8473660389

Literatura

przezwyciężyć egoizm, otworzyć się na drugiego człowieka. Łatwo zauważyć, że postaci symboliczne wprowadzają metafizyczną perspektywę, otwierają przestrzeń chrześcijańskiego Kosmosu.

Formułę „dramatu wewnętrznego” w całej j pełni realizuje ostatni dramat Wojtyły - Promie- j niowanie ojcostwa (1964), opatrzony podtytu- j łem „misterium”. Cała rzeczywistość utworu ma charakter mentalny. Dyskurs głównej postaci dramatu, znowu Adama (z tego m.in. względu wskazywano na łączność tej sztuki z omówioną poprzednio), oznacza jednoczesne konstytu- j owanie rzeczyw istości przedstawionej. Tekst po- ; boczny informuje: „Wszystko dzieje się tak, jak j Adam mówi, i w miarę jak to mówi”. Dopełnię- j niem słowa - jak w Teatrze Rapsodycznym - stają się ruch i gest, uroczyste, wyrastające ze słowa. Słowu zaś zostaje nadana niemal liturgiczna moc. Warto też przywołać pojęcie wzniosłości, zwłaszcza w ujęciu Lyotarda, podkreślającego | pojawianie się tej kategorii wówczas, kiedy au- j tor dąży do wyrażenia „niewyrażalnego”. Dida- : skalia Promieniowania ojcostwa zawierają wiele komentarzy i autorskich objaśnień, m.in. dotyczących powiązań między akcją zewnętrzną a wewnętrzną. Np. „Sytuacja zewnętrzna, która tutaj się zarysuje, jest krok po kroku wynikiem, czy też pochodną sytuacji wewnętrznej”. I dalej: „Dążenie wewnętrzne znajduje swój odpowiednik w akcji zewnętrznej”⁸.

Trzy części dramatu: I - Adam, 11 - Doświadczenie Dziecka, III - Matka, przynoszą obraz ojcostwa, dzieciństwa i macierzyństwa. Dramato-pisarz poszerza perspektywę egzystencjalną wymienionych stanów o metafizyczną nadbudowę, której istotne sensy może odsłonić jedynie komentarz teologiczny. Sformułował go wiele lat temu ks. Józef Tischner, zwracając uwagę na za sadę twórczej wzajemności osób, szczególnie wyraźną w relacjach matka - ojciec - dziecko. Wzorcem dla realizacji idei wzajemności w planie ludzkim jest idea Wzajemności Najwyższej

ucieleśniona w Bogu w Trójcy Jedynym (Bóg rodzi Syna, z nich obu pochodzi Duch Święty). Bóg chrześcijan nie jest bowiem - podkreśla Tischner - Samotnością Absolutną, ale właśnie Absolutną Wzajemnością. Dopiero zatem teologiczna interpretacja dramatu pozwala na odsłonięcie jego najistotniejszego sensu. Omawiany tekst to wyraźne świadectwo faktu, iż autor był wybitnym kapłanem, teologiem, filozofem. Stawianie przez pisarza dramatowi wymogu spełniania ważnych celów społecznych i moralnych, płynących z inspiracji chrześcijańskich przywodzi na myśl, oczywiście w pewnym uogólnieniu i przy świadomości wszystkich różnic, sformułowaną przez Tadeusza Micińskiego ideę teatru - świątyni.

Dramaty Wojtyły nie stanowią niewątpliwie najważniejszej części imponujących dokonań życiowych autora, ale na pewno można je uznać za twórcze ich dopełnienie.

Jerzy Waligóra

' Ust z 28 XII 1939, [w:] M. Kotlarczyk, K. Wojtyła, O Teatrze Rapsodycznym. 60-leciepowstania Teatru Rapsodycznego. Wstęp i oprać. J. Popiel; wybór tekstów T. Malak iJ. Popiel, Kraków 2001, s. 312.

²    Korzystamy tutaj z wydania: K. Wojtyła, Poezje i dramaty. Wybór i układ z upoważnienia Autora M. Skwarnicki, J Turowi a, red filologicznaj Okoń, Kraków 1998.

³    Tym określeniem w odniesieniu do sztuk Wojtyły posługują się m in. J. Ciechowicz (Światopogląd teatralny Ka rola Wojtyły, „Dialog" 1981, nr 10, s. 116) i B. Taborski CKarola Wojtyły dramaturgia wnętrza, Lublin 1989). ⁴Por.J. Ciechowicz, Światopogląd teatralny Karola Woj-tyły, op. cit.,s. 120.

⁵    List do M. Kotlarczyka datowany na kwiecień/Iato 1940, I w: | M. Kotlarczyk. K. Wojtyła, O Teatrze Rapsodycznym, op. cit.,s. 318.

⁶    List do M. Kotlarczyka datowany na Wielkanoc 1940, |w:] Tamże, s. 315. Listy Wojtyły do Kotlarczyka stanowią istotny kontekst interpretacyjny w pracy B. Taborskiego Karola Wojtyły dramaturgia wnętrza, op. cit.

⁷    K. Wojtyła, Brat naszego Boga, [w:] Tenże, Poezje i dra maty, op. cit., s. 150.

⁸    K. Wojtyła. Promieniowanie ojcostwa, (w:) Tenże, Po ezje i dramaty, op. cit., s. 263,266.

Konspekt nr 1/2006 (25)