8658359417

Rozwój sieci kolejowej woj. warszawskiego    465

nowicie linia ta odgałęzia się od warszawsko-petersburskiej tuż za mostem przez Narew, a dochodzi do niej z powrotem tuż przed mostem przez Bug, tak aby zaoszczędzić kosztów budowy nowych mostów.

W r. 1897 powstała południowa linia Pilawa-Mińsk Mazowiecki-Tłuszcz-Ostrołęka, łącząca wszystkie wschodnie linie warszawskie z ominięciem Warszawy, a więc jak gdyby druga, mniejsza obwodnica. Dzięki niej Pilawa, Mińsk Mazowiecki, Tłuszcz i Ostrołęka stały się węzłami kolejowymi, a Wyszków otrzymał pierwsze połączenie kolejowe.

Równocześnie rozpoczyna się uzupełnianie sieci węzła warszawskiego kolejkami dojazdowymi. W r. 1892 zostaje uruchomiona kolejka wilanowska, w r. 1898 grójecka, w 1900 r. jabłonnowska, wreszcie w 1907 r. marecka. Świadczy to o narastających potrzebach osiedli podmiejskich i krystalizowaniu się strefy podmiejskiej Warszawy. Warto zaznaczyć, że koleje normalnotorowe obsługiwały wtedy niedostatecznie ruch podmiejski z powodu dużych odległości międzystacyjnych.

Na przełomie XIX i XX wieku występuje największa dysproporcja w zagęszczeniu sieci kolejowej między wschodnią i zachodnią częścią województwa. Wschodnia — najsłabiej zagospodarowana — ma jednocześnie najgęstszą sieć kolejową, podczas gdy zachodnia, mimo wyższego poziomu rolnictwa i przemysłu, jest zupełnie pozbawiona kolei. Tę dysproporcję niweluje nieco budowa przez Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej nowej linii kolejowej z Warszawy przez Błonie-Sochaczew-Łowicz-Łódź do Kalisza. Linia ta, uruchomiona w 1903 r., w przeciwieństwie do wielu innych, nie pomija żadnego miasta na swej drodze, zbaczając często ku nim. Na terenie woj. warszawskiego widać to wyraźnie na przykładzie Sochaczewa.

Linia kaliska przyczyniła się dość znacznie do ożywienia miast wzdłuż swej trasy, w woj. warszawskim powstały przy niej ośrodki przemysłowe w Ożarowie, Błoniu i w okolicy Sochaczewa. Natomiast podmiejskie budownictwo mieszkaniowe rozwija się wzdłuż tej linii słabo. Przyczyną były prawdopodobnie dobre grunty warzywne i brak lasów.

W r. 1906 uruchomiono linię kolejową z Siedlec na północny wschód przez Siemiatycze i Hajnówkę do Wołkowyska. Przecięła ona najbardziej wschodnią część województwa, nie wpływając jednak na jej aktywizację m. in. dzięki pominięciu miast na swej trasie (Łosice, Siemiatycze). Równocześnie trwała rozbudowa kolejek dojazdowych do Warszawy. W r. 1914 powstała linia wąskotorowa z Warszawy do Karczewa przez Otwock. W ten sposób sieć warszawskich kolejek wąskotorowych została już przed I wojną światową ukształtowana. Wpłynęła ona w pewnym stopniu na rozwój przemysłu w strefie podmiejskiej Warszawy (Jeziorna), a zwłaszcza cegielnictwa (linia radzymińska, Baniocha). Również osiedla letniskowe powstały przy liniach wąskotorowych (Skolimów—Konstancin, Zalesie).

I wojna światowa przerwała normalne budownictwo linii kolejowych. Strony walczące zakładają jednak na tyłach frontu liczne linie kolejowe dla celów strategicznych, układane często prowizorycznie. W ten sposób wzbogaciły swoją sieć kolejową województwa lubelskie, kieleckie i warszawskie. Na terenie woj. warszawskiego powstało wtedy połączenie Ostrołęki z siecią Prus Wschodnich. Wraz z budową linii Wielbark-Ostrołęka powstał pierwszy na terenie województwa most na Narwi.