7349811347

57

Luty 1957

ców prządkówki Bombyx mori. W drodze syntezy uzyskano preparat wabiący czarnego karakona Peripla-neta americana.

Podane wyżej przykłady wskazują na celowość stosowania przynęt owadobójczych w przypadkach, gdy zawodziły inne sposoby walki ze szkodliwymi owadami.

Można się spodziewać, że owadobójcze przynęty wraz z innymi środkami insektycydowymi stanowić będą w przyszłości jedną z głównych pozycji w walce ze szkodliwymi owadami.

A. MATAWOWSKI

Pelikan baba

Pelecanus onocrotalus Linn.

Jakkolwiek zbudowany masywnie i ciężko, ogromny ten ptak, ważący od 6,5—11 kg, jest dość ruchliwy i porusza się równie zgrabnie na lądzie, na wodzie jak i w powietrzu. Stosunkowo najgorzej czuje się na ziemi, chodzi jednak dość szybko. Pływa doskonale, nie nurkuje jednak, jak to czynią kormorany i kaczki, lecz chwyta zdobycz zanurzając w wodę tylko głowę i szyję. Pelikany gnieżdżą się kolonialnie. Gniazda zakładają na pomostach z trzciny wystającej wysoko ponad wodę czy błoto. Na jednym zbudowanym wspólnymi siłami pomoście gnieździ się niekiedy kilkanaście i więcej par tych ptaków. Gniazda umieszczają w pobliżu, jedno koło drugiego, w jednym rzędzie. Oddzielne gniazda mają do 1,5 metra średnicy.

Na miejsce do gniazdowania pelikany wybierają niskie porośnięte trzciną i szuwarami mielizny brzegu jezior. Na ryby polują gromadnie rozmieszczając się półkolem na wodzie, naganiają ryby do brzegu i bez trudu wychwytują je na płytkiej wodzie.

Gdy gniazdo jest już skończone, samica znosi 2—3 jaj stosunkowo do wielkości ptaka nieduże bo 91—95X59— 89 mm. Okres gniazdowania trwa od kwietnia do

Ryc. 1.

czerwca. Na jajkach siedzą tak samiec, jak i samica około 40 dni. Po czterdziestu dniach lęgną się pisklęta, które są gołe, ślepe i całkowicie niezdarne. Po pięciu dniach pisklęta zaczynają obrastać w puch, okres przejściowy trwa 20 dni. Młode zmieniają swój strój w przeciągu jednego roku.

W pierwszym miesiącu rodzice karmią je, później pisklęta same wydostają sobie ryby z worków rodziców. Wygląda to bardzo zabawnie, stary rozdziawia dziób jak najszerzej, a młody włazi mu do gardła z dziobem i z łbem. Wygląda to tak, jak gdyby stary młodego połykał. Pierzenie się starych ptaków odbywa się po okresie gniazdowym i trwa miesiąc. Opuszczając gniazda, stare i młode ptaki sprawdzają stan, którego trzymają się do odlotu. Większość ptaków pływających i nurkujących chowa skrzydła przed zamoczeniem w tak zwane „kieszenie" i tylko nieliczne gatunki postępują inaczej. Pelikany o olbrzymich skrzydłach i krótkich piórach pokrywowych, nie mogąc schować skrzydeł unoszą je wysoko na grzbiecie, aby się nie zamoczyły.

Pelikany gnieżdżą się w południowo-wschodniej Eurazji a także w Afryce. Zimują w Azji południowej i w Afryce. W Polsce widziano pelikany w południowo-wschodniej części.

JERZY ŻÓŁTOWSKI (Warszawa)

Biologia i hodowla kraba z Zalewu Wiślanego Rithropanopeus harrisi (Gould) subsp.

tridentata (Maitland)

Wiosną 1951 r. stwierdzono w wodach Zalewu Wiślanego obecność małego kraba Rithropanopeus harrisi (Gould) subsp. tridentata (Maitland).

Krab ten okazał się identycznym gatunkiem występującym w wodach Zuiderzee w Holandii. Miał się tam dostać drogą morską, przytwierdzony do glonów obrastających kadłub statku. Wielu badaczy tego kraju uważało, że jest on spokrewniony z zachodnim indyj-sko-pacyficznym gatunkiem Heteropanope indica (De Man). Od 1874 r. znany był w Holandii pod nazwą Heteropanope tridentata (Maitland). Dopiero niedawno, bo w 1949 r., A. M. B u i t e n d i j k i L. B. H o 1-tis wykazali, że wspomniany krab należy do rodzaju Rhitropanopeus, a nie — jak go mylnie zaliczono — do rodzaju Heteropanope.

Ojczyzną kraba Rithropanopeus są słodkie i słonawe brzegi wschodniego Oceanu Atlantyckiego od Nowego Brunświku po Meksyk. W 1936 r. krab ten notowany był w jeziorze Flemhuder w pobliżu Kanału Kiloń-skiego. Było to wtedy w Europie najdalej na wschód stwierdzone jego stanowisko. Ale już w 1939 r. odeski hydrobiolog A. K. Makarów stwierdził występowanie tego skorupiaka w zalewach rzek Bohu i Dniepru, uważając, że centrum jego rozprzestrzeniania jest port Nikołajew, do którego zawija wiele obcych statków. W porcie tym miał się pojawić w latach 1932—35. Od 1948 r. notowany jest w Zalewie Taganroskim i w Morzu Azowskim. Jak z powyższego wynika, krab Rhitropanopeus w bardzo krótkim czasie opanował wiele nowych dogodnych dla siebie środowisk wodnych.

Ze względu na nieznaczne różnice między krabami amerykańskimi a holenderskimi, wyróżniono tego kraba jako podgatunek: tridentata (Maitland). Różnice między obu krabami polegają głównie na zarysie gło-wotułowia (cephalothorax) w części frontowej (ryc. I)

8