8658359597

Anna Sikora

Romanse popularne końca XX wieku

Anna Martuszewska, Joanna Pyszny, Romanse z różnych sfer

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003

omanse z różnych sfer - to najnowsza publikacja Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego poświęcona zagadnieniom literatury popularnej. Tym razem Anna Martuszewska - znana badaczka owej problematyki - wespół z Joanną Pyszny próbuje określić poetykę kilku rodzajów współczesnych romansów (m in. książki z serii „Har-leąuin”, „Da Gapo”, „Hollywood stories”, polskie imitacje Dziennika Bridget Jones Helen Fielding) oraz dociec fenomenu ich dużej poczytności, szczególnie wśród żeńskiej części publiczności literackiej. Rzetelna analiza przeprowadzona w oparciu o najnowsze dane na temat czytelnictwa Polaków u schyłku XX wieku (w pracy wykorzystano badania i sondaże z lat 1992-1998) potwierdza bowiem ciągle preferencje odbiorców, głównie kobiet, jako zapotrzebowanie na utwory z wątkami romansowymi.

Zdaniem Anny Martuszewskiej źródła niesłabnącej popularności takich lektur należy przede wszystkim upatrywać w samej budowie i konstrukcji owych tekstów'. Pomimo bogatej i złożonej oferty współczesnych romansów „podstawowy schemat fabularny ich wszystkich osnuty jest wokół wydarzeń miłosnych” - pisze we wstępie badaczka - opartych na motywach znanych i powszechnie akceptowanych baśni o Kopciuszku łub nieco rzadziej Pięknej i Bestii. Stwierdzenie to stanowi dla autorek punkt wyjścia do bardziej szczegółowych rozważań i refleksji nad specyfiką najnowszej kobiecej literatury popularnej.

Materiał egzemplifikacyjny zaprezentowany w książce podzielony został na dwie części. W pierwszej z nich, zatytułowanej Przemiany romansu, Anna Martuszewska daje krótki zarys i chronologiczny przegląd wszystkich odmian romansu od czasów najdawniejszych aż po współczesne. Z przeprowadzonej syntezy dość jednoznacznie wynika, że najnowsze romanse wpisują się w stereotypy i konwencje tego gatunku. We wszystkich bowiem wyróżnionych inwariantach (średniowieczne i renesansowe historie opisujące cudowne i fantastyczne przygody zakochanych rozdzielonych przez zly los, romanse rycerskie, pasterskie, dworskie i alegoryczne, powieści sentymentalne, społeczno-obyczajowe i środowiskowe oraz romanse z serii „Harlequin” i „Da Capo”) odnaleźć można różne koncepcje i modyfikacje motywu miłości mającego swe źródła i literackie pierwowzory w baśni i mitach oraz charakterystyczną dla literatury popularnej uproszczoną wizję świata. Oznacza to więc, iż powtarzalność, schematycz-ność i polaryzacja wyrosłe na gruncie wspólnej tradycji literackiej stanowią ważny wyróżnik i kwalifikator także współczesnych romansów.

Poza ustaleniami natury genologicznej i opisem najbardziej znamiennych cech poetyki immanent-nej romansu drugą sferę rozważań i refleksji Martuszewskiej stanowi aksjologizacja świata przedstawionego w „harlekinach”. Wartości zaprezentowane w tego typu utworach tworzą dosyć specyficzną hierarchię; są silnie zhomogenizowane i pozbawione zupełnie pejoratywnych akcentów. Na pierwszym miejscu wśród nich pojawia się oczywiście miłość (rozumiana najczęściej przez protagonistów w aspekcie erotyki, kultu młodości i urody), nieco dalej są zaś: bogactwo, sukces, władza, udane małżeństwo i szczęśliwa rodzina oraz umiarkowany feminizm. Nic zatem dziwnego, że kobiety tak chętnie