8473659779

65

Lifehacking - nowe zjawisko społeczne inspirowane kulturą hakerska

Sieci w latach dziewięćdziesiątych^{1 2}. Wartości charakterystyczne dla kultury technoe-lit i kultury hakerskiej Castells uznaje jednak za fundament sieciowej kultury sensu latgo, wskazując na ich zakorzenienie w tradycji akademickiej i etosie oświeceniowym. Kluczowe idee, którym hołdowali ci pionierzy Internetu, wykształciły się w ramach wspólnie realizowanej misji (budowa zdecentralizowanego systemu komunikacji elektronicznej). Castells widzi kulturę technoelit jako kulturę przepełnioną wiarą w postęp naukowo-techniczny i dobro w nim tkwiące, zakorzenioną w nobilitującej pracy na rzecz całej ludzkości. Podobne zasady przyświecały ukształtowanej nieco później kulturze hakerskiej. Zarówno przedstawiciele technoelit, jak i hakerzy hołdowali natomiast zasadom równości, udostępnianiu wyników badań i prac, jak również poddawaniu się ocenie środowiska. Na tym gruncie wyrosło wiele cennych inicjatyw, między innymi ruchy Open Source i Free Software.

Z perspektywy ponad dziesięciu lat od otwarcia wirtualnych bram Sieci zasługujące na podkreślenie jest jednak zwłaszcza to, że niektóre idee rozwijane w obrębie kultury hakerskiej wracają do codzienności ofjline. Jest to rzecz bez precedensu, a niewątpliwie warta uwagi. Wartości tej kultury, kultywowane w Sieci, a popularyzowane poza nią, są widoczne na przykład w działalności ruchu Creative Commons. Innym przykładem jest lifehacking - ów haking codzienności, który jest tematem niniejszego artykułu'¹. Sporządzenie jego naukowej deskrypcji wydaje mi się o tyle istotne, że lifehacking nie doczekał się jeszcze wielu analiz, także w bodaj najważniejszym kontekście jego korzeni normatywnych, wspominanych przed chwilą. Jak się wydaje, można zresztą mówić o ogólnym deficycie zainteresowania hakingiem i kulturą ha-kerską w literaturze polskojęzycznej.

W związku z powyższymi faktami, celem swojej pracy uczyniłem rzetelną prezentację hakingu codzienności jako zjawiska - opisanie, czym jest, w jaki sposób jest realizowany, jaka była jego geneza oraz jakie perspektywy i zagrożenia przed nim stoją. Analiza, którą przeprowadziłem, ma w zamyśle stanowić podstawę do ewentualnych dalszych badań nad słabo znanym w Polsce zjawiskiem, być może umiejscawiających je w kontekście konkretnej teorii socjologicznej lub medioznawczej. Nie można co prawda wykluczyć, że lifehacking okaże się kolejną z krótkich mód, jednak pel-

1

   M. Castells, Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem, Rebis, Poznań 2003, s. 48.

2

   W niniejszym artykule przyjąłem zasadę pisania o wzmiankowanym zjawisku na dwa sposoby: przy użyciu terminu angielskiego (oznaczonego kursywą), jak i przy użyciu własnego, opisowego pojęcia. Termin „haking codzienności” nie jest idealny, jednak wydaje się możliwie bezpieczny, oddając ideę codziennego, metodycznego stosowania tego, co po angielsku nazywa się life hacks. „Haking życia” - najprostsze i bezpośrednie tłumaczenie - jest jeszcze mniej konkretne i rozmywające, podczas gdy tworzenie terminów typu „życiospryl” zbytnio oddala zagadnienie od jego ideologicznych korzeni, czyli hakingu. Ten ostatni zdecydowanie powinien się, moim zdaniem, znaleźć w polskiej deskrypcji zjawiska. Na marginesie warto jeszcze dodać, że w polskojęzycznej prasie specjalistycznej i w książkowych publikacjach informatycznych termin „haking” bywa zastępowany słowem „hakowanie”.