6161620060

szkoły literackiej wiąże się z wpływem wybitnego twórcy, ktorego dzieła ukształtowały pewien standard obligujący naśladowców. [...] Twórczość szkoły literackiej prowadzi zwykle do szybkiej konwencjonalizacji wzorów pisarskich, które ją zrodziły [...].¹⁰

Pozostając przy trzech wspomnianych dziełach, których przynależność do „szkoły ukraińskiej” nie budziła u krytyków najmniejszych wątpliwości, można wyodrębnić wszystkie elementy szkoły literackiej wymienione w Słowniku. Zadanie będzie łatwiejsze, jeśli przytoczę zamieszczone tamże określenie „szkoły ukraińskiej”, którą zdefiniowano jako

orientację w obrębie polskiego romanty zmu, reprezentowaną przez twórczość takich pisarzy jak A. Malczewski. S. Goszczyński i J. B. Zaleski, którzy nawiązywali w swych utworach do dziejów Ukrainy, wprowadzali motywy ukraińskiego krajobrazu oraz elementy poezji ludowej tego regionu, zapoczątkowując ciągle żywy w literaturze polskiej nurt pisarskich zainteresowań cały m ty m obszarem zjawisk."

Zarówno poezje Zaleskiego, jak i poematy Malczewskiego czy Goszczyńskiego,

wykreowały' własny, niezwykle sugestywny obraz ..polskiej Ukrainy", ta utracona Atlantyda wcielała bowiem najpełniej nieomal wszystkie programowe postulaty, marzenia i wyobrażenia epoki, związane z człowiekiem, historią, naturą i kulturą¹².

Konwencja literacka polegała nie tylko na egzotyzmie świata przedstawionego, służącego    mitowi dawnej Rzeczypospolitej,    przedmurza

chrześcijaństwa, w kraju na poły dzikim, na rubieży Europy i Azji. Konwencja dotyczyła również motywów podejmowanych w literaturze „polskiej-ukraińskiej” -wolności, stepów bezkresnych, kozaków (przy czym motyw kozaka ulegał znacznej polaryzacji w różnych utworach), mitycznego Wernyhory etc.

Jednorodność genologiczna dzieł literackich w obrębie szkoły ukraińskiej ściśle wiązała się - w moim przekonaniu - z przesłanką stylistyczną, przyczyny której tkwiły w nawiązaniu, a niejednokrotnie i stylizacji utworów na ukraińską (ruską) poezję gminną. Poetyckie możliwości obrazowania uwarunkowane ukraińskimi motywami

¹⁰    tk [Teresa Kostkiewieżowa], Szkoła literacka, [w:] Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław, Warszawa, Kraków 2002, s. 557. Podkreślenie moje, H.D.

¹¹    tk [Teresa Kostkiewiczowa], Szkoła ukraińska, [w:] Słownik terminów literackich, op. cit., s. 557.

¹²    M. Kwapiszewski, op. cit., s. 9.

5