8265159163

metody, formy i programy kształcenia

Bardzo często zdarza się, że przedstawiane są uogólnione koncepcje i tezy odnośnie istoty aktywów niematerialnych, natomiast są one ilustrowane za pomocą przykładów z konkretnego przedsiębiorstwa - mają więc raczej wymiar zindywidualizowany, nie zaś ogólny. W istotny sposób zawęża to możliwość upowszechniania i implementacji wiedzy oraz najlepszych praktyk w zakresie zarządzania i raportowania kapitału intelektualnego wśród dużej liczby firm.

•    Większość przykładów prezentowanych w literaturze i wykorzystywanych do przedstawiania koncepcji kapitału intelektualnego jest zaczerpniętych ze specyficznych branż [KS]: z branży instytucji finansowych (banki i ubezpieczenia), IT (głównie producentów oprogramowania) bądź konsultingowych, farmaceutycznych, czyli branż od lat powszechnie kojarzonych z występowaniem w nich wysokiego poziomu kapitału intelektualnego. Konsekwencją tego jest często występujące w rozmowach z menedżerami reprezentującymi inne branże stwierdzenie, że problematyka kapitału intelektualnego nie dotyczy ich firmy, ponieważ jest ona firmą „tradycyjną" i nie posiada żadnych „niewidzialnych aktywów”, a jej wartość tworzona jest przez aktywa materialne głównie o charakterze rzeczowym (budynki, budowle, maszyny czy urządzenia).

•    W rozważaniach teoretycznych i w prezentowanych wynikach badań empirycznych występuje istotna koncentracja regionalna [KS]. Większość publikacji, koncentruje się szczególnie na problematyce kapitału intelektualnego w takich krajach, jak Stany Zjednoczone, kraje skandynawskie (szczególnie Szwecja i Dania), Australia, Kanada Wielka Brytania oraz Niemcy, Francja, Włochy i Irlandia. Można to tłumaczyć tym, że kraje te należą do krajów najbardziej rozwiniętych gospodarczo, w których idea kapitału intelektualnego jest wysoce rozpowszechniona i spopularyzowana. Niemniej jednak powoduje to pewne ograniczenia w implementacji przedstawianych rozwiązań w innych krajach.

Wnioski szczegółowe można natomiast sformułować w kilku następujących punktach:

•    Brakjest nadal jednej, ogólnie przyjętej definicji pojęcia aktywów niematerialnych [KS| (kapitału intelektualnego), nie ma więc pełnej jasności, szczególnie wśród praktyków gospodarczych, czym tak naprawdę mają zarządzać i co raportować.

•    Brakjest także jednego jednolitego i spójnego rozumienia zakresu i kategorii kapitału intelektualnego [KS| - choć większość autorów wskazuje na kapitał ludzki jako najważniejszą kategorię kapitału intelektualnego, to próby jego mierzenia są dość nieporadne i przypominają sytuację wywoływania duchów w minionej epoce. Stan taki utrudnia szersze dokonywanie pomiaru oraz wyceny kapitału intelektualnego w praktyce gospodarczej.

Brak jest przyjętych standardów (jak ma to miejsce w przypadku standardów rachunkowości dla aktywów materialnych) dla pomiaru, wyceny i raportowania kapitału intelektualnego. Próby wtłoczenia kapitału intelektualnego w gorset obowiązujących zasad w tradycyjnej rachunkowości okazały się na dłuższą metę nieudane. Pojawiła się więc koncepcja dodatkowego uzupełniającego modelu pomiaru, wyceny i raportowania kapitału intelektualnego, który uzupełniałby zakres informacji, a nie może być prezentowany przez obecny model sprawozdawczości finansowej. Jednak modele prezentowania oraz raportowania o wielkości, charakterze, rodzaju i wartości kapitału intelektualnego opierają się w większości przypadków na rozwiązaniach przyjętych w konkretnych firmach, zatem nie mają pełnego uzasadnienia i wyjaśnienia teoretycznego (zasada przyjmowania najlepszych rozwiązań z praktyki gospodarczej). Powoduje to, że są one najlepiej dostosowane do:

-    rodzaju i zakresu działalności tych firm,

-    ich modelu biznesowego,

-    generatorów wartości tych firm,

-    posiadanych przez nich zasobów oraz samego rodzaju oraz wielkości ich kapitału intelektualnego.

Modele te w większości przypadków nie mogą być więc z tego powodu modelami uniwersalnymi, ogólnymi i możliwymi do zaadaptowania przez szerszą grupę firm o różnych wykorzystywanych modelach biznesowych.

Obecny stan wiedzy teoretycznej nie oferuje jednolitych metod pomiaru i wyceny aktywów niematerialnych. Istnieje kilkanaście propozycji, które jednak pomimo wielu zalet posiadają także istotne wady i na ogół nie są rozwiązaniami kompleksowymi. Należy mieć świadomość, że wyniki uzyskane poszczególnymi metodami pomiaru, czy wyceny kapitału intelektualnego mogą więc nie być zawsze w pełni zbieżne¹⁰.

Charakterystyka słabych stron literatury przedmiotu

W stosunku do dotychczas opublikowanej literatury można sformułować wiele zastrzeżeń, a także wskazać na ich ewidentne słabości. W tabeli 1 zostały zaprezentowane główne uwagi, jakie

¹⁰ Tamże, s. 219-233.

10

?-mentor nr 3 (15)