8265159181

Stan obecny i kierunki badań...

• Czy też przeciwnie - prezentacja kapitału intelektualnego powinna przyjąć odmienną formę np. opisową i być prezentowana albo w całkowicie oddzielnym raporcie, albo dołączana jako oddzielny element do raportu rocznego?

Dyskusje zaliczane do tego nurtu obejmują także wskazywanie zarówno korzyści z właściwego raportowania aktywów niematerialnych jak również zagrożeń z tym związanych⁸.

Ostatni z wyodrębnionych przez nas nurtów to nurt, który można określić jako empiryczny. Obejmuje on wszystkie publikacje, w których zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań empirycznych nad koncepcją kapitału intelektualnego. Badania te dotyczą najczęściej takich kwestii, jak rola, zakres i charakter ujawniania kapitału intelektualnego przez firmy, metod wykorzystywanych przez firmy do pomiaru i wyceny kapitału intelektualnego oraz rozumienia samego sposobu mierzenia (konstrukcji i interpretacji poszczególnych mierników czy metod). Nurt ten z uwagi na jego praktyczny wymiar jest chyba najbardziej interesujący, przyszłościowy, a jednocześnie wydaje się obecnie najmniej rozwinięty. Dlatego właśnie ten nurt zostanie szerzej scharakteryzowany. Nurt empiryczny jest bowiem obszarem badawczym bardzo ekspansywnym i dość szerokim, w którym występuje wiele przestrzeni dla różnorodnych podejść i metodologii badawczych. Dotychczasowe badania prezentowane w publikacjach z zakresu kapitału intelektualnego dotyczyły kilku zagadnień, aspektów, płaszczyzn i miały różny cel oraz różne ujęcie branżowe (firmy produkcyjne, usługowe, instytucje finansowe), obejmowały firmy z różnych krajów i stosowały kilka odmiennych metodologii badania. Głównymi metodami badawczymi w dotychczas opublikowanych badaniach były: studia przypadków (case study), wywiady, kwestionariusze oraz szczegółowe analizy dotyczące zawartości publikowanych raportów rocznych (tzw. analizy objętościowe). Głównym celem większości badań było określenie zestawu wytycznych dla zarządzania, mierzenia oraz raportowania kapitału intelektualnego. Jedno z ważnych zagadnień, które było weryfikowane w badaniach dotyczyło wskazania - z przedstawionej pierwotnej listy - wskaźników mierzących różne obszary i rodzaje kapitału intelektualnego, które w opinii menedżerów odgrywają kluczową rolę w procesie pomiaru aktywów niematerialnych. Celem tego rodzaju badań była więc weryfikacja przydatności poszczególnych cząstkowych mierników kapitału intelektualnego w procesie jego pomiaru. Kolejny obszar badań dotyczył pomiaru wielkości kapitału intelektualnego firm. Inny obszar badań empirycznych dotyczył już zakresu raportowania o wielkości, charakterze, znaczeniu i jakości kapitału intelektualnego. Celem tego rodzaju badań było zazwyczaj przeanalizowanie ilości, zakresu oraz jakości informacji o kapitale intelektualnym, jakie można znaleźć w raportach rocznych przedsiębiorstw.

Najważniejsze wnioski płynące z przeprowadzonego przeglądu literatury

Na podstawie analizy obecnie prezentowanych poglądów w literaturze przedmiotu można sformułować kilka najważniejszych ogólnych wniosków. Spostrzeżenia, wnioski i postulaty autorów niniejszego opracowania są w dużej części zbieżne, a w niektórych aspektach wręcz tożsame z opiniami wyrażanymi także przez innych badaczy np. L. Kaufmanna, Y. Schneidera⁹, (w tekście i w tabeli 1 zostaną on zaznaczone skrótem: |KS|), którzy swoje oceny formułowali na podstawie studium literatury obejmującego w ich opinii 36 najbardziej znaczących publikacji z zakresu kapitału intelektualnego.

Jakie więc generalne wnioski można wyciągnąć w oparciu o przeprowadzone studia i badania literatury przedmiotu? Można podzielić je na dwie grupy: wnioski o charakterze ogólnym - odnoszące się do prezentacji koncepcji kapitału intelektualnego jako całości oraz wnioski szczegółowe - dotyczące już konkretnych kwestii związanych z poszczególnymi aspektami kapitału intelektualnego.

Wnioski ogólne można sformułować następująco:

•    Duża część publikacji z zakresu problematyki kapitału intelektualnego ma głównie charakter rozważań czysto teoretycznych [KS|. Jedynie niewielka część z nich koncentruje się na implikacjach praktycznych, szczególnie w aspekcie wdrożenia w praktyce przedstawianych teoretycznych koncepcji odnośnie zarządzania bądź raportowania i wyceny aktywów niematerialnych. Takie rozłożenie akcentów powoduje, że często nadal w świadomości menedżerów problematyka aktywów niematerialnych wiązana jest jedynie z dysputami akademickimi i nie dostrzegają oni, że to właśnie kapitał intelektualny może być dla ich firmy kluczem do osiągnięcia sukcesu rynkowego w najbliższej przyszłości lub warunkiem przetrwania w dalszej perspektywie.

•    W większości przypadków rozważania teoretyczne ilustrowane są jedynie kilkoma przykładami praktycznymi |KS] (w większości publikacji cytowane są przykłady tych samych firm, jak: Skandia, Dow Chemical Company czy Canadian Imperial Bank of Commerce). Sprawia to wrażenie, że dla innych firm czas się zatrzymał i postęp w zarządzaniu kapitałem intelektualnym jest oczekiwaną grą futurystyczną, podobnie jak przepowiadane od dawna możliwości komunikacji głosowej użytkowników z komputerem.

⁸    Tamże, s. 185-188

⁹    L. Kaufmann, Y. Schneider, Intangibles synthesis of current research, „Journal of Intellectual Capital" 2004, nr 3.

9

czerwiec 2006