672580808

Stopa zastępcza — Strofa alkaiczna 125

z przewidzianym dla niej wzorcem.

Por. Kataleksa.

Stopa zastępcza. Stopa innego rodzaju, występująca w miejsce właściwej dla danego toku. W metryce antycznej wymiana stóp dopuszczalna była na zasadzie rów-noczasowości, a więc np. cztero-morowy daktyl zastępowano, również czteromorowym, spondejem; w metryce polskiej obowiązuje reguła równej ilości sylab, a więc np. jamb zastępuje się trochejem, daktyl amfibrachem itp. Odstępstwa od regularności metrycznej można interpretować albo trans-akcentacją, tj. łamaniem praw języka, albo wprowadzeniem stopy zastępczej, co można też uważać za środek ekspresji, zamiar zwrócenia uwagi na wyraz umieszczony w takiej stopie. Np. w wierszu jambicznym na początku wersów trzeciego i czwartego występuje trochej:

Jeżeli inzyuuam, spłyń! — to nie, bym I niemy czekał na słóiu dar, [zgłucbł Ale bym twoich dopadł miar.

Których nam skąpisz tutaj — duch!

(J. Liebert: Veni Sancte Spiritus). Por. Transakcentacja.

Stopa zestrojowa. Stopa pokrywająca się z zestrojem akcentowym.

Por. Diereza. Zestrój akcentowy.

Stopniowanie (Gradacja. Klimax). Uszeregowanie pojęć według nasilania (lub osłabiania) jakiejś właściwości; służy potęgowaniu wrażenia. Np.:

Z płaczem dokoła stanęli:

I smutny ksiądz u łóżka,

I smutniejsza czcladka,

I smutniejsza od niej drużka,

1 smutniejsza od niej matka'

I najsmutniejszy kochanek.

(A. Mickiewicz: Dziady cz. IV)-

Stornel (Stornello). Kunsztowna strofa sześciowersowa, w której pierwszy wers składa się z dwu wyrazów (zwykle 5 sylab); wyrazy te dają podstawę do dwu rymów a b. Te same wyrazy powtarzają się w czwartym wersie, ale w odwrotnym porządku. Rym a wiąże wers drugi i szósty, rym b — trzeci i piąty ; w ten sposób powstaje układ rymów bababa. Np.:

Miłości cicha 1

Jakże ten szczęśliw, w czyim sercu gości Twój boski powiew, — kto tobą oddycha.

Cicha miłości!

Z opalowego dajesz pić kielicha.

Ekstazy pełna, zaziemskiej jasności.

(K. Wroczyński: Slornelle).

Streszczenie (Resume). Podanie w skrócie fabuły utworu albo zasadniczych myśli zawartych w dziele naukowym itp.

Strofa (Zwrotka). Układ wersów charakteryzujący cały utwór lub powtarzający się jako jego część kompozycyjna, zwykle wyodrębniony graficznie, wyznaczony ilością i budową wersów, stałym rozkładem rymów, refrenem itp. Często stanowi całość syntaktycz-ną i treściową, ale nie zawsze.

Por. Elementy zwrotkotwórcze.

Strofa alcejska (alkaiczna). Strofa czterowersowa, złożona z dwu wersów alcejskich, 11 - zgłoskowych, jednego 8-zgłoskowego (4 jamby) i jednego 10-zgłoskowego (dwa daktyle, dwa jamby). Np.:

Choćby minęło siedemkroć siedemset Cyklów wiekowych: choćby atmosfera Zagasła, choćby runął świat:

W treści wszechrzeczy pieśń pozostanie.

(A. Lange: Strofa _alcxjsha).

Strofa ałkaiczna zob. Strofa alcejska.