Przeprowadzone badania dostarczyły wniosków, które stanowią podstawę do sformułowania wielu rekomendacji, zorientowanych na zwiększenie rzetelności oceniania i zminimalizowania efektu egzaminatora. Rekomendacje te można podzielić na trzy kategorie:
1. Propozycje związane z wykorzystaniem e-oceniania.
2. Propozycje związane z konstrukcją schematów oceniania.
3. Propozycje związane z przeprowadzaniem oraz koordynacją oceniania prac egzaminacyjnych.
Pierwsza wymieniona grupa rekomendacji wiąże się z wykorzystaniem unikalnych możliwości, jakich dostarcza oprogramowanie umożliwiające przeprowadzanie e-oceniania. Znacznie ułatwia ono monitorowanie efektów egzaminatora na poziomie wybranych zbiorowości i na poziomie indywidualnego egzaminatora. Szczególnie cenną właściwością e-oceniania jest możliwość wykrycia prac (lub zadań) ocenionych nierzetelnie i ich powtórna ocena, co ma fundamentalne znaczenie z perspektywy zdającego egzamin.
Druga grupa rekomendacji zawiera postulaty odnośnie konstrukcji schematów oceniania, mając na względzie wykryte w badaniach zależności między liczbą kategorii oceny zadania a rzetelnością jego oceny.
Trzecia grupa rekomendacji odnosi się do samego procesu oraz oceniania prac w trakcie sesji i uwzględnia uwagi dotyczące takich kwestii jak szkolenia egzaminatorów, współpraca między okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi (OKE) bądź bieżące monitorowanie jakości procesu oceniania przez egzaminatorów. Wszystkie trzy grupy rekomendacji są opisane szczegółowo poniżej.
Propozycje związane z wykorzystaniem e-oceniania
E-ocenianie, czyli ocenianie z wykorzystaniem sieci (electronic morking), jest rozwiązaniem istotnie różniącym się od oceniania tradycyjnego. Podstawowe różnice to, po pierwsze, inny nośnik, na którym dostarczana jest egzaminatorowi praca zdającego. Egzaminator otrzymuje obraz rozwiązania zadania egzaminacyjnego, który może przeglądać i punktować na ekranie komputera, korzystając z wielu funkcjonalności oprogramowania ułatwiających ocenianie. Po drugie, dzięki zastosowaniu Internetu zapewniona jest interakcja egzaminatora z przewodniczącym zespołu egzaminatorów (PZE) niezależnie od tego, czy ocenianie odbywa się w zespole, czy też w domu egzaminatora. Trzecią i chyba najważniejszą różnicą z punktu widzenia rzetelności oceniania jest monitorowanie na bieżąco całego procesu oceniania w kraju, a w szczególności monitorowanie pracy egzaminatora - prowadzone z wykorzystaniem zadań kalibrujących (zadań ocenionych przez zespól ekspertów) i przez PZE. Egzaminator oceniający nierzetelnie zadanie lub wiązkę zadań automatycznie zostaje niedopuszczony do dalszego oceniania aż do czasu kontaktu on-line z PZE. Przewodniczący zespołu po zidentyfikowaniu przyczyn i wyjaśnieniu zaistniałej sytuacji może dopuścić egzaminatora do dalszego oceniania, może przydzielić oceniającemu dodatkową pulę zadań ćwiczeniowych przed dalszym ocenianiem, a w skrajnych przypadkach nawet odsunąć od dalszego oceniania. Istotne jest to, że już ocenione prace (zadania) łatwo mogą być skierowane do powtórnej oceny przez innego egzaminatora. Ponadto w procesie oceniania zadania do oceny mogą być przydzielone losowo, niezależnie od tego, w jakiej części kraju zdający pisał egzamin. Zaletą e-oceniania jest także łatwość pobierania prób z całej populacji, co daje możliwość wczesnego identyfikowania opuszczeń czy innych anomalii w wynikach oceniania. Prace nad przygotowaniem warunków do wdrożenia e-oceniania w Polsce rozpoczęły się wCKE pod koniec 2007 roku. Obecnie system egzaminacyjny dysponuje w tym zakresie koniecznymi rozwiązaniami informatycznymi oraz przygotowaną kadrą ekspertów i egzaminatorów. W 2015 roku e-ocenianie wprowadzane jest dla egzaminu gimnazjalnego z matematyki na obszarze 4 okręgowych komisji egzaminacyjnych.
Zastosowanie systemu e-oceniania w kontekście efektu egzaminatora sprowadza się do trzech postulatów:
1. Wprowadzenie w pełni losowego przyporządkowania prac egzaminacyjnych z całego kraju do egzaminatorów z różnych okręgowych komisji egzaminacyjnych.
2. Wprowadzenie kompleksowych i wystandaryzowanych procedur umożliwiających szacowanie wskaźników rzetelności wszystkich egzaminatorów na podstawie wielokrotnych ocen pracy wtrakcie trwania sesji egzaminacyjnej.
3. Zbudowanie systemu umożliwiającego wykrywanie, na podstawie przesłanek statystycznych, w czasie rzeczywistym prac, co do których są wątpliwości, że nie zastały rzetelnie ocenione oraz egzaminatorów, którzy mogą systematycznie oceniać prace w sposób nierzetelny.
m