8265159180

metody, formy i programy kształcenia

stanowić podstawę studiów literatury i służyć do formułowania wniosków. Aby osiągnąć ten cel, z całości literatury zidentyfikowanej w pierwszym kroku, wyodrębniono tę, która w poszczególnych publikacjach występowała wielokrotnie (pewna liczba artykułów była cytowana w większości innych publikacji). Na tym etapie badania zaobserwowano pewną prawidłowość, a mianowicie: najważniejsze publikacje, były autorstwa kilkunastu powtarzających się autorów. Przyjęto więc założenie, że autorów tych można uznać za światowe autorytety naukowe w tej problematyce. Zaliczają się do nich: N. Bontis, N. Brennan, A. Brooking, P.N. Bukh, B. Connell, L. Edvinsson,J. Guthrie, B. Lev, M.S. Malone, R. Petty, G. Roos, J. Roos, P. Sullivan, TA. Stewart, K.E. Sveiby.

Podsumowując, zastosowane wyszukiwanie bazy literaturowej może zostać scharakteryzowane jako połączenie elektronicznego oraz ręcznego wyszukiwania, później rozwiniętego poprzez analizy ilościowe odwołań w literaturze i wybranie listy autorów, których publikacje stanowiły podstawę badania.

Niniejsze rozważania stawiają więc sobie trzy podstawowe cele. Po pierwsze, przedstawienie obecnych nurtów dyskusji w literaturze przedmiotu. Po drugie sformułowanie wniosków dotyczących analizowanej literatury (głównie o charakterze krytycznym). Po trzecie, wskazanie niezbadanych jeszcze obszarów lub pewnych „słabości” w dotychczas opublikowanych pozycjach literaturowych i formułowanie, w opinii autorów, najważniejszych wskazówek, co do przyszłych kierunków badań i dociekań teoretycznych związanych z problematyką kapitału intelektualnego. Artykuł może więc służyć za podstawę dyskusji i polemik dotyczących współczesnego dorobku w zakresie problematyki związanej z kapitałem intelektualnym.

Charakterystyka głównych nurtów w zakresie problematyki kapitału intelektualnego we współczesnej literaturze

We współczesnej anglojęzycznej literaturze przedmiotu z zakresu kapitału intelektualnego można wyróżnić, w opinii autorów, pięć głównych nurtów dyskusji.

Nurt pierwszy, który można nazwać teoretycznym, obejmuje kilka wzajemnie powiązanych i przenikających się obszarów. Po pierwsze, nurt ten skupia się na prezentacji przesłanek i czynników wpływających na obecnie występujący wzrost popularności problematyki kapitału intelektualnego oraz jego roli i znaczenia we współczesnej gospodarce.

Po drugie, poszukuje on teoretycznego uzasadnienia na gruncie współczesnych teorii ekonomii i zarządzania, które mogłyby stanowić podstawę i podwaliny całej teoretycznej koncepcji kapitału intelektualnego we współczesnej ekonomii. Wiąże się to bowiem z faktem, iż problematyka kapitału intelektualnego zrodziła się z doświadczeń praktyki gospodarczej, nie miała więc jedynie bezpośredniego źródła w rozważaniach teoretycznych. Ilustracją mogą być np. próby znalezienia teoretycznej podstawy dla konieczności raportowania (ujawniania) zewnętrznym interesariuszom informacji

0    posiadanym przez firmę kapitale intelektualnym. Praktyka wskazuje bowiem przyczyny oraz negatywne skutki braku takiego raportowania. Teoria próbuje wskazać przesłanki teoretyczne, poszukując teoretycznego uzasadnienia konieczności raportowania m.in. w teorii uwiarygodnienia, teorii udziałowców, teorii użyteczności decyzyjnej czy w teorii sygnalizowania.

Drugi nurt można określić jako pojęciowo-defi-nicyjny. W ramach tego nurtu próbuje się definiować podstawowe pojęcia i zagadnienia dotyczące kapitału intelektualnego, począwszy od definicji samego pojęcia kapitału intelektualnego, jego cech oraz atrybutów. W nurt ten wpasowują się również rozważania odnośnie definiowania poszczególnych kategorii kapitału intelektualnego (np. kapitał ludzki, klienta, strukturalny).

Nurt trzeci - aplikacyjny, obejmuje kilka płaszczyzn

1    obszarów. Wspólnym mianownikiem tego nurtu jest próba aplikacji rozwiązań teoretycznych na grunt praktyki gospodarczej i tworzenia narzędzi oraz metod wykorzystywanych w procesie pomiaru lub wyceny kapitału intelektualnego. Nurt ten obejmuje m.in. budowę i praktyczne wykorzystanie zintegrowanych modeli zarządzania kapitałem intelektualnym⁵ (np. Nawigator Skandii -Sfrand/o Navigator™, Monitor Aktywów Niematerialnych - Intangible Assets Monitor - IAM, Zrównoważona Karta Wyników - BalancedSco-recard - BSC), opracowanie metod pomiaru⁶ i wyceny⁷ kapitału intelektualnego (np. lC-lndex, HRCA-Humań Resources Costing and Accounting, VCS™ - Value Chain Scoreboard, IC-Rating).

Nurt kolejny (czwarty) można określić prezentacyjnym. Dyskusje w tym nurcie koncentrują się głównie na prezentowaniu sposobów, miejsca oraz zakresu prezentacji kapitału intelektualnego interesariuszom zewnętrznym. Główne rozważania skupiają się więc w tym nurcie na następujących zagadnieniach (pytaniach):

• Czy prezentacja aktywów niematerialnych powinna być ujmowana w ramach obecnych standardów rachunkowości finansowej i prezentowana jako element sprawozdania finansowego w jego obecnej formie, kształcie i zakresie?

⁵    Szeroko opisujemy te modele w: S. Kasiewicz, M. Kicińska, W. Rogowski, Kapitał intelektualny..., dz. cyt., s. 78-158.

⁶    Całość charakterystyki prezentowana jest w: S. Kasiewicz, M. Kicińska, W. Rogowski, Kapitał intelektualny..., dz. cyt., s. 115-158.

⁷    Pełen przegląd metod pomiaru prezentujemy w: S. Kasiewicz, M. Kicińska, W. Rogowski, Kapitał intelektualny..., dz. cyt. s. 219-234.

?-mentor nr 3 (15)