77 (38)

268 Część druga - Społeczne, indywidualne i kulturowe wartości zabawy...

diagnostyczna funkcję zabawy zwrócił uwagę W. J. Dyner, analizując zabawy tematyczne dzieci w wieku przedszkolnym:

Według zabawy można określić rodzaj wpływu otoczenia i poziom wewnętrznego rozwoju dziecka, stopień jego adaptacji oraz wrośnięcie w kulturę środowiska i dążność do wyodrębnienia się z niego w sposób indywidualny i osobisty .

Zabawa jest więc odbiciem własnej hi.srorii dziecka, jego doświadczeń i wiedzy o otaczającym święcie.

Z. Włodarski⁸ podkreśla szczególną rolę zabawy w życiu dziecka przedszkolnego, ze względu na jej znaczenie dla zdobywania nowych doświadczeń. Jest ona dziedziną wyzwalającą aktywność dziecka, a jej zorganizowany charakter prowokuje do współdziałania z innymi.

Zabawa dziecka 4-6-leiniego ma najczęściej charakter zespołowy. Dziecko w tym wieku potrzebuje nie tylko zabawki, ale i towarzyszy do zabawy. Zabawa zespołowa jest wartościowym środkiem uspołecznienia dzieci, uczy je bowiem wspólnego dążenia do wyznaczonego celu, sprzyja nawiązywaniu przyjacielskich stosunków, uczy uzgadniania między sobą różnych czynności, przyzwyczaja do postępowania zgodnie z ustalonymi zasadami. Wdraża również do wytrwałości i wytrzymałości, co stanowi konieczne przygotowanie do przyszłej pracy szkolnej. Szczególnie uspołeczniającą rolę pełnią zabawy tematyczne oraz zabawy i gry według prawideł, którym dzieci muszą się podporządkować. W zabawach ryeh dziecko zaczyna dostrzegać .swoje własne miejsce w otoczeniu społecznym. Z chwalą, gdy po raz pierwszy mowa o sobie, przechodzi już pierwsze stadium wyrobienia społecznego. Przyczyną tego „potw ierdzenia siebie’ jest płynąca z zabawy radość. Granie ról dorosłych i reagowanie podobnie jak oni, sprzyja stopniowemu wzrastaniu w środowisko społeczne. Wcielając się w daną rolę, dziecko ma szansę przyswoić sobie normy postępowania postaci ze swego otoczenia, co stanowi okazję do wzbogacenia emocjonalnych doznań oraz wyrobienia umiejętności oceniania. Dzieci nie tylko widzą przedstawicieli różnych zawodów, lecz także umieją osądzić, czy działają oni dobrze czy źle, przez co kształtują własny system wartości, stosunek do pracy, dobra i zła, piękna i brzydoty.

Kontynuując rozważania na rcmar roli zabaw, zwłaszcza tematycznych, w aspekcie społecznym, zwrócę uwagę na zabawy określone w literaturze przedmiotu jako konstrukcyjne. Rolę tych zabaw rozpatrywać można z różnych punktów widzenia. Istotne są ich funkcje społcczno-emocjonalne, kształtujące samodzielność, wytrwałość w dążeniu do celu, zdolność celowego i planowego działania oraz pokonywania trudności. Tc dyspozycje społeczne, rozwijane podczas zabaw w małych zespołach, mogą mieć ogromne znaczenie dla dalszego uczestnictwa

W. Dyner. Zabawy tematyczne dzieci w domu i w przedszkolu, Ossolineum, Wrocław 1983.

^M Z. Włodarski: Rozwój i kształtowanie doświadczenia indywidualnego, WSiP, Warszawa 197*).