65 (44)

250 Część druga - Społeczne, indywidualne i kulturowe wartości zabawy...

Jej przeciwstawieniem jest wywód sztuczny i jałowy. Poprawna, wyraźna i wyrazista wymowa stanowi podstawowy wymóg, jaki stawia się nauczycielom edukacji wczesnoszkolncj. Należy również pamiętać, że uczeń przejmuje często cechy fonetyczne wypowiedzi swojego wychowawcy i najczęściej naśladuje sposoby jego komunikowania się w czasie zabaw tematycznych.

Nauczyciel musi zatem znać cechy swojej wymowy. Jego intonacja, melodia, ton, cembr głosu odbijają się jak „stempel” na zachowaniach językowych uczniów. Niestety spotyka się wychowawców, których wymowa pozostawia w tym względzie wiele do życzenia. Siła głosu nauczyciela, właściwie dostosowana do miejsca oraz do określonej sytuacji, odzwierciedla sic w kontaktach językowych dzieci. Jeżeli nauczyciel w grupie mówi bardzo głośno, to dzieci w czasie zabaw tematycznych naśladując wzór językowy wychowawcy - również mówią w ten sposób. Z kolei zbyt duża liczba instrukcji, zakazów i nakazów formułowanych przez nauczyciela powoduje, żc uczniowie przestają zwracać uwagę na jego wypowiedzi, ponieważ nie są w stanie uchwycić i zrozumieć ich sensu. Wychowawca jako nadawca różnego rodzaju komunikatów (m.in. organizatorskich, dydaktycznych, dyscyplinarnych) powinien z jednej strony nie używać słów i form, które podkreślają jego dominację, z drugiej - tak dobierać środki językowe, aby zachować dialogową relację z uczniem i nie nadużywać stylu autorytarnego przez m.in.:

-    używanie pierwszej osoby liczby pojedynczej, eksponowanie własnego „ja” zamiast używania formy „my” w wypowiedziach dotyczących dziecięcej wspólnoty;

-    nadużywanie imperatywu, który wyraża rozkaz, nakaz i/lub zakaz;

-    stosowanie form, które nie mają cech zwrotności - dziecko nic może ich używać w stosunku do nauczyciela;

posługiwanie się formami, które wskazują na przedmiotowe rrakrowanie uczniów, wywoływanie ich po nazwisku;

charakteryzowanie dziecka za pomocą form uniemożliwiających wymianę poglądów;

-    kategoryczność wypowiedzi'¹'.

Nauczyciel, który stosuje partnerski styl w komunikowaniu się z uczniami, rozwija w nich chęć do szczerego wypowiadania się o swoich przeżyciach i uczuciach, zachęcając tym samym do aktywnego udziału w zabawie. Uważne słuchanie ze strony wychowawcy daje dziecku poczucie sukcesu i wiary w to, że potrafi się wypowiedzieć na określony lub dowolny temat i zainteresować nim zarówno nauczyciela, jak i rówieśników z klasy. Świadome ukazywanie przez wychowawcę znaczenia języka jako środka porozumiewania się, sprzyja właściwemu nabywaniu kompcrcncji komunikatywnych uczniów w czasie zajęć szkolnych i podejmowanej aktywności zabawowej.

*^c' |. Wójtowiezowa: O wychowamu językowym, d/. cyt., s. 14-15: |. Bonar: Niewerbalne komunikowanie nauczyciela a efekty kształcenia uczniów khts I—UJ, \Vy<ł. Ul., łódź. 1997; B. Suki: Język dialogu ewaluacyjne i pragmatyczne akty mowy w edukacji wczesnoszkolnej |vv: | R. Mrózek (red.): Horyzonty edukacji językowej, literackiej i kulturowej»Wyd. UŚ Filia w Cieszynie, Cieszyn 2903. s. 91 100.