7808335447

RENATA BIERNAT

•    czy płeć jest czynnikiem istotnie decydującym o przejawianiu reakcji asertywnych?

•    jak rysuje się zależność miedzy postawami rodzicielskimi a poziomem postawy asertywnej prezentowanym przez badaną populację?

Dążąc do uzyskania odpowiedzi na wyżej postawione pytania badawcze zastosowano Skalę do Badania Zachowań Asertywnych „Ja i inni" P. Majewicza. Obejmuje ona 17 twierdzeń, które można zakwalifikować do następujących kategorii:

1.    Zachowania ekspresyjne (wyrażanie uczuć pragnień);

2.    Zachowania interpersonalne (np. mówienie „nie", prośby o wsparcie, komunikowanie się, obrona swego stanowiska);

3.    Zachowania zadaniowe (np. dochodzenie swoich praw, pokonywanie przeszkód). Układ twierdzeń w narzędziu jest losowy. Rzetelność skali oceniono za pomocą

współczynnika zgodności wewnętrznej. W celu określenia trafności treściowej skali odwołano się do oceny ekspertów (6 osób). Trafność teoretyczną wykazano na podstawie analizy zmian nieprzypadkowych wyników testu. Trafność zbadano również korelując wyniki skali „Ja i Inni" ze Skalą Ustosunkowań Interpersonalnych (SUJ) J.M. Stanika (1994) (za: P. Majewicz 1998). Eto badania postaw rodziców (oddzielnie ojców i matek) w percepcji młodzieży posłużono się Skalą Postaw Rodzicielskich (SPR) w opracowaniu M. Plopy (1987). Skala ta składa się z 2 części: „Moja Matka" i „Mój Ojciec". Kwestionariusz zawiera zestaw twierdzeń, do których ustosunkowuje się osoba badana przez wybór jednej z pięciu kategorii odpowiedzi (prawdziwe, raczej prawdziwe, trudno mi się zdecydować, raczej nieprawdziwe, nieprawdziwe). W kwestionariuszu wyodrębniono 5 skal: Skalę Ak-ceptacji-Odrzucenia, Skalę Autonomii, Skalę Ochraniania, Skalę Wymagania, Skalę Niekonsekwencji.

Normy zostały wyrażone w skali stenowej, oddzielnie w wersji opisującej zachowanie matek i oddzielnie dotyczącej zachowań ojców. Wyniki, wyrażone w stenach, interpretuje się jako stopień nasilenia danej postawy w kierunku pożądanych bądź niepożądanym z punktu widzenia teorii psychologicznej. Rzetelność kwestionariusza sprawdzono za pomocą techniki powtórnego testowania, obliczając współczynniki stabilności bezwzględnej (stałości). W ocenie trafności SPR oparto się na kilku odmianach trafności teoretycznej: metodzie badania wewnętrznej struktury testu, korelacji skali z innym narzędziem badawczym o zbliżonych założeniach teoretycznych, metodzie sprawdzania różnic międzygrupowych.

Badaniami objęto młodzież obojga płci w wieku od 16 do 18 lat. Grupę młodzieży z lekkim stopniem niepełnosprawności umysłowej stanowiło 171 uczniów (82 dziewcząt i 89 chłopców). Grupę tę traktowano jako kryterialno-eksperymentalną (E). Badaną zbiorowość młodzieży pełnosprawnej intelektualnie stanowiło 165 uczniów (75 dziewcząt i 90 chłopców). Grupę tę traktowano jako kontrolną (K).

Z analizy zebranego materiału empirycznego wynika, że dzieci niepełnosprawne umysłowo odznaczają się niższym poziomem asertywności niż dzieci pełnosprawne, przy czym poziom istotności otrzymanych wyników nie jest satysfakcjonujący, jako że różnice między wyróżnionymi grupami są istotne przy poziomie 0,379. Na wynikach tych zaważyły jednak znaczne różnice między dziewczętami i chłopcami. Różnice te są istotne na poziomie istotności bliskim zero (0,003) na korzyść dziewcząt, które charakteryzują się znacznie wyższym poziomem asertywności.

172

SZKOŁA SPECJALNA 3/2006