9003499564

cia oświecenia. Skoro przyczyną choroby jest atakowanie granic języka (granic gier językowych), to najpierw trzeba tę granicę przekroczyć lub co najmniej wokół niej oscylować. Bez tego koniecznego etapu zbłądzenia popadamy w tzw. „zanik problemów”. Tak więc terapia jawi się tu nie jako pojedynczy i jednoznaczny ruch, lecz bardziej jako oscylacja pomiędzy grami językowymi . W Big Typescript czytamy także, że szansę na przekroczenie kolein filozoficznych nieporozumień mają nie ci, co całkowicie utożsamiają się z językiem, w jakim żyją, lecz ci, którzy „żyją w instynktownym buncie wobec języka”³³⁴.

Nieco inaczej ujmuje to Glock, stawiając pytanie, co ominęłoby muszkę, gdyby nigdy nie weszła do muchołapki („Co jest twoim celem w filozofii? - Wskazać muszce wyjście ze szklanej muchołapki” (DF§309.) Pokusa mylenia pojęć nie jest jedynie domeną filozofów, zaś celem filozofa powinno być powstrzymanie nas od stawiania pytań filozoficznych, lecz nie „waląc nas w głowę pałką, lecz poprzez zrozumienie natury i źródeł tychże pytań. Muszce, która nigdy nie wpadła do muchołapki, brakowałoby nie tylko umiejętności uwalniania się z podobnych pułapek, czyli swego rodzaju know - how, lecz także pojęciowej jasności, którą Wittgenstein uważał za cel sam w sobie (...). Jeśli nawet nasza wiedza nie zawdzięcza niczego filozofii, zawdzięcza jej wiele nasze rozumienie” . Kwestia, czy muchołapka jest czymś, czego możemy uniknąć, powstrzymując się od stawiania pewnych pytań, czy też jest koniecznością wpisaną w naszą ludzką naturę, jest tu otwarta ' . Wydaje się jednak, że rację ma Pears twierdząc, że chodzi tu o powstrzymanie się nie tyle od stawiania pytań filozoficznych, ile od tych pytań, które są charakterystyczne dla filozofii tradycyjnej, czyli metafizyki .

³³³    D. Pears: Wittgenstein...,s. 120.

³³⁴    L. Wittgenstein: Big Typescript. W: G. H. Von Wright: Wittgenstein. Blackwell, Oxford 1982. Cyt. za G. H. Wright: Wittgenstein i jego czasy. W: L. Wittgenstein. Uwagi różne. ..s. 148.

3345

H.-J. Glock: Słownik Wittgensteinowski. Tłum. M. Hemik i M. Szczubiałka. Warszawa 2001, s. 278.

336    *

Interpretacje mogą być rozbieżne, ponieważ z jednej strony Wittgenstein dążył do sytuacji, kiedy wszystkie tego typu pytania staną się zbędne, a z drugiej, pisał o „naturalnej ludzkiej skłonności do atakowania granic języka”, którą szanował i uważał za istotną.

³³⁷    D. Pears: Wittgenstein..., s. 106.

134