7293648325

brzmieć eksperymentalnie. W tej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak wyjść sprzecznościom na spotkanie i poszukiwać między nimi owych „momentów spokojnych”, w których zarysować się może hipotetyczny kształt możliwej dzisiaj poetyki historycznej. Gestem o zasadniczym znaczeniu musiałaby być - jak się wydaje - rezygnacja z przekonania o wyłącznie immanentnych przyczynach rozwoju struktury literackiej, oraz z przywiązania do „teleologicznej interpretacji całości strukturalnej”³⁸. Zamiast tego praskiego fundamentu przychodzi intertekstualność pojmowana - jak rzecz ujął Ryszard Nycz - jako „strefa [...] mediatyzacji między ogółem intertekstualnych własności i relacji, a polem ekstratekstualnych odniesień i uwarunkowań w społecznej, historycznej, kulturowej rzeczywistości”³⁹. Przypomnijmy, że identycznie, jako mediatyzację, definiował Janusz Sławiński tradycję literacką („język pośredniczący między utworem a wszelkimi jego kontekstami”). Wszelkie związki literatury z „życiem” ujmował on właśnie w perspektywie mediatyzacji przez wzory i normy systemu tradycji literackiej (S.L., s. 38). Słowo „konteksty” i słowo „życie” oznaczają tu tzw. szereg pozaliteracki, który Tynianow przedstawiał jako „rzeczywistość codziennego życia”⁴⁰.

Jednak w przypadku intertekstualności „mediatyzacja” oznacza zniesienie opozycji między szeregiem literackim a szeregiem pozaliterackim, oznacza więc „tekstualizację kontekstu”. Dla Rolanda Barthes’a intertexte jest preferowanym członem opozycji intertexte/ contexte^Ąl. Zamiast szeregu pozaliterackiego wprowadzamy zatem w obszar zainteresowań badacza literatury wielość anonimowych, kulturowo i społecznie zlokalizowanych praktyk dyskursyw-

•

³⁸    Oznacza to odejście od koncepcji F. Vodićki, przedstawionej w rozprawie: Histońa literatury, jej problemy i zadania. Tłum. J. B aluch. „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 3, s. 257-286.

³⁹    R. Nycz: Intertekstualność i jej zakresy..., s. 37.

⁴⁰    J. Tynianow: O ewolucji literackiej. Tłum. A. Pomorski. W: J. Tynianow: Fakt literacki. Warszawa 1978, s. 57.

⁴¹    R. Barthes: Roland Barthes par Roland Barthes. Paris 1975, s. 131.

16