7349812259

62 S yn teza dzi ej ów /*niski...

nas dawne zasoby i środki” ^IS1, co pozoslawiało nas „poza obrębem (...] powszechnego rozwoju i ruchu” ¹⁸².1 lak, Polska zaczęła „w wyłączności swojej się zaskorupiać, tworzyć z siebie straszydło na wróble i w tym się swojej dopatrywać ochrony”¹⁸³.

M. Bobrzyński przeciwstawia „cywilizacji” Polski nowożytnej „cywilizację”, która powstała w Europie. Na Zachodzie i Wschodzie - twierdzi - nad zbudowaniem „silnej, rządowej, monarchiczncj władzy” pracowały narody „i dopięły tego zadania ostatecznie wśród wielkich przewrotów, wśród krwawych walk religijnych. Tak mocnym, tak powszechnym było u nich poczucie zbliżających się niebezpieczeństw, tak głębokim przekonanie, że bez silnego rządu nic stawią im czoła, że narody te dla zbudowania władzy poświęciły na długie lala drugi pierwiastek szczęścia ludzkiego na ziemi-wolność obywatelską.” ¹⁸⁴

W koncepcji M. Bobrzyńskiego model państwa, który istnieje w Europie, to „nowożytne państwo prawne” - „równowaga społeczna”, archetyp kultury. Jego fundamentem jest „organizacja”. Państwo na Zachodzie i Wschodzie daje „silę”. „Nowożytne państwo prawne” tak funkcjonuje, że jednostki-obywatclc działając na rzecz dobra publicznego, działają w strukturze. Na dobro publiczne składają się prawa indywiduum - dla każdego różne. Państwo nowożytne opiera się na realizacji „zdrowej wolności, to jest wolności idącej w parze z porządkiem i prawem” ¹⁸⁵.

Kategoria państwa w syntezie M. Bobrzyńskiego - opozycyjna wobec koncepcji J. Lelewela - jest rozumiana szeroko; nie oznacza takiego czy innego ustroju społecznego i politycznego. „Organizacja prawna społeczeństwa i państwa - twierdzi M. Bobrzyński - to |...J tylko forma zewnętrzna; pozostaje jeszcze cała treść cywilizacyjna, która się w lej formie obraca.”¹⁸⁶

W ujęciu M. Bobrzyńskiego do tego, aby naród mógł mieć udział w tworzeniu „cywilizacji”, potrzeba „wewnętrznego skupienia się i silnej organizacji” ¹⁸⁷. I to jest państwo - jedyna forma, poprzez którą dokonuje się „cywilizacyjna praca” ^l88. „Wewnętrzne skupienie się i silna organizacja” oznaczają „silę”, przeciwstawioną „wolności”. „Siła” - według M. Bobrzyńskiego - to dynamika zbiorowości, warunek osiągnięć w procesie, który - w stylu swojej epoki - nazywa „walką o byt”. „Ze słabym i złamanym nikt się nie liczy, pomoc tylko silny ku sobie przyciąga.”^18Q

Zaraz po ukazaniu się pierwszego wydania Dziejów Polski iv zarysie Walerian Kalinka postawi! M. Bobrzyńskiemu zarzut, że len „jedną tylko religię wyznaje, rc-

i8i Ibidem.

18’ Ibidem.

183 Ibidem, s. 458. is-i Ibidem, s. 450. i&5 Ibidem, s. 447.

186    I d e m: O^dziale..., s. 54.

187    Idem: Stanisław Załwmwski (1877). W: i d e nr. Szkice i studia... T. 2, s. 110.

188    Idem: Ił wagi pierwsze..., s. 3N.

I8Q Ibidem, s. 311-312.