. Wartość celna
7.4. Skład celny
7.5. Wolne obszary celne i składy wolnocłowe
7.6. Dumping
7.6.1. Prawo antydumpingowe Unii Europejskiej
7.6.2. Ustalenie dumpingu
7.6.3. Ustalenie szkody
7.6.4. Postępowanie antydumpingowe
Polska przystępując do Unii Europejskiej przyjęła przepisy celne obowiązujące na całym
obszarze Wspólnoty. Z dniem 1 maja 2004 r. nastąpiło zniesienie celnej granicy lądowej
między Polską a Niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą. Unia jest obszarem, gdzie
państwa tworzą unię celną i obowiązuje jedna Taryfa celna przygotowywana przez
Komisję Europejską. Z dniem akcesji przestało obowiązywać w Polsce ustawa z dnia
9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (z póz
niejszymi zmianami). Jednocześnie przestają
również obowiązywać wszystkie akty wykonawcze wydane na podstawie kodeksu
celnego. Będą natomiast obowiązywały:
1. Rozporządzenie Rady Nr 2913/92 z dnia 12 paz
dziernika 1992r. ustanawiające
Wspólnotowy Kodeks Celny (WKC);
2. Rozporządzenie Rady Nr 2545/93 z dnia 2 lipca 1993r. wprowadzające Przepisy
Wykonawcze do Rozporządzenia Rady Nr 2913/92;
3. Rozporządzenie Komisji Nr 2286/2003 z dnia 18 grudnia 2003r. zmieniające
Rozporządzenie Nr 2545/93 wprowadzające Przepisy Wykonawcze;
4. Rozporządzenie Komisji (wydawane co roku) zmieniające załącznik do
Rozporządzenia Rady Nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987r. w sprawie nomenklatury
taryfowej i statystycznej oraz Wspólnej Taryfy Celnej
5. Rozporządzenie Rady Nr 918/83 z dnia 28 marca 1983r. ustanawiające
Wspólnotowy system zwolnień celnych;
6. Konwencje międzynarodowe;
7. Regulacje wprowadzające środki pozataryfowe.
Należy jednak pamiętać, że oprócz przepisów unijnych, w Polsce, podobnie jak jest to w
innych krajach członkowskich, nadal będą funkcjonowały regulacje krajowe w
szczególności odnoszące się do kontroli celnej, właściwości organów celnych, ich
struktury i postępowania celnego. Przepisy unijne dają bowiem szereg delegacji
państwom członkowskim umożliwiających swobodne kształtowanie wybranych instytucji
celnych, pod warunkiem ich zgodności z prawem wspólnotowym. Stąd w przypadku
Polski dodatkowym aktem prawnym, który należy wymienić jest Ustawa z dnia 19 marca
2004r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622), oraz Ustawa z dnia 19 marca 2004 r.(Dz.
U. Nr 68, poz. 623) zawierająca przepisy wprowadzające Ustawę  Prawo celne.
Zanim zaczniemy dalej rozważać kwestie związane z cłami i procedurami celnymi należy
jeszcze przypomnieć, że w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w
obrocie handlowym pojawiły się obok pojęć import  eksport, dodatkowe tj. nabycie i
dostawa wewnątrzwspólnotowa. To pierwsze w handlu z krajami członkowskimi
365
zastąpiło pojęcie importu to drugie analogicznie pojęcie eksportu.
7.1. Co to jest cło?
Cło jest narzędziem zagranicznej polityki ekonomicznej państwa (grupy państw, w
przypadku funkcjonowania unii celnej). Służy do oddziaływania wyłącznie na podmioty
uczestniczące bezpośrednio w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Jako cło rozumie
się opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające jego granicę celną. Cło jest
odpowiednikiem podatku zwiększającego dochody budżetowe państw. Zatem od strony
prawnej i ekonomicznej cło  to określony przez władzę państwową lub organ
międzynarodowej organizacji gospodarczej (unii celnej), w akcie prawnym,
obowiązek opłacenia należności za towar znajdujący się w obrocie towarowym z
zagranicą, a wprowadzany na dany obszar celny (państwa lub organizacji) albo też
1
z niego wyprowadzany. Cło jest także najstarszym narzędziem zagranicznej polityki
handlowej państwa. Na początku było ono powszechnie stosowane i stanowiło bardzo
istotne z
ródło dochodów budżetowych państw. W miarę, jak następował rozwój handlu
zagranicznego znaczenie ceł powoli malało, począwszy od II wojny światowej notuje się
coraz mniejsze ich zastosowanie. Głównym zadaniem ceł była i aktualnie jest ochrona
wybranych przez państwo gałęzi gospodarki narodowej. Zagraniczna polityka handlowa
państwa pozwala na ustalenie ceł na czas nieograniczony lub te ograniczenia mogą mieć
charakter sezonowy.
7.2. Rodzaje ceł
Ogólnie cła można sklasyfikować według kilku kryteriów. Z punktu widzenia
zagranicznej polityki ekonomicznej wskazać można:
cła autonomiczne  nie są negocjowane z zagranicą. Decyzję o ich wprowadzeniu
podejmuje właściwa władza w danym państwie bez żadnych konsultacji z zagranicą;
cła umowne  cła uzgadniane z zagranicą w umowach międzynarodowych. Najczęściej
przyjmują formę umowy dwu- lub wielostronnej. Umowy takie określają poziom cła, jego
okres obowiązywania i rozpiętość asortymentową. Z cłami umownymi związane jest
pojęcie  wiązania ceł. Polega to na wzajemnym uzależnianiu poziomu i innych
elementów składowych taryfy celnej w danych krajach.
Należy odnotować, że współcześnie większość państw na świecie należy do różnego
rodzaju ugrupowań o charakterze integracyjnych bądz
są dodatkowo członkami
1
W. Czyżowicz (red.) Prawo celne, Warszawa 2004r., s. 4
Światowej Organizacji Handlu (WTO). Stąd rola ceł autonomicznych i możliwość ich
stosowania jest w praktyce mocno ograniczona.
Rozpatrując cła umowne pod względem wysokości stawki celnej wyróżnić można:
cła minimalne  są stosowane w stosunku do krajów, które otrzymały tzw. klauzulę
największego (najwyższego) uprzywilejowania (KNU). Klauzula ta, stosowana
początkowo przez Stany Zjednoczone, a obecnie przez wszystkie państwa WTO,
zobowiązuje do traktowania partnera lub parterów tak samo, czyli nie gorzej niż
najbardziej uprzywilejowanego. Jeżeli kraj A posiada KNU z krajami B i C, to obniżenie
ceł przez kraj A w stosunku do kraju B, jest automatycznie przenoszone na stosunki z
krajem C, i odwrotnie;
cła maksymalne  dotyczą tych państw które nie uzyskały klauzuli największego
uprzywilejowania i są z założenia większe od ceł minimalnych.
Bardzo istotna kategoryzacja, to podział na cła preferencyjne i dyskryminacyjne:
cła preferencyjne  są to cła, które korzystniej traktują kraj, nawet bardziej (lepiej) niż
wynika to z klauzuli największego uprzywilejowania. Cła tego rodzaju są stosowane przez
kraje, które należą do ugrupowań integracyjnych typu strefa wolnego handlu, unia celna
czy wspólny rynek(Zgodnie z zasadami WTO takie odstępstwa od ogólnie obowiązującej
zasady związanej z KNU, nie stanowią naruszenia przepisów tejże organizacji);
cła dyskryminacyjne  w ramach tego rodzaju ceł wyróżniamy:
a) cła retorsyjne  traktowane jako odwet za niekorzystne działania, czy to na tle
politycznym, czy ekonomicznym w stosunku do danego kraju;
b) cła wyrównawcze  mają na celu zniwelować efekt subsydiowanie eksportera
zagranicznego;
c) cła antydumpingowe  mają za zadanie ograniczyć i wyrównać straty powstałe wyniku
sprzedaży towarów po cenach dumpingowych.
Według kierunku dokonywania obrotu międzynarodowego można dokonać podziału na:
cła importowe  są nakładane w celu ochrony rynku wewnętrznego przed konkurentami
zagranicznymi. Państwo może chcieć zabezpieczyć niektóre dziedziny, branże swojego
rynku przed przedsiębiorstwami zagranicznymi. Mogą być także stosowane jako narzędzie
realizacji zagranicznej polityki ekonomicznej państwa poprzez dyskryminacje lub
preferencje niektórych partnerów zagranicznych.
 cła eksportowe  rzadziej stosowane, wpływają na ograniczenie eksportu. Stosując cła
eksportowe władza chce zniechęcić kontrahentów do eksportu i jest to najczęściej
spowodowane zły sytuacją ekonomiczną danego kraju. Z reguły tego rodzaju cła są
nakładane na towary deficytowe np. surowce. Inną przyczyną ich wprowadzenie może być
próba wymuszenia na przedsiębiorstwach krajowych przetwarzania surowców i
eksportowania bardziej złożonych produktów. Czasem państwo posiada taką przewagę
technologiczną lub dysponuje strategicznymi produktami (ropa naftowa, gaz ziemny), że
może sobie pozwolić na wprowadzenie ceł eksportowych, gdyż i tak ma świadomość, że
znajdzie nabywców na rynku światowym.
cła tranzytowe  aktualnie już coraz rzadziej stosowane. Są to cła nakładane na towary
przewożone przez terytorium danego kraju. Ich zaniechanie wiąże się z tym, że państwa
nie chcą ograniczać dodatkowych dochodów, jakie mogą osiągnąć. Są to zyski czerpane
np. z tytułu odpłatności za drogi (jednorazowe opłaty za przejazd przez Austrię, Czechy),
udostępniania bazy noclegowej, paliwowej. Ustanowienie ceł tranzytowych mogłoby
spowodować zmniejszenie natężenia w ruchu drogowym, a co za tym idzie spadek
dodatkowych korzyści nie tylko dla budżetu państwa.
Natomiast według sposobu ustalania stawek celnych:
cła ad valorem (nazywane też wartościowymi)  ustalane są od wartości towaru, np. 15%
cło nakładano na importowane samochody;
cła ad spetiem (inaczej nazywane specyficzne, od ilości)  polegają na ustalaniu wartości
cła od jednostki fizycznej towaru, np. od tony, pary, sztuki  5$ za każdą tonę
importowanej ropy czy 1000$ za każdy sprowadzony samochód;
cła kombinowane  łączą w sobie cechy ceł wartościowych i specyficznych, np. płaci się
10% od wartości towaru i jeżeli przekroczona zostanie pewna ilość to należy zapłacić
jeszcze 15$ za tonę lub przy przywozie na polski obszar celny samochodów z UE 15% od
wartości samochodu plus minimum 535,7 EUR/szt.
Powyżej został przedstawiony ogólny podział stawek celnych mających zastosowanie na
całym świecie. Poniżej kilka aktualnych informacji dotyczących Taryfy celnej
stosowanej w Polsce. W związku z akcesją do Unii Europejskiej zastosowanie znalazła
Wspólna Taryfa Celna Unii Europejskiej (Common Customs Tariff  CCT) oraz jej
rozszerzona wersja  tzw. użytkowa, czyli Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty
Europejskiej (Integrated Tariff of the European Communiteies  TARIC). Obecnie w UE
obowiązuje Rozporządzenie Komisji Nr 1719/2005 z dnia 27 paz
dziernika 2005r.,
zmieniające Rozporządzenie Rady Nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i
statystycznej oraz wspólnej taryfy celnej. Taryfa ta obejmuje regulacje wynikające ze
zobowiązań UE wobec Światowej Organizacji Handlu. Wspólnotowa taryfa celna
najczęściej posługuje się stawkami konwencyjnymi, wynikającymi z porozumień
zawieranych na forum WTO. Obok nich stosowane są stawki autonomiczne,
specyficzne stawki autonomiczne i preferencyjne stawki celne. Każdy towar ujęty w
taryfie celnej jest oznaczony odpowiednim kodem cyfrowym. Nomenklatura taryfy celnej
została oparta na ośmiocyfrowej Scalonej Nomenklaturze (Combined Nomenclature 
CN). Ta jest natomiast rozszerzeniem Zharmonizowanego Systemu Oznaczania i
Kodowania Towarów (Harmonized Commodity Description and Coding System)
stosowanego i zalecanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych.
TARIC, czyli wspomniana już Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty Europejskiej
składa się z kolei z dziesięciu znaków (chociaż może zostać jeszcze bardziej
uszczegółowiona poprzez system kodów dodatkowych). Numeracja oparta jest bowiem
na Taryfie Celnej i Scalonej Nomenklaturze ale poprzedzonej dwoma dodatkowymi
znakami. TARIC pełni funkcję bazy informacyjnej zarówno o stawkach celnych, jak
również stosowanych preferencjach taryfowych, kontyngentach, systemach zawieszeń.
Informuje o stosowaniu ceł preferencyjnych, mających zastosowanie względem państw
rozwijających się. Zawiera ponadto informacje o zastosowanych cłach wyrównawczych
bądz
antydumpingowych, opłatach wyrównawczych, zakazach eksportu lub importu oraz
2
ograniczeń i zwrotów eksportowych .
7.3. Prawo celne
Poznanie prawa celnego i procedur celnych wymaga sporego wysiłku. y
ródłami tego
prawa są bowiem zarówno akty prawa wspólnotowego, krajowego, jak również
wynikającego z umów międzynarodowych, w szczególności zawieranych na forum
3
GATT/WTO . Najważniejszym aktem prawnym z punktu widzenia Polski jest obecnie
2
Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 276
3
Wobec nieudanej próby utworzenia organizacji do spraw handlu (Międzynarodowej Organizacji Handlu)
po II wojnie światowej, od 1948 roku w sprawach handlu światowego obowiązywało jedynie porozumienie
GATT (Genreal Agrement on Tariffs and Trade (Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu)
Wspólnotowy Kodeks Celny oraz uzupełniające przepisy zawarte w polskiej ustawie
Prawo celne. Przepisy te regulują zasady i tryb przywozu towarów na polski
(wspólnotowy) obszar celny i wywozu towarów z tego obszaru. Kodeks opisuje
wszystkie związane z tym prawa i obowiązki osób, instytucji i organów celnych, które są
ściśle związane z obrotem zagranicznym. Przepisy WKC stosuje się w handlu między
Wspólnotą i państwami trzecimi w sposób jednolity na całym obszarze celnym
Wspólnoty, który został zdefiniowany w art. 3. Wprowadzenie towaru na obszar celny
Wspólnoty następuje z chwilą faktycznego przywozu towaru na ten obszar, podobnie jak
wyprowadzenie, które następuje z chwilą jego faktycznego wywozu z tego obszaru.
Powoduje to z mocy prawa powstanie obowiązków i uprawnień przewidzianych w
przepisach prawa celnego.
7.3.1. Podstawowe pojęcia
Przedstawienie podstawowych zasad i procedur celnych narzuca konieczność
4
wyjaśnienia kilku znaczących pojęć. Należą do nich :
- organy celne  oznaczają organy uprawnione, między innymi, do stosowania przepisów prawa
celnego;
- urząd celny  oznacza każdy urząd, w którym mogą zostać dokonane, w całości lub w części,
formalności przewidziane przepisami celnymi;
- decyzja  oznacza każdą czynność administracyjną dotyczącą prawa celnego, podjętą przez
organ celny w indywidualnym przypadku, mającą skutki prawne w odniesieniu do jednej
lub kilku osób określonych lub mogących zostać określonymi; określenie to obejmuje
między innymi wiążącą informację w rozumieniu art. 12;
- status celny  oznacza określenie towaru jako towar wspólnotowy lub niewspólnotowy;
- towar wspólnotowy  oznacza towar całkowicie uzyskany na obszarze celnym Wspólnoty,
zgodnie z warunkami, o których mowa w art. 23, bez udziału towarów przywiezionych z
podpisane w 1947 roku. Organizację zajmującą się handlem światowym, czyli Światową Organizację
Handlu (WTO World Trade Organization) utworzono dopiero w czasie Rundy Urugwajskiej (na spotkaniu
w Marakeszu, kończącym Rundę Urugwajską) w 1994r. WTO zaczęła funkcjonować od 1995 roku. W
czasie Rundy Urugwajskiej znowelizowane zostały również zapisy GATT. Stąd na obecny system
(międzynarodowy) regulujący handel zagraniczny składają się zarówno GATT 47 (chociaż w bardzo
niewielkim zakresie), tzw. nowe GATT lub GATT 94 i statut organizacji WTO
4
Art. 4 Wspólnotowy Kodeks Celny, zob. M.Kołtuniak Prawo w handlu zagranicznym. Wybór
dokumentów i przepisów, Warszawa 2005r., s. 209-210
krajów lub terytoriów niebędących częścią obszaru celnego Wspólnoty. Przywiezione z
państw lub terytoriów niebędących częścią obszaru celnego Wspólnoty i dopuszczone do
obrotu oraz uzyskane lub wyprodukowane na obszarze celnym Wspólnoty wyłącznie z
towarów, o których mowa wyżej.
- dług celny  oznacza nałożony na osobę obowiązek uiszczenia należności celnych
przywozowych (dług celny w przywozie) lub należności celnych wywozowych (dług celny w
wywozie), które stosuje się do towarów określonych zgodnie z obowiązującymi przepisami
wspólnotowymi.
- należności celne przywozowe  oznacza cła i opłaty o równoważnym skutku należne przy
przywozie towarów oraz opłaty przywozowe ustanowione w ramach wspólnej polityki
rolnej lub odrębnych przepisów mających zastosowanie do niektórych towarów uzyskanych
w wyniku przetwarzania produktów rolnych;
- należności celne wywozowe  oznaczają cła i opłaty o równoważnym skutku należne przy
wywozie towarów oraz opłaty wywozowe ustanawiane w ramach wspólnej polityki rolnej;
- dłużnik  oznacza każdą osobę zobowiązaną do zapłacenia kwoty długu celnego
- dozór celny  oznacza ogólne działania prowadzone przez organy celne w celu zapewnienia
przestrzegania przepisów prawa celnego oraz w razie potrzeby, innych przepisów mających
zastosowanie do towarów znajdujących się pod dozorem celnym;
- kontrola celna  oznacza wykonywanie specjalnych czynności takich jak: weryfikacja towarów,
kontrola posiadania i autentyczności dokumentów, kontrola księgowości i innych
dokumentów przedsiębiorstwa, kontrola środków transportu, kontrola bagaży i innych
towarów przewożonych przez osoby, prowadzenie dochodzeń w postępowaniu
administracyjnym i innych podobnych czynności w celu zapewnienia przestrzegania
przepisów prawa celnego i, w razie potrzeby, innych przepisów mających zastosowanie w
odniesieniu do towarów znajdujących się pod dozorem celnym;
- zgłoszenie celne  oznacza czynność, poprzez którą osoba wyraża, w wymaganej formie i w
określony sposób, zamiar objęcia towaru określoną procedurą celną;
- zgłaszający  oznacza osobę, która dokonuje zgłoszenia celnego we własnym imieniu albo
osobę, w której imieniu dokonywane jest zgłoszenie celne.
Kolejnym ważnym pojęciem jest wartość celna towaru. Jest ona określana w celu
ustalenia kwoty wynikającej z długu celnego oraz innych należności pobieranych przez
organ celny, jak również stosowania środków polityki handlowej. Wartość celna towaru
jest potrzebna do naliczenia cła, które należy zapłacić w związku z przekraczaniem
granicy polskiego obszaru celnego. Aby móc ustalić wartość celną towaru należy
rozróżniać pojęcia:
 towary identyczne   ...towary wytworzone w tym samym kraju, będące takimi samymi
pod każdym względem, włączając cechy fizyczne i renomę, jaką posiadają. Nieznaczne
różnice w wyglądzie zewnętrznym nie są przeszkodą do uznania towarów za identyczne,
372
jeśli odpowiadają one pod innym względem niniejszej definicji;
towary podobne   ...towary wytworzone w tym samym kraju, które, nie będąc
podobnymi pod każdym względem, posiadają podobne cechy i skład materiałowy, co
pozwala im pełnić te same funkcje i być towarami handlowo zamiennymi. Jakość
towarów, znak towarowy i renoma, jaką posiadają, są czynnikami, które należy
373
uwzględniać przy ustalaniu podobieństwa towarów;
towary tego samego gatunku i rodzaju   ...towary zawierające się w grupie lub zakresie
towarów wytwarzanych przez jedną gałąz
przemysłu lub branżę przemysłową i obejmujące
374
towary identyczne lub podobne.
7.3.2. Przeznaczenie celne i procedury celne
Przeznaczenie celne towaru oznacza
- objęcie towaru procedurą celną
- wprowadzenie towaru do wolnego obszaru celnego lub do składu wolnocłowego
- powrotny wywóz towaru poza obszar celny Wspólnoty
- zniszczenie towaru
- zrzeczenie się towaru na rzecz skarbu państwa
Najczęściej w praktyce spotkamy się z objęciem towaru określoną procedurą celną. WKC
przewiduje osiem procedur celnych:
- dopuszczenie do obrotu
- tranzyt
- skład celny
- uszlachetnianie czynne
- przetwarzanie pod kontrolą celną
- odprawę czasową
- uszlachetnianie bierne
- wywóz
Zgłoszenie towaru do odpowiedniej procedury celnej może nastąpić zarówno w formie
pisemnej, przy wykorzystaniu formularzy SAD, jak również z zastosowaniem systemu
elektronicznego przetwarzania danych i w niektórych sytuacjach w formie ustnej, jeżeli
w sposób dostateczny wyraża ono wolę objęcia towarów określoną procedurą celną. Ze
względu na charakter procedury celne można podzielić na procedury gospodarcze i
procedury zawieszające. Do tych pierwszych zalicza się procedurę składu celnego,
uszlachetniania czynnego, przetwarzania pod kontrolą celną, odprawę czasową i
uszlachetnianie bierne. Do procedur zawieszających zalicza się z kolei procedurę
tranzytu zewnętrznego, składu celnego, uszlachetniania czynnego z zastosowaniem
systemu zawieszeń, przetwarzania pod kontrolą celną oraz odprawę czasową.
Dopuszczenie do obrotu  czyli nadanie towarowi niewspólnotowemu statusu celnego
towaru wspólnotowego. Po spełnieniu wszystkich formalności a zwłaszcza dokonaniu
zgłoszenia celnego oraz zapłacenia cła i podatków można swobodnie dysponować
towarem na wspólnotowym obszarze celnym (art. 79 WKC).
Wywóz  czyli wyprowadzenie towaru wspólnotowego poza wspólnotowy obszar celny.
Dług celny w wywozie powstaje w chwili wyprowadzenia poza wspólnotowy obszar
celny towaru podlegającego należnościom wywozowym oraz dokonania zgłoszenia
celnego (art. 161 WKC).
Tranzyt  prawo wspólnotowe wyróżnia dwie formy tranzytu. Procedurę tranzytu
wewnętrznego i procedurę tranzytu zewnętrznego. Ta pierwsza jest stosowana głównie
wtedy, gdy towar wspólnotowy przemieszczany jest pomiędzy różnymi punktami
znajdującymi się na obszarze celnym Wspólnoty przez terytorium państwa trzeciego.
Towar taki nie traci swojego statusu celnego. Tranzyt zewnętrzny jest stosowany głównie
w odniesieniu to towarów niewspólnotowych, które przemieszczane są w obrębie obszaru
celnego Wspólnoty. Towary takie nie podlegając w tym czasie należnościom
przywozowym i innym obciążeniom ani nie stosuje się innych środków polityki
handlowej (Art. 91-97 i 163-164 WKC). Procedura tranzytu dokonywana jest z
zastosowaniem dokumentu SAD oraz najczęściej karnetu TIR lub ATA.
- Skład celny  pozwala na składowanie towarów niekrajowych (niewspólnotowych),
które w czasie składowania nie podlegają cłu ani ograniczeniom i zakazom określonym w
odrębnych przepisach, z wyjątkiem ograniczeń i zakazów stosowanych do ochrony
porządku lub bezpieczeństwa publicznego, obyczajowości, higieny lub zdrowia ludzi,
zwierząt i roślin oraz ochrony środowiska, a także towarów wspólnotowych, dla których
dokonano odpowiednich formalności celnych (art. 98-113 WKC).
- Uszlachetnianie czynne  pozwala na poddanie na wspólnotowym obszarze celnym
jednemu lub większej liczbie procesów uszlachetniania towarów niewspólnotowych.
Uszlachetnianie czynne w systemie zawieszeń pozwala na przetwarzanie towarów
niewspólnotowych, przeznaczonych do powrotnego wywozu poza wspólnotowy obszar
celny w postaci produktów kompensacyjnych, bez obciążania tych towarów cłem lub
stosowania wobec nich środków polityki handlowej. Uszlachetnianie czynne w systemie
ceł zwrotnych pozwala na przetwarzanie towarów wspólnotowych, dopuszczonych do
obrotu ze zwrotem lub umorzeniem cła należnego do zapłacenia za takie towary, jeżeli
zostaną one wywiezione poza wspólnotowy obszar celny w postaci produktów
kompensacyjnych (art. 114-129 WKC).
- Uszlachetnianie bierne  pozwala na czasowy wywóz towarów wspólnotowych poza
obszar celny Wspólnoty, w celu poddania ich procesom uszlachetnienia oraz
dopuszczenia produktów powstałych w wyniku tych procesów do obrotu, z całkowitym
lub częściowym zwolnieniem z cła (art. 145-153 WKC).
- Przetwarzanie pod kontrolą  umożliwia użycie towarów niewspólnotowych na
obszarze celnym Wspólnoty w procesach zmieniających ich rodzaj lub stan, bez
zastosowania wobec nich cła i środków polityki handlowej oraz umożliwia dopuszczenie
produktów powstających w takich procesach (produkty przetworzone) do obrotu, z
zastosowaniem właściwych dla nich należności celnych przywozowych. Przetwarzanie
pod kontrolą może być realizowane tylko w składzie celnym, składzie wolnocłowym lub
wolnym obszarze celnym (art. 130-136 WKC).
- Odprawa czasowa  pozwala na wykorzystanie na wspólnotowym obszarze celnym
towarów niewspólnotowych przeznaczonych do powrotnego wywozu bez dokonywania
żadnych zmian, z wyjątkiem zwykłego zużycia wynikającego z używania tych towarów
zgodnie z ich przeznaczeniem, z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z cła i bez
stosowania wobec nich środków polityki handlowej. Odprawa czasowa zawsze musi
precyzować, jak długo towary objęte tą procedurą mogą się znajdować na wspólnotowym
obszarze celnym, po którym to terminie muszą zostać ponownie wywiezione lub musi im
zostać nadane inne przeznaczenie celne. Czas trwania tej procedury nie może
przekroczyć dwóch lat (art. 137-144 WKC).
Zgłoszenie celne w formie pisemnej musi być dokonane na specjalnym formularzu. Jest
to SAD  Single Administrative Document  Jednolity Dokument Administracyjny.
Dokument ten wszczyna postępowanie celne na granicy i jest najważniejszym
5
dokumentem odprawy celnej . Od 15 lipca 2004r. obowiązuje instrukcja Ministerstwa
Finansów wypełniania i stosowania dokumentu SAD (wersja 1.7 z dnia 7 grudnia 2005).
- Formularz SAD  wszczyna postępowanie celne i jest wypełniany w wypadku
dokonywania zgłoszenia celnego towaru lub towarów klasyfikowanych według jednego
kodu taryfy celnej, pochodzących z jednego kraju, objętych jedną stawką celną i jedną
stawką podatkową. W przypadku większej liczby towarów, które podlegają różnym
reżimom, należy zastosować
- Zestaw SAD  wypełniany w wypadku zgłaszania towarów klasyfikowanych według
więcej niż jednego kodu taryfy celnej lub pochodzących z więcej niż jednego kraju, lub
objętych więcej niż jedną stawką celną lub więcej niż jedną stawką podatkową. Na
zestaw SAD składają się w takiej sytuacji formularze SAD, o których mowa wyżej i
SAD-BIS, który służy do wpisywania kolejnych stawek celnych, podatkowych i
kolejnych kodów celnych przy przywozie różnych towarów z różnych państw.
Zgłoszenia celnego należy również dokonywać na kilku odrębnych formularzach, w
przypadku, gdy wartość towarów jest wyrażona w różnych walutach. Po drugie, gdy ceny
towarów są ustalone na podstawie różnych warunków dostawy, a także wtedy, gdy
towary objęte są różnymi procedurami celnymi lub ich ilość przekracza 99.
Dokument SAD składa się z 9 wzorcowych kart, z których:
" Karta 1 przeznaczona jest dla urzędu celnego, w którym złożone zostało
zgłoszenie celne (wywóz towarów)
" Karta 1A przeznaczona jest dla potwierdzenia wywozu towarów poza obszar
celny Wspólnoty (otrzymuje ją eksporter, potwierdza ona dokonanie wywozu i
dzięki temu stosuje się stawkę podatku VAT 0%)
" Karta 2 przeznaczona jest dla celów statystycznych (wywóz towarów)
" Karta 3 przeznaczona jest dla zgłaszającego lub jego przedstawiciela, po
przyjęciu zgłoszenia przez organ celny (zwracana eksporterowi)
" Karta 4 przeznaczona jest dla urzędu celnego kraju przeznaczenia w czasie
procedury tranzytu
" Karta 5 przeznaczona jest dla urzędu celnego, w którym zostało złożone
zgłoszenie celne o objęciu towaru procedurą tranzytu, po poświadczeniu
zakończenia procedury tranzytu
" Karta 6 przeznaczona jest dla urzędu celnego, w którym złożone zostało
zgłoszenie celne (przywóz towarów)
5
Szczegółowe kwestie związane z wymogami stawianymi zgłoszeniom celnym reguluje rozporządzenie
ministra finansów (Dz. U. z 2004r. Nr 94, poz. 902)
" Karta 7 przeznaczona jest dla celów statystycznych (przywóz towarów)
" Karta 8 przeznaczona jest dla zgłaszającego lub jego przedstawiciela, po
przyjęciu zgłoszenia przez organ celny (zwracana odbiorcy towarów 
importerowi).
" W praktyce nie stosuje się formularzy lub zestawów SAD, jako zbioru pełnych
zestawów Kart. Przy wywozie najczęściej zastosowanie znajdą Karty 1, 1A, 2 i 3.
W procedurze tranzytu 1,4,5 i 7. Natomiast przy przywozie towarów na
wspólnotowy obszar celny Karty 6,7,8
7.3.3. Rodzaje odpraw celnych
Wyróżniamy dwa typu odprawy celnej: odprawa celna czasowa i odprawa celna
ostateczna. Odprawa celna ostateczna jest to najczęściej spotykana procedura celna,
z którą ma do czynienia importer. Odprawa celna ostateczna wiąże się z uregulowaniem
długu celnego, jaki powstaje w związku z przekraczaniem granicy. Cło należne jest
płacone wg określonej taryfy celnej na podstawie SAD-u. Odprawa celna ostateczna
może być dokonana w urzędzie celnym na przejściu granicznym lub w innym urzędzie
celnym (właściwym do miejsca zamieszkania lub siedziby) wewnątrz kraju. Ten drugi
przypadek nie dotyczy sytuacji, w której przedmiotem odprawy są zwierzęta żywe,
rośliny i owoce w stanie świeżym lub materiały niebezpieczne. W takich przypadkach
odprawy celnej należy dokonać od razu, w momencie dostarczenia towaru do miejsca
granicznego urzędu celnego.
Odprawa celna czasowa pozwala na wprowadzenie na obszar celny towary
z całkowitym lub częściowym zwolnieniem go od cła. Dotyczy to towarów
niewspólnotowych, które są z założenia przeznaczone do ponownego wywozu, bez
dokonywania żadnych zmian z wyjątkiem zwykłego zużycia wynikającego
z użytkowania. Przede wszystkim są to towary wykorzystywane na pokazach,
wystawach, sympozjach, czy sprzęt naukowo-badawczy, który jest używany
w wyprawach naukowych, sprzęt sportowy używany na zawodach.
Odprawa celna o powrotnym wywozie lub przywozie to procedura, która dotyczy
tylko tych towarów, które uprzednio zostały odprawione ostatecznie. Z taką sytuacją
spotykają się podmioty, które np. z tytułu reklamacji zwracają towar za granicę. Towar
przeszedł procedurę odprawy ostatecznej, co skutkowało zapłaceniem cła, a teraz towar
musi zostać zwrócony za granicę. Kwestię tę reguluje art. 182 WKC w odniesieniu do
towarów niewspólnotowych i art. 185 WKC w odniesieniu do towarów wspólnotowych.
Przepisy te dają możliwość uzyskania zwolnień z dokonywania ponownych opłat
związanych z przekraczaniem przez towar granicy celnej Wspólnoty.
7.3.4. Wartość celna
Wartość celna towaru Określenie wartości celnej towaru w handlu zagranicznym jest
niezwykle istotne, gdyż to od tej wartości naliczane są wszystkie zobowiązania ciążące
na importerze lub eksporterze. Ta wielkości stanowić zatem będzie bazę do ustalenia
wysokości cła, podatków i ewentualnie innych obciążeń. Zarówno polskie przepisy
obowiązujące przed 1 maja 2004 roku, jak i obecnie obowiązujące regulacje unijne
oparte są na zasadach wypracowanych na forum GATT/WTO. Przede wszystkim
zastosowanie znajduje tutaj art. VII GATT i Porozumienie w sprawie stosowania
6
(interpretacji) artykułu VII, czyli tzw. Kodeks Wartości Celnej . W przepisach unijnych
wartość celną towaru definiują art. 28-36 WKC. Zgodnie z art. 29 wartość celna towaru
jest to wartość transakcyjna, czyli inaczej cena faktycznie zapłacona lub należna za towar
sprzedany w celu wprowadzenia go na wspólnotowy obszar celny. Jeżeli cena ta nie
zawiera wymienionych niżej elementów to należy je zgodnie z art. 32 dodać. Do tych
elementów należą:
- prowizje i koszty pośrednictwa, z wyjątkiem prowizji od zakupu
- koszty pojemników, o ile dla potrzeb celnych są traktowane łącznie z towarem
- koszty pakowania, zarówno robocizny, jak i materiałów
- honoraria, tantiemy autorskie, licencje, jeżeli nabywca jest obowiązany do zapłaty za
nie
- koszty transportu i ubezpieczenia przywiezionych towarów
- opłaty załadunkowe i manipulacyjne związane z transportem
Ponadto, jeśli kupujący dostarczył sprzedającemu nieodpłatnie lub po obniżonej cenie
materiały, komponenty, części, które stanowią część składową lub przynależność
produktu, narzędzia, matryce, formy i podobne elementy wykorzystane przy produkcji,
prace inżynieryjne, badawcze, artystyczne i projektowe to ich wartość określoną w
odpowiedniej proporcji również dodaje się do wartości fakturowej, o ile nie jest ona w
niej już wyraz
nie zawarta.
Zgodnie natomiast z art. 33 do wartości celnej towaru nie wlicza się następujących
kosztów, o ile można je wyodrębnić z ceny faktycznie zapłaconej lub należnej:
6
Zob załącznik do. Dz. U. z 1995r, Nr 98
- kosztów transportu towarów po ich przybyciu do miejsca wprowadzenia na obszar
celny Wspólnoty
- kosztów związanych z pracami budowlanymi, instalacyjnymi, montażowymi, obsługą
lub pomocą techniczną wykonaną po przywozie towarów
- odsetek wynikających z umowy finansowania
- opłat za prawo do kopiowania przywiezionych towarów we Wspólnocie
- prowizji od zakupu
- należności celnych przywozowych lub innych opłat pobieranych we Wspólnocie z
tytułu przywozu lub sprzedaży towarów.
Warto jeszcze zaznaczyć, że określając wartość celną towaru, kiedy przepisy mówią o
 prowizji od zakupu oznacza to opłaty poniesione przez importera na rzecz jego agenta
za usługę polegającą na reprezentowaniu go przy zakupie towarów, których wartość
celna jest ustalana.
Jeżeli z jakiegoś powodu nie da się ustalić faktycznej wartość towarów lub wartość
fakturowa przedstawiona przez importera budzi poważne wątpliwości zastosowanie
znajduje artykuł 30 WKC. Zgodnie z nim wartość celna towaru ustala się na podstawie
- wartości transakcyjnej identycznych towarów sprzedanych w celu wywozu do
Wspólnoty i wywiezionych w tym samym lub zbliżonym czasie
- wartości transakcyjnej towarów podobnych, przywiezionych w tym samym lub
zbliżonym czasie
- wartości opartej na cenie jednostkowej, po jakiej towary przywożone lub towary
podobne lub identyczne sprzedawane są we Wspólnocie w największych zbiorczych
ilościach
- wartości kalkulowanej, która jest sumą kosztów lub wartości materiałów i produkcji
bądz
innych procesów zastosowanych przy wytworzeniu przywożonych towarów, kwoty
zysku i kosztów ogólnych równych kwocie zwyczajowo wliczanej w cenę sprzedaży
towarów tego samego gatunku lub rodzaju, wytworzonych przez producentów z kraju
wywozu oraz kosztów transportu i ubezpieczenia, opłat manipulacyjnych i
załadunkowych poniesionych do granicy celnej Wspólnoty.
Jeżeli wartość celnej nie da się ustalić ani na podstawie art. 29 ani art. 30 w grę mogą
wchodzić już tylko szczegółowe porozumienia międzynarodowe (wspomniane regulacje
art. VII i porozumienia w sprawie jego stosowania, Komitet Ustalania Wartości Celnej
Światowej Organizacji Handlu czy Komitet Techniczny Ustalania Wartości Celnej
Światowej Organizacji Celnej)
Sposób ustalania wartości celnej towaru jest następujący:
1 Wartość celna towaru  wartość faktycznie zapłacona lub należna zgodnie z art. 29
2 Jeżeli nie zawiera wszystkich elementów to należy je doliczyć zgodnie z art. 32
3 Jeżeli nie można ustalić wartość celnej na podstawie art. 29 to zastosowanie znajduje
art. 30 ust 2
- lit a  wartość towarów identycznych
- lit b  wartość towarów podobnych
- lit c  wartość towarów jednostkowych (podobnych lub identycznych) sprzedawanych
w największych zbiorczych ilościach
- lit d  wartość kalkulowana
4 wartość ustalana zgodnie z umowami międzynarodowymi.
7.4. Skład celny
Kwestie prawne związane z funkcjonowaniem składu celnego zostały umieszczone w
art. 98-113 WKC. Warto odnotować, że pojęcie składu celnego może funkcjonować w
podwójnym znaczeniu: jako obiekt i jako procedura. Przez obiekt składu celnego należy
rozumieć określone w pozwoleniu na prowadzenie składu miejsce podlegające dozorowi
celnemu i kontroli celnej, w którym to miejscu towary są przetrzymywane na
7
określonych warunkach . Przypomnijmy, że dozór celny są to wszelkie działania
podejmowane przez organ celny w celu zapewnienia przestrzegania przepisów prawa
celnego oraz innych przepisów, które mają zastosowanie do towarów przywożonych na
wspólnotowy obszar celny lub z niego wywożonych. Natomiast poprzez kontrolę celną
rozumieć należy wykonywanie czynności w ramach dozoru celnego, w szczególności
takich jak: rewizja celna towarów, nakładanie i sprawdzanie zamknięć celnych,
przeszukiwanie osób i pomieszczeń, konwój celny, strzeżenie towarów, kontrola
wymaganych dokumentów i ich autentyczności, kontrola innych dokumentów i kontrola
księgowości osób, zatrzymywanie i kontrola środków transportu, kontrola bagaży i
innych towarów przewożonych przez osoby oraz innych podobnych czynności. Skład
celny rozumiany jako jedna z procedur celnych oznacza przeznaczenie celne polegające
na możliwości przetrzymywania towarów w obiekcie tego składu. Z procedury składu
celnego wynika, że towary niewspólnotowe złożone w składzie celnym, nie podlegają w
tym czasie należnościom celnym przywozowym ani środkom polityki handlowej. W
7
Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 296
uproszczeniu traktowane są zatem tak, jakby nadal znajdowały się poza obszarem celnym
Wspólnoty. Ponadto produkty wspólnotowe złożone w składzie celnym mogą korzystać
ze środków zwykle stosowanych przy wywozie tego rodzaju towarów (art. 98 ust 1), o ile
zezwalają na to inne przepisy szczególne.
Zastosowanie procedury składu celnego pozwala najczęściej nie tylko na
przechowywanie towarów w składzie celnym ale również na poddawanie ich różnym
procesom takim jak: poprawa ich wyglądu, jakości handlowej, przygotowanie do
sprzedaży, dystrybucji, dbanie o ich stan i o to, aby pozostały w nie zmienionym stanie
(wietrzenie, czyszczenie, suszenie, zakładanie lub zdejmowanie opakowań ochronnych,
oddzielanie elementów uszkodzonych, sortowanie, pakowanie, podział towarów,
ustawianie, regulacja itp.)
W rozumieniu obiektu składy celne możemy podzielić na publiczne i prywatne (art. 99).
Skład publiczny oznacza taki skład celny, z którego może korzystać każda osoba w celu
składowania towarów, skład prywatny to taki, gdzie swoje towary może składować
jedynie osoba prowadząca skład. W celu prowadzenia składu celnego trzeba uzyskać
pozwolenie na prowadzenie składu celnego od organów celnych. Pozwolenie takie może
zostać udzielona jedynie osobie bądz
osobom mającym siedzibę we Wspólnocie.
Prowadzący skład jest w szczególności odpowiedzialny za zapewnienie, aby towary
złożone w składzie nie zostały usunięte spod dozoru celnego oraz wykonywanie
obowiązków wynikających z procedury składu celnego. Zarówno jeśli chodzi o składy
celne publiczne, jak i prywatne rozróżniane są ich różne typu, których krótka
charakterystyka poniżej
Trzy składy publiczne to:
Typ A  odpowiedzialność w razie ewentualnych nieprawidłowości spoczywa na
prowadzącym skład,
Typ B  odpowiedzialność spoczywa na korzystającym ze składu,
Typ F  skład prowadzony prze władze celne.
Trzy składy prywatne to:
Typ D  możliwe jest zakończenie procedury składu celnego procedurą dopuszczenia do
obrotu z zastosowaniem uproszczeń, jeżeli wzięte będą pod uwagę elementy kalkulacyjne
i stan towarów z dnia objęcia ich procedurą składu celnego,
Typ E  pozwala na składowanie towarów w miejscu innym niż skład celny. Nie musi to
być wydzielone i zamknięte pomieszczenie. Możliwe jest w nim stosowanie procedur
właściwych dla składu typu D,
8
Typ C  obejmuje inne przypadki niż wymienione w typach D i E.
Towar na terenie składu celnego może przebywać bez ograniczeń czasowych, chociaż w
wyjątkowych przypadkach organy celne mogą wyznaczyć termin, przed upływem
którego korzystający ze składu musi nadać towarom nowe przeznaczenie celne (art. 108
WKC). Za zgodą organów celnych możliwe jest również przemieszczanie towarów
pomiędzy różnymi składami celnymi.
7.5. Wolne obszary celne (WOC) i składy wolnocłowe
Instytucja wolnych obszarów celnych (WOC) i składów wolnocłowych (SWC)
przeszła duże zmiany legislacyjne w UE w 2000 i 2001 roku. Oprócz tradycyjnych WOC
została przyjęta koncepcja WOC zbliżona do składu celnego. W ramach tej formy WOC
nie będzie musiał być odgrodzony od pozostałej części terytorium kraju (Wspólnoty).
Takie działanie ma na celu obniżenie kosztów założenia takiej strefy. Mając na uwadze
utrudnioną kontrolę przez organy celne w przypadku składowania towarów w takim
WOC, konieczne jest złożenie zabezpieczenia. Forma i wysokość zabezpieczenia są
określane odrębnymi przepisami. Polskie WOC po przystąpieniu naszego kraju do
Wspólnoty Europejskiej mogą dalej funkcjonować zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 19
marca 2004 roku  Przepisy wprowadzające ustawę Prawo celne. Zgodnie z tym
przepisem od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w UE, ustanowione na podstawie
dotychczasowych przepisów wolne obszary celne, stały się wolnymi obszarami celnymi
o typie kontroli I w rozumieniu art. 799 lit. a Rozporządzenia Wykonawczego, zaś składy
wolnocłowe stały się składami wolnocłowymi w rozumieniu art. 166 WKC. Zgodnie zaś
z tym artykułem wolne obszary celne i składy wolnocłowe są częścią obszaru celnego
Wspólnoty lub pomieszczeniami znajdującymi się na tym obszarze, oddzielonymi od
pozostałej jego części, w których towary niewspólnotowe traktowane są, do celów
stosowania należności celnych przywozowych i obowiązujących w przywozie środków
polityki handlowej, jako nieznajdujące się na obszarze celnym Wspólnoty, o ile nie
zostały dopuszczone do obrotu ani objęte inną procedurą celną. Towary wspólnotowe
natomiast, o ile zezwalają na to inne przepisy szczególne, jeżeli zostaną złożone w takiej
strefie mogą korzystać z procedur stosowanych zwykle przy wywozie towarów.
8
Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 296
Państwa członkowskie samodzielnie tworzą i ustanawiają granice wolnych obszarów
celnych oraz zatwierdzają pomieszczenia przeznaczone do prowadzenia składu
wolnocłowego. Zgodnie z art. 26 ustawy Prawo celne strefy takie mogą być tworzone na
wniosek zainteresowanej osoby w miejscach niezamieszkałych, których położenie
umożliwia sprawowanie skutecznego dozoru celnego, w celu ułatwienia
międzynarodowego ruchu tranzytowego towarów oraz rozwoju eksportu i tworzenia
nowych miejsc pracy. Zgodnie z polskim porządkiem prawnym strefy takie tworzy
minister właściwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia. Zarządzającym WOC lub
SWC może być jedynie osoba posiadająca siedzibę na terytorium Wspólnoty. Wolne
obszary celne lub składy wolnocłowe mogą zostać zlikwidowane na wniosek
zarządzającego lub z urzędu. W tym drugim przypadku muszą zaistnieć przyczyny
uzasadniające takie działania, do których można zaliczyć:
- zobowiązanie międzynarodowe nakazujące likwidację takiej strefy
- naruszenie przepisów celnych lub podatkowych przez prowadzącego WOC lub SWC
- nie podjęcie działalności w terminie 24 miesięcy od ustanowienia w przypadku WOC
lub 12 miesięcy w przypadku SWC
Tabela 8. Obecnie funkcjonujące w Polsce wolne obszary celne
Wolny Obszar Celny Zarządzający Adres
Wolny Obszar Celny ul. Żwirki i Wigury 1, 00-906
Przedsiębiorstwo
na terenie Warszawa tel. (0 prefix 22) 650-24-
Państwowe Porty
Międzynarodowego Portu 24,
Lotnicze
Lotniczego Warszawa Okęcie fax: [phone]
Wolny Obszar Celny ul. Zwycięstwa 21, 44-100 Gliwice
Gmina Gliwice
w Gliwicach tel. (0 prefix 32) 130-49-16 w. 150
ul. Wojska Polskiego 47, 21-550
Wolny Obszar Celny
Gmina Terespol Terespol tel. (0 prefix 83) 375-20-24
w gminie Terespol
w. 24, fax: [phone] w. 29
Zarząd Morskiego Portu ul. Bytomska 7, 70-603 Szczecin tel.
Wolny Obszar Celny
Szczecin-Świnoujście (0 prefix 91) 430-88-14, 430-87-41
w Szczecinie
S.A. fax: [phone]
ul. Jana Sołtana 1, 72-602
Przedsiębiorstwo
Świnoujście tel. (0 prefix 91) 321-65-
Wolny Obszar w Świnoujściu Portowe  ODRAPORT
11,
Spółka z o.o.
fax: [phone]
ul. Zamknięta 18, 80-955 Gdańsk
Wolny Obszar Celny  Zarząd Portu Gdańsk Nowy Port tel. (0 prefix 58) 343-93-
w Gdańsku S.A. 00,343-92-28, 343-93-84, fax: 343-
94-85
Wolny Obszar Celny Centrum Wolnocłowe ul. Fabryczna 6/10, 96-320
w Mszczonowie Wschód-Zachód Sp. Mszczonów tel. (0 prefix 46) 857-12-
z.o.o. z siedzibą 29,
w Mszczonowie fax: [phone]
Uwaga: Gmina Gliwice powołała spółkę do obsługi woc-u: Śląski Wolny Obszar Celny S.A. 44-100 Gliwice, ul.
Portowa 28, tel. (0 prefix 32) 231-53-88, 231-39-55, 231-97-76, fax: [phone]. y
ródło: Hermanowski. J., 2002,
Handel Zagraniczny  Poradnik, Warszawa
Okres pozostawania towarów w wolnym obszarze celnym pozostaje w zasadzie nieograniczony, ale
organ celny może wyznaczyć towar i termin jego pozostawania na terenie wolnego obszaru
celnego. Zgodnie z art. 172 WKC w wolnym obszarze celnym lub składzie wolnocłowym
dozwolona jest każda działalność przemysłowa, handlowa lub usługowa. O prowadzeniu takiej
działalności należy jednak uprzednio poinformować organy celne. W szczególności w obszarach
tych towary mogą być poddawane podobnym procesom, jak te wymienione przy okazji opisywania
składu celnego.
Tabela 9. Funkcjonujące w Polsce składy wolnocłowe
Skład Wolnocłowy Zarządzający Adres
Skład Wolnocłowy na terenie Górnośląskie Al. Korfantego 38, 40-161
Międzynarodowego Portu Towarzystwo Katowice tel. (0 prefix 32) 284-50-
Lotniczego  Katowice Lotnicze S.A. 33,
w Pyrzowicach w Katowicach fax: [phone]
ul. Słowackiego 200, 80-298
Skład Wolnocłowy na terenie
Port Lotniczy Gdańsk- Gdańsk tel. (0 prefix 58) 348-11-
Portu Lotniczego Gdańsk-
Trójmiasto sp. z.o.o. 54
Trójmiasto
fax: [phone]
ul. Skarżyńskiego 36, 54-530
Skład Wolnocłowy na terenie
Wrocław tel. (0 prefix 71) 35-81-
Międzynarodowego Portu Port Lotniczy Wrocław
126,
Lotniczego Wrocław- S.A.
35-81-319, fax: [phone], 35-37-
Strachowice
765
Składy Wolnocłowe na terenie ul. Rotterdamska 9, 81-337
Zarząd Morskiego Portu
Bałtyckiego Terminalu Gdynia tel. (0 prefix 58) 621-51-
Gdynia S.A.
Drobnicowego Portu Gdynia 43, 627-40-46, fax: [phone]
Skład Wolnocłowy na terenie Międzynarodowy Port
ul. kpt. M. Medweckiego 1, 32-083
Międzynarodowego Portu Lotniczy im. Jana Pawła
Balice tel. (0 prefix 12) 639-30-00,
Lotniczego im. Jana Pawła II II Kraków-
fax: [phone]
w Krakowie-Balicach Balice sp. z o.o.
Skład wolnocłowy na
Portu Lotniczego ul. Bukowska 285 60-189 Poznań,
Poznań-A
awica sp. z tel. [phone], fax. (48 61)
terenie Portu Lotniczego
o.o. 849 23 17
Poznań  A
awica (Dz.
U. z 2002 nr 1 poz. 7)
Anna Wajdlejt działająca
ul. Szkolna 9a 14-500
Skład wolnocłowy w
jako Anna Wajdlejt
Braniewo, tel. [phone]
Wielobranżowe
Braniewie (Dz. U. z
27 05, fax. [phone]
Przedsiębiorstwo
2005 nr 250 poz. 2105)
Export-Import  Wajdlejt 97
E.R.A.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie: Hermanowski. J., 2002, Handel Zagraniczny  Poradnik, Warszawa
7.6. Dumping
W literaturze przedmiotu można spotkać się z wieloma często mało precyzyjnymi
określeniami dumpingu, np. dumping polegający na sprzedaży towarów po cenie
nieracjonalnej, często poniżej przeciętnych kosztów produkcji. Cena nieracjonalna
oznacza, że gdyby całość produkcji została przez eksportera sprzedana po wartości
dumpingowej, producent musiałby zlikwidować swoje przedsiębiorstwo. Jest to
oczywiście sytuacja hipotetyczna i w praktyce nie wchodzi w rachubę. Szukając bardziej
precyzyjnej definicji, należy stwierdzić, że w handlu międzynarodowym dumping jest
określany jako eksport po cenie niższej niż sprzedaż na rynku wewnętrznym. Innymi
słowy cena eksportowa jest niższa od tak zwanej ceny lub wartości normalnej (ceny w
kraju producenta, eksportera). Dumping jest powszechnie uznany za instrument polityki
handlowej niezgodny z zasadami konkurencji i określany mianem nieuczciwego handlu 
unfair trade.
Zanim analizie poddane zostaną przepisy i sama istota dumpingu w Polsce (w Unii
Europejskiej) należy poczynić kilka uwag na temat międzynarodowych uregulowań
prawnych w tej kwestii.
Podczas negocjowania umów, które doprowadziły do podpisania GATT w 1947r., USA
zaproponowały, aby artykuł VI dotyczący dumpingu, kopiował model amerykański
(zawarty w  Antidumping Act z 1921r.). Procedura ta okazała się niedostatecznie
szczegółowa i w latach 60-tych zaistniała potrzeba aktualizacji. W 1967r. strony
konwencji GATT uchwaliły tzw. Kodeks antydumpingowy, czyli podpisały
porozumienie w sprawie interpretacji art. VI (Agrement on Interpretation of Article VI).
Kolejnej nowelizacji art. VI dokonano w 1979 r. podczas Rundy Tokijskiej, po tym jak
USA odmówiły wcielenia w życia poprzedniej interpretacji. Ostatnia zmiana została
dokonana podczas Rundy Urugwajskiej w 1994 r., gdzie oczekiwano, że nowy kodeks
wprowadzi do przepisów GATT zasady normujące praktyki obchodzenia przepisów
antydumpingowych. Tak się jednak nie stało i znowelizowane porozumienie w dalszym
ciągu nie zakazuje dumpingu i stanowi jedynie, kiedy państwo może nałożyć cła
antydumpingowe. Aby akcja taka była uzasadniona i legalna trzeba dowiez
ć, że
występuje dumping, czyli cena eksportowa jest niższa od wartości normalnej.
Różnica pomiędzy tymi cenami wyznacza margines dumpingu. Po drugie musi
zaistnieć szkoda materialna dla przemysłu krajowego. Pod pojęciem tym przepisy
GATT kryją materialną szkodę wyrządzoną przemysłowi krajowemu, groz
bę
wyrządzenia materialnej szkody lub istotne opóz
nienie w utworzeniu takiego przemysłu
(krajowego). Ponadto trzeba udowodnić istnienie związku przyczynowego pomiędzy
dumpingiem a powstałą lub grożącą szkodą, biorąc pod uwagę w szczególności
wielkość obrotów i ceny towarów importowanych na uczciwych zasadach, spadek popytu
lub zmiany zachowań konsumenckich, postęp w technologii, wyniki eksportowe,
wydajność przemysłu krajowego. Dopiero po spełnieniu tych warunków mogą być
9
nałożone środki antydumpingowe .
Do środków antydumpingowych należą środki tymczasowe i ostateczne (cła
antydumpingowe i zobowiązania cenowe). Mogą one być zastosowane tylko po
udowodnieniu zagranicznemu eksporterowi sprzedaży po cenie dumpingowej i
stwierdzeniu szkody wyrządzonej lub zagrażającej krajowemu przemysłowi. Ich
10
wysokość nie może przekraczać ustalonego marginesu dumpingu .
7.6.1. Prawo antydumpingowe Unii Europejskiej
W Polsce do czasu wejścia naszego kraju do UE obowiązywały przepisy oparte na
postanowieniach art. VI GATT i porozumienia w sprawie jego stosowania. Były one
zawarte w Ustawie z 11 grudnia 1997 roku o ochronie przed przywozem na polski obszar
celny towarów po cenach dumpingowych. Ponieważ jednak kwestie związane z
dumpingiem, postępowaniem antydumpingowym i stosowaniem środków
antydumpingowych należą do polityki handlowej obecnie regulacje te w jednolity sposób
9
Porozumienie w sprawie stosowania art. VI GATT zostało opublikowane w załączniku do Dz. U. z 1998r.
Nr 34, poz. 195
10
Polska w WTO , (red.) J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, Warszawa 1998r., s. 118
są kształtowane dla wszystkich państw członkowskich UE przez Komisję Europejską.
Aktem wspólnotowym regulującym te kwestie jest obecnie Rozporządzenie Rady Nr
384/96 z dnia 22 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony przed dumpingowym przywozem z
krajów niebędących członkami Wspólnoty Europejskiej (z póz
niejszymi zmianami).
7.6.2. Ustalenie dumpingu
Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, dla ustalenia istnienia dumpingu niezwykle
istotne są pojęcia wartości normalnej i ceny eksportowej. Zgodnie z przepisami
unijnymi podstawą normalnej wartości są ceny uiszczone lub należne w zwykłym
obrocie handlowym od niezależnych klientów w kraju wywozu. Jeżeli eksporter w
kraju wywozu nie produkuje ani nie sprzedaje podobnych produktów, normalna
wartość może zostać ustalona na podstawie cen innych sprzedawców lub
11
producentów (szczegółowe regulacje Rozporządzenia określają również sposób
wyznaczenia tej ceny w przypadku wywozu produktów z kraju o nierynkowej
gospodarce lub gdy dany produkt nie jest w ogóle dostępny i sprzedawany w kraju
wywozu). Za cenę eksportową uważa się zaś cenę faktycznie zapłaconą lub należną
za produkty sprzedane na wywóz z kraju eksportu na terytorium Wspólnoty. W
przypadku braku ceny eksportowej lub gdy okaże się ona niewiarygodna z powodu
istnienia powiązań pomiędzy eksporterem i importerem, cena eksportowa może
zostać skonstruowana na podstawie ceny, po której produkty przywiezione na
obszar Wspólnoty po raz pierwszy odsprzedaje się niezależnemu nabywcy. W
powyższym przypadku dokonuje się dostosowania, uwzględniając wszystkie koszty,
łącznie z cłami i podatkami, poniesione pomiędzy przywozem a odsprzedażą, a także
12
zyski, w celu ustalenia wiarygodnej ceny eksportowej . Produkt uznaje się za
dumpingowy, jeżeli jego cena eksportowa do Wspólnoty jest niższa od
porównywalnej ceny podobnego produktu, w zwykłym obrocie handlowym,
13
ustalonej w kraju wywozu . Porównanie cen powinno odbyć się w sposób obiektywny.
Porównania dokonuje się zatem na tym samym lub zbliżonym poziomie obrotu, w
odniesieniu do sprzedaży dokonanych w jak najbardziej zbliżonych terminach oraz z
11
Art. 2 A Rozporządzenia Nr 384/96
12
Art. 2 B Rozporządzenia Nr 384/96
13
Art. 1 ust 2 Rozporządzenia Nr 384/96
uwzględnieniem różnic wpływających na porównywalność cen, do których w
szczególności można zaliczyć właściwości fizyczne produktu, przywozowe należności
celne i podatki pośrednie, bonifikaty, rabaty, sprzedaż hurtową, poziom obrotu, koszty
transportu, ubezpieczenia, przeładunków, koszty opakowania, kredyty, koszty ponoszone
przy sprzedaży, marżę, przeliczanie walut. Jeżeli w wyniku porównania rzeczywiście
udowodnione zostanie istnienie różnicy pomiędzy cenami, różnica ta stanowi tak zwany
margines dumpingu. Jest to pierwsza przesłanka do nałożenia środków
antydumpingowych. Kolejne to istnienie szkody i związek przyczynowy pomiędzy
dumpingiem a szkodą.
7.6.2. Ustalenie szkody
W celu ustalenia szkody należy zebrać odpowiedni materiał dowodowy, który pozwoli na
obliczenie po pierwsze wielkości przywozu na teren Wspólnoty towarów po cenach
dumpingowych po drugie jego wpływu na poziom cen towarów podobnych na rynku
wspólnotowym oraz po trzecie wpływu wynikającego z tego przywozu na przemysł
wspólnotowy. Do wszczęcia postępowania antydumpingowego nie wystarczy zatem
samo wykazanie istnienia dumpingu i szkody lecz musi jeszcze ponadto zachodzić
związek przyczynowy pomiędzy tymi zjawiskami.
Zgodnie z art. 3 wspomnianego wyżej Rozporządzenia  szkoda oznacza szkodę dla
przemysłu wspólnotowego, zagrożenie znaczną szkodą lub znaczne opóz
nienie
powstawania takiego przemysłu. W celu ustalenia wpływu przywozu towarów po cenach
dumpingowych na ceny towarów na rynku wspólnotowym należy zbadać, czy:
- ceny tych towarów są znacznie niższe od cen towarów podobnych
wytwarzanych przez przemysł wspólnotowy, bądz
czy
- przywóz po cenach dumpingowych w jakikolwiek inny sposób nie powoduje
znacznego spadku cen towarów wytwarzanych przez wspólnotowych
producentów, albo hamuje wzrost tych cen, który w innym przypadku mógłby być
znaczący.
Wielkość przywozu po cenach dumpingowych ocenia się z uwzględnieniem
okoliczności, czy przywóz ten wzrósł w stopniu znaczącym w wielkościach
bezwzględnych bądz
w stosunku do wielkości produkcji lub konsumpcji na
wspólnotowym obszarze celnym.
Wpływ przywozu po cenach dumpingowych na przemysł wspólnotowy bada się z
uwzględnieniem wszelkich właściwych wskaz
ników i czynników ekonomicznych
oddziałujących na stan tego przemysłu, w szczególności takich, jak:
- trwanie procesu przezwyciężania trudności przez przemysł wspólnotowy
spowodowanych istnieniem dumpingu lub subwencji,
- faktycznego marginesu dumpingu,
- faktycznego i potencjalnego spadku sprzedaży, zysków, produkcji, udziału w
rynku, rentowności, zwrotu inwestycji, wykorzystania mocy produkcyjnych,
- czynników wpływających na ceny wspólnotowe,
- faktycznych i potencjalnych skutków dla przepływu gotówki, zapasów,
zatrudnienia, wynagrodzeń, rozwoju, czy zdolności do pozyskania kapitału lub
14
inwestycji .
7.6.3. Postępowanie antydumpingowe
Postępowanie antydumpingowe wszczyna Komisja Europejska z własnej inicjatywy
lub na pisemny wniosek (skargę) dowolnej osoby fizycznej, prawnej lub organizacji
nie posiadającej osobowości prawnej, działających w imieniu przemysłu
wspólnotowego. Dochodzenia na wniosek osoby lub instytucji nie wszczyna się jeżeli,
nie zostanie ustalone, na podstawie poparcia lub sprzeciwu wyrażonego przez
producentów podobnego produktu we Wspólnocie, że skarga została złożona przez
przemysł wspólnotowy lub w jego imieniu. Skargę uznaje się za złożoną przez ten
przemysł, jeżeli popierają ją producenci, których całkowita produkcja stanowi
ponad 50% łącznej produkcji podobnego produktu, wyprodukowanego przez tych
producentów, którzy wyrazili swoje poparcie lub sprzeciw wobec wniosku. Jeżeli
natomiast producenci wspólnotowi, jednoznacznie popierający wniosek, produkują
mniej niż 25% całej produkcji podobnego towaru, Komisja nie wszczyna
postępowania. Skargę oddala się ponadto gdy dowody istnienia dumpingu lub szkody,
mające uzasadnić wszczęcie postępowania są niewystarczające oraz nie wszczyna się
postępowania przeciwko krajom, których przywóz stanowi mniej niż 1%
konsumpcji tego towaru na terenie UE, chyba że kraje te łącznie zapewniają 3% lub
więcej konsumpcji Wspólnoty. Skargę można przesłać bezpośrednio do Komisji
15
(wykorzystując specjalne formularze) lub pośrednio przez organy państwa .
Jeżeli Komisja uznaje zgromadzone materiały za wystarczające wszczyna postępowanie
w ciągu 45 dni od daty złożenia skargi i opublikowania zawiadomienia w Dzienniku
Urzędowym Wspólnot Europejskich. Zawiadomienie to w szczególności:
14
Art. 3 ust 5 Rozporządzenia Nr 384/96
15
Art. 5 Rozporządzenia Nr 384/96
- zawiera informacje o planowanym wszczęciu postępowania,
- wskazuje na produkt/y i kraj wywozu.
Określa ono również terminy, w których zainteresowane strony mogą się zgłaszać,
przedstawiać swoje opinie i przekazywać informacje. Po wszczęciu postępowania
Komisja we współpracy z państwami członkowskimi rozpoczyna dochodzenie. Obejmuje
ono zarówno dumping jak i szkodę, które badane są jednocześnie (w celu wykazania
również związku przyczynowego). Aby ustalenia były reprezentatywne, określa się okres
dochodzenia, który w przypadku dumpingu trwa zwykle nie mniej niż 6 miesięcy. Osoby
wezwane do złożenia wyjaśnień mają co najmniej 30 dni na ich udzieleniu, przy czym
16
termin ten w uzasadnionych przypadkach może zostać przedłużony do 60 dni .
Postępowanie powinno zostać zamknięte w ciągu jednego roku, jeżeli tylko jest to
17
możliwe. W żadnym przypadku nie powinno trwać dłużej niż 15 miesięcy . Jeszcze
przed formalnym zakończeniem postępowania Komisja może nałożyć cła tymczasowe,
jeżeli istnienie dumpingu i szkody zostanie w wystarczający sposób uprawdopodobnione
i wymaga tego interes Wspólnoty. Nałożenie środków tymczasowych nie może
nastąpić przed 60 dniem od wszczęcia postępowania ani nie póz
niej niż 9 miesięcy
od jego wszczęcia. Kwota tymczasowego cła antydumpingowego nie może
18
przekroczyć tymczasowo ustalonego marginesu dumpingu . Dochodzenie może
zostać zakończone bez wprowadzenia środków tymczasowych i ostatecznych, jeżeli
eksporter (eksporterzy) złoży dobrowolne zobowiązanie rewizji cen lub zaprzestania
przywozu na teren Wspólnoty produktów po cenach dumpingowych. Dochodzenie
może również zostać zakończone w przypadku wycofania skargi, chyba, że byłoby to
sprzeczne z interesem Wspólnoty oraz, gdy okaże się że zastosowanie jakichkolwiek
środków ochronnych nie jest konieczne, ze względu na brak rzeczywistego istnienia
dumpingu, szkody lub związku przyczynowego. W pozostałych przypadkach, to
znaczy, gdy ostatecznie ustalone fakty wykazują istnienie dumpingu i spowodowanej nim
szkody oraz interes Wspólnoty wymaga interwencji, Rada stanowiąc zwykłą większością
głosów, na wniosek Komisji i po zasięgnięciu opinii Komitetu Doradczego, nakłada
19
ostateczne cło antydumpingowe . Ostateczne cła antydumpingowe nakłada się w
odpowiedniej wysokości uwzględniając margines dumpingu. Środki takie powinny
pozostawać w mocy jedynie w okresie i w zakresie niezbędnym do przeciwdziałania
16
Art. 6 Rozporządzenia Nr 384/96
17
Art. 6 ust 9 Rozporządzenia Nr 384/96
18
Art. 7 Rozporządzenia Nr 384/96
19
Art. 9 ust 4 Rozporządzenia Nr 384/96
dumpingowi, który powoduje szkodę. Najdalej powinny obowiązywać przez 5 lat, chyba
że w okresie kończącym ten termin zostanie ustalone, że zaprzestanie stosowania
ustanowionych ceł antydumpingowych doprowadzi do utrzymania bądz
powrotu
dumpingu lub wyrządzenia szkody.
Przykładowe pytania sprawdzające:
12. Cło i jego rodzaje.
13. Funkcje ceł.
14. Dozór i kontrola celna
15. Procedury celne.
16. Jakie są rodzaje odpraw celnych?
17. Dokumenty celne.
18. Jak ustala się wartość celną?
19. Składy celne i ich rodzaje.
20. Wolne obszary celne i składy wolnocłowe.
21. Jaka jest istota dumpingu w świetle rozwiązań międzynarodowych?
22. Jakie znasz środki antydumpingowe?
23. Kto i kiedy wszczyna postępowanie antydumpingowe?
328
Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa, s. 31
329
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 33
330
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 34
331
zobacz też: Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op. cit., s. 73 - 74
332
zobacz: Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 74
333
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 35
334
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 38
335
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 41
336
tamże
337
Gromadzki L., 2001, op cit, s. 131
338
tamże
339
Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 75
340
Bendarczyk T.H., 2000, op cit, s. 41 - 42
341
tamże
342
Bednarczyk T.H., op cit, s. 35
343
można też spotkać angielskie określenie factoring, ale autor będzie używał jego polskiego odpowiednika  przyp.
red.
344
Kreczmeńska K., 1997, Faktoring w teorii i w praktyce, BART
345
szerzej Opioła L., 2000, Charakter prawny faktoringu, Przegląd Prawa Handlowego, 09.2000
346
Bryła P., 1999, Wierzytelności w praktyce gospodarczej, BART, str. 9 - 24
347
Atanasow S., 2000, Faktoring  aspekty prawne obrotu wierzytelnościami i zasady współpracy
z faktorem, Monitor Rachunkowości i Finansów, nr 6(19) 2000.
348
Stecki. L, 1996, Factoring w praktyce bankowej, TNOiK Toruń
349
szerzej: Nowicki M. , 2002, Factoring  remedium na recesję, FINANSISTA 01/2002
350
Atanasow S., 2000, Faktoring jako skuteczny sposób finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstw, Monitor
Rachunkowości i Finansów, Nr 4 (17) 2000
351
Bryła P., 1999, Wierzytelnośc w praktyce gospodarczej, BART, s. 41
352
Bryła P., op cit, str, s.45
353
Stecki L., 1997, Forfaiting, TNOiK Toruń, s 134-136
354
Stecki L., 1997, Forfaiting, TNOiK Toruń, s 145
355
Bryła P., op cit, str 43
356
Kurzac M., 1999, Nie tylko akredytywa, Home&Market Nr 8 (82), Lipiec 1999, s. 40
357
Kurzac M., 1999, op cit, s. 40
358
Byrne J.E., 1998, Excerpts from  The official commentary on the international standby practices , Institute of
International Banking Law & Practice, Inc., s. 11-12, za: www.icc-wbo.org z maja 2003r.
359
Kurzac M., 1999, op cit, s. 40
360
Kurzac M., 1999, op cit, s. 40
361
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 43 - 46
362
tamże
363
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 45 - 46
364
Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 46 - 47
365
Materiał opracowany przez Ministerstwo Finansów  Informacja dla przedsiębiorców dokonujących obrotu
towarowego  przyp. autora
366
Dziennik Ustaw Nr 226, poz. 1885 i zmiany w Dzienniku Ustaw z 2003 r. Nr 12, poz. 124, Nr 53. poz. 469
367
należy pamiętać, że z dniem 1.05.2004 r. regulacje te uległy zmianie  przyp. autora
368
Kodeks celny - Art.3 ż 1 p.1
369
Kodeks celny - Art.3 ż 1 p.5
370
Kodeks celny - Art.3 ż 1 p.18
371
Kodeks celny - Art.3 ż 1 p.28
372
Kodeks celny - Art.22 ż 1 p.2
373
Kodeks celny - Art.22 ż 1 p.3
374
Kodeks celny - Art.22 ż 1 p.4
375
Kodeks celny  art.62 ż 2
376
patrz  Zarządzenie Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 23 września 1997 w sprawie deklaracji skróconych i
zgłoszeń celnych (Monitor Polski 1997 nr72 poz.690)  przyp. autora
377
patrz  j.w.  przyp. autora
378
jest jeszcze jeden ważny dokument, który jest od maja 2004r. wykorzystywany w obrocie z krajami UE  intrastat -
przyp. red.
379
Kodeks celny - art.109 ż 1
380
szczegółowa lista kosztów w art.31 Kodeksu celnego  przyp. autora
381
Zarządzenie Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 23 września 1997 r. w sprawie określenia zwyczajowych
czynności, którym mogą być poddawane towary objęte procedurą składu celnego (M.P. Nr 67, poz. 659) - przyp.
autora, w związku z likwidacją GUC uprawnienia Prezesa GUC zostały przeniesione na ministra właściwego ds.
finansów  przyp. red.
382
GATT - General Agreement no Tariffs and Trade istniał do 1994 r., po Rundzie Urugwajskiej (1stycznie 1995 r.)
przekształcony w Światową Organizację Handlu (WTO)  przyp. autora.
383
Dz.U. Nr 157, poz. 1028
384
Środki ochronne i postępowania ochronne, określone w niniejszej ustawie, będą stosowane z zachowaniem
wymogów określonych w Porozumieniu w sprawie środków ochronnych (Dz. U. z 1996r. Nr 9, poz. 54), stanowiącym
załącznik do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzonego w Marakeszu dnia
15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483) - Ustawa z dnia 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed
nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 157, poz. 1027)  przyp. autora
385
art.15  Ustawa z 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarów po cenach
dumpingowych.  przyp. autora