683539613

Świadomość ekologiczna jest pojęciem wieloznacznym, odnosi się do różnorodnych sytuaq'i i stanów psychicznych. A. Kalinowska [1993, s. 271) wyróżnia kilka poziomów tego typu świadomości. Najbardziej rozpowszechnione w naszym społeczeństwie jest intuicyjne przekonanie o zagrożeniu jakiegoś elementu przyrody. Poziom drugi to połączenie intuiq'i z wiedzą o mechanizmach zagrożeń. Najwyższy stopień świadomości to reakcja emocjonalna, mobilizująca do działań, prowadząca do uczestnictwa w ruchu ekologicznym. Podobny pogląd wyznaje P. Świer-czek [1996, s. 106-108). Upowszechnienie w społeczeństwie postaw i zachowań proekologicznych, zasad etyki, zabraniającej działać przeciw przyrodzie, to zadania edukaqi formalnej i nieformalnej. Działania takie zmierzają do kształtowania świadomości ekologicznej [Chwastek i Janusz 1999, s. 64).

Rozpatrując tempo rozwoju cywilizacji oraz zagrożenia, będące niezamierzonym skutkiem tego rozwoju, uzmysławiamy sobie, jak wiele zależy od naszej świadomości i postawy. W ostatnich latach w Polsce prężnie rozwinęły się technologie oczyszczania gazów odlotowych, systemy monitoringu środowiska, powstało wiele obiektów poprawiających stan czystości wód, zastosowano nowoczesne metody zagospodarowania odpadów. Działalność gospodarcza z pewnością sukcesywnie poprawia stan środowiska przyrodniczego. Powinna być jednak skoordynowana z przemyślaną, systematyczną edukacją ekologiczną. Działania edukacyjne zaś muszą być wspierane finansowo przez fundusze ochrony środowiska - to zapewni efektywność pracy pedagogów i pobudzi ich do wprowadzania nowatorskich metod edukacyjnych i wychowawczych.

Spotykany jest pogląd, że problemy ekologii są w głównej mierze zagadnieniami o charakterze technicznym lub też ściśle interesującymi techników. Mówi się: co technika zniszczyła, technika musi naprawić (parafraza wypowiedzi Goetla). Oczywiście nie należy zapominać, że całość problematyki ekologicznej ma charakter interdyscyplinarny. Niezbędne jest jednak humanistyczne podejście do kwestii środowiska przyrodniczego i jego ochrony. Chodzi tu głównie o działalność profilaktyczną, a więc o umiejętność gospodarowania zasobami naturalnymi, o rozważne i rozsądne planowanie urbanistyczne i przemysłowe, a nade wszystko o kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa (humanistyczne kształtowanie ekologicznego sposobu myślenia).

W Polsce, niestety, wszędzie słyszy się głosy: to się nie uda, kiedy to się stanie, co to da? Czy nie należałoby przestać narzekać? Znacznie le-

17