psychologia religii 4

Część druga-SPOŁECZNA PSYCHOLOGIA RELIGII

W S T g P

Społeczna psychologia religii jest tą dziedziną psychologii religii, w której ilość faktów empirycznych znacznie przewyższa stan zaawansowania refleksji teoretycznej. Jednym, stosunkowo kompletnie opracowanym jej działem, jest problematyka związku między postawami konserwatywnymi i etnocentrycznymi a postawami religijnymi# Problem ten został omówiony przez Jamesa Dittesa, profesora psychologii religii na Uniwersytecie w Yale, w podręczniku psychologii społecznej, w części zatytułowanej "Psychologia religii*#

Dittes dokonuje szerokiego przeglądu literatury pod kątem wyszukania w niej badań nad relacjami między tymi postawami# Ostatecznie, po przeprowadzeniu analizy wyników badań, dochodzi do wniosku, że istnieją następujące powody, dla których postawy te są wzajem do siebie zre-latywizowane* Po pierwsze religia wymaga od swoich wyznawców konformizmu wobec własnych norm i niezmiennego ich przestrzegania, jeat to przez nich następnie przenoszone na sytuacje społeczne i wyzwala również tam postawy konserwatywne# Po drugie, eksponuje cna ideę grupy wybranej,, różniącej się od innych# Transfer tego oczekiwania na sytuacje społeczne prowadzi w prostej linii do postaw entocentiyoznych# Po trzecie wreszcie, same grupy religijne wymagają od swoich członków konformizmu /różne w różnym stopniu/, wzmacniając w ten sposób tę postawę#

Sam tok wywodu, zaproponowany przez Dittesa, budzi pewne zastrzeżenia# Autor mnoży szereg szczegółowych badań, które zaciemniają raczej niż wyjaśniają charakter powiązań między religijnością, konserwatyzmem i etnocentryzmsa. Wywołuje to znaczną trudność w korzystaniu z tekstu, choć jednocześnie dostarcza czytelnikowi kompendium badań przeprowadzonych w tym zakresie do końca lat 60#

Praca Dittesa jest też świadectwem określonego poziom świadomości metodologicznej badaczy pracujących nad omawianym zagadnieniem i właśnie w tym aspekcie warto szczególnie uważnie przeczytać te jej fragmenty, które dotyczą rozgraniczeń na religijność mimowolną i zaangażowaną oraz powiązań między religijnością mimowolną a uprzedzeniami etnicznymi*